Άγιος Σάββας ο διά Χριστόν σαλός, Όταν προσφέρθηκε ο ίδιος στα λιοντάρια για να μην φάνε τα γαϊδούρια…

Άγιος Σάββας ο Βατοπαιδινός ο διά Χριστόν σαλός. (Εικόνα: Γεώργιος Πέτρου).

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Με τα λεοντάρια

Ανάμεσα στους ασκητές εκείνους εξέλαμψε [ο άγιος Σάββας ο διά Χριστόν σαλός ο Βατοπαιδινός] σαν ένας λαμπρός ήλιος. Έγινε υπόδειγμα και τύπος καθαρός κάθε αγαθού σε όλους. Δεν εννοώ μόνο στα πνευματικά, αλλά και σ’ αυτήν την φροντίδα και φιλοκαλία γύρω από το διακόνημα του εκκλησιαστικού.

Κατέπληξε τους πάντες με την άκρα υπερβολή σε κάθε αρετή, αφού αποδείχθηκε σ’ εκείνους όντως σιωπηλή παραίνεση. Όμως θα προσπεράσω όλα αυτά και τα επακόλουθα, για να μην επιμηκύνω το λόγο. Θα αναφέρω μόνο ένα θαυμαστό γεγονός, το όποιο θ’ ακούσετε ευθύς αμέσως.

Βγήκε κάποτε έξω απ’ τη μονή ο υπεύθυνος αδελφός στην υπηρεσία των όνων [ο έχων το διακόνημα του βουρδουνάρη όπως ονομάζεται στα μοναστήρια], για να μεταφέρει ξύλα για τις ανάγκες της μονής. Μαζί του βγήκε κι ο θαυμάσιος Σάββας, προκειμένου να τον βοηθήσει στο διακόνημα. Συνηθίζεται αυτό στα κοινόβια, να συγκοπιάζουν οι αδελφοί όσο μπορούν σε άλλα διακονήματα, και να προσφέρει καθένας τη διακονία του κατά δύναμη.

Σαν φτάνουν κοντά στο έλος, αφήνουν κάπου εκεί κοντά τους όνους να βοσκήσουν, κι αυτοί, ως ήταν φυσικό, ψάχνουν για τον τόπο απ’ όπου θα μαζέψουν ξύλα. Ξαφνικά εμφανίζονται τρία λεοντάρια στον τόπο του έλους, και προχωρούν προσεκτικά κατά των όνων, σαν να ήταν έτοιμο δείπνο. Τότε ο βουρδουνάρης βλέπει από μακρυά τα θηρία που πλησίαζαν, και το βάζει στα πόδια για να γλιτώσει, χωρίς να βγάλει άχνα.

Όμως ο μέγας Σάββας δεν αντιλήφθηκε την έφοδο των θηρίων. Σηκώνει λοιπόν τα μάτια του προς τους όνους, και τους βλέπει ταραγμένους και φοβισμένους, επειδή πλησίαζε ο θάνατος. Δεν μπορούσε όμως από αυτό να καταλάβει καθαρά το λόγο της ταραχής. Μα επειδή σχημάτισε κάποια υποψία πως κάτι συμβαίνει, στρέφει τα μάτια του δεξιά – αριστερά, ως ήταν φυσικό, και βλέπει κι αυτός ξαφνικά τα θηρία. Είχαν ήδη πλησιάσει στους όνους άφοβα και λιονταρίσια, κι ήταν έτοιμα να τους κατασπαράξουν.

Πόνεσε βαθύτατα ο Σάββας στην καρδιά για τα ίδια τα ζώα, και πιο πολύ γι’ αυτούς που τα χρησιμοποιούν στην υπηρεσία των αναγκαίων. Συγχρόνως όμως δεν προφέρει καμιά ευχή, μήτε επιτίμιο για τα θηρία, αν και μπορούσε να τα πράξει και τα δύο πολύ εύκολα. Μα δεν τόκανε. Επόμενο ήταν, εφ’ όσον οι άπταιστοι διασώζουν παντελώς το κατ’ εικόνα στην εικόνα, και δεν ξεπέφτουν καθόλου από την αρχαία ευγένεια. Κυριαρχούν βασιλικά σε όλη την κάτω κτίση, και σε αυτά τα θηρία ακόμα, όπως εκείνος ο πρώτος άνθρωπος προ της παραβάσεως.

Με τέτοιες σπουδαίες και τόσο ισχυρές προϋποθέσεις ο μέγας Σάββας υπερτερούσε απ’ όλους. Και καθώς είπα, παρέρχεται την επιτίμηση και την ευχή θεληματικά, για να δώσει και πάλι τα πρεσβεία στην καλλίστη των αρετών ταπεινοφροσύνη. Πόσο θαυμάσιος ο τρόπος του!

Όταν λοιπόν είδε τα λεοντάρια να ορμούν κατά των όνων με τον τρόπο που είπα, για να μη δείξουν τίποτε παραπάνω παρά ότι είναι λεοντάρια, τρέχει, πλησιάζει κοντά στα θηρία, και πέφτει στη γη. Τι θαυμαστή δύναμη δίνεις στον άνδρα, Δέσποτα Χριστέ!

Αμέσως λοιπόν λέει με δυνατή φωνή, απευθυνόμενος προς τα λεοντάρια, ενώ ήταν πεσμένος κάτω:
«Στο όνομα του Θεού, σας εξορκίζω! Στο όνομα του κοινού μας Δεσπότου, δικού μας και δικού σας! Μην κάνετε κανένα κακό στους όνους! Μην τους αγγίξετε καθόλου! Αφήστε τους να επιστρέψουν χωρίς κανένα κίνδυνο στα αφεντικά τους! Αλλά επειδή σας βλέπω πεινασμένα, ελάτε σε μένα! Καθώς βλέπετε, είμαι έτοιμο φαγητό για σας! Κατασπαράξτε με με τα νύχια σας, και γεμίστε την κοιλιά σας! Δεν σας εμποδίζει κανένας!».

Αμέσως τα θηρία κόβουν την ορμή τους. Στέκονται στη θέση τους, σαν να ήσαν λογικά όντα που καταλαβαίνουν τα λόγια. Δέχονται το λόγο του μεγάλου σαν κάποιο θείο εξορκισμό. Αμέσως αποβάλλουν τη φυσική τους θηριωδία, και σκύβουν τα κεφάλια μπροστά στον άγιο. Θα ‘λεγε κανείς πως τον προσκυνούν με δουλικό και ταπεινό σχήμα. Κατόπιν επιστρέφουν σαν πρόβατα στη φωλιά τους. Μα δεν σεβάστηκαν υπερφυώς τον άνδρα για την ευσέβεια του, όπως άλλοτε τον Δανιήλ, αλλά για την υπερβολική ταπεινοφροσύνη του.

Κανείς δεν έπαθε κανένα κακό, και οι άνθρωποι ξαναπήραν πίσω παράδοξα τους όνους τους. Τότε πλησίασε και ο αδελφός που δραπέτευσε, αποτινάζοντας της ψυχής το φόβο. Τέλος επέστρεψαν όλοι πασίχαροι στο μοναστήρι.

Το γεγονός διαδόθηκε παντού. Πολύς ο λόγος για τον άγιο, πολύ περισσότερος από πριν. Για μια φορά ακόμα ξαπλώθηκε παντού η φήμη. Όλοι τον ανεκήρυσσαν θεοφόρο άνθρωπο, εξαίσιο, θαυματουργό. Όλοι έλεγαν πως δεν είναι πρώτη φορά που ο μέγας έκανε θαύμα σε λεοντάρια, αλλά ήταν συνηθισμένος σε τέτοια πράγματα.

Πολλές φορές με πολλούς τρόπους, είχε επιτελέσει τέτοια σημεία διά της χάριτος που ενοικούσε μέσα του. Κι όταν ακόμα έμελλε να κατοικήσει σ’ εκείνο το σπήλαιο πέρα απ’ τον Ιορδάνη, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, έδιωξε πρωτύτερα ένα λεοντάρι από κει μέσα, μόνο με το λόγο του. Και κατόπιν διήνυσε τη θαυμαστή εκείνη και ισάγγελη πολιτεία μέσα στο σπήλαιο, με πολλή ασφάλεια για τρία ολόκληρα χρόνια.

Μετά από καιρό, θα συζητά ο ίδιος με το μαθητή του, για να του λέει κάπως χαριτωμένα:
«Φίλε μου, πολλές φορές αποκόμισα μεγίστη ωφέλεια, χάριτι Θεού, στη συναναστροφή μου με τα θηρία. Συχνά συνέβαινε να συναντώ λεοντάρια στη έρημο, και πήγαινα μαζί τους σαν να ήσαν φίλοι μου. Συνήθως πήγαινα επίτηδες ανάμεσά τους, τότε που έρχονταν δυο και τρία μαζί. Τα παρατηρούσα προσεκτικά.

Έβλεπα τη θέση των ματιών, το μέγεθος του σώματος, τη φυσική θα έλεγα υπεροψία, τη μεγαλοπρεπή ευκινησία του λαιμού δεξιά – Αριστερά, το άλμα το βασιλικό και γενναίο – θάχεις ακούσει -, τα αιχμηρά τους νύχια, όλες τις λεπτομέρειες, Απ’ την πιο μεγάλη ως την πιο μικρή. Και τα λεοντάρια μούδιναν αυτή την άνεση χωρίς κανένα εμπόδιο. Ήθελαν πολύ τη συντροφιά μου, και στέκονταν κοντά μου με πολλή προσήνεια και ηπιότητα, σαν νάμαστε παλιοί φίλοι.

Εξετάζοντας όσα προανέφερα, αποκόμιζα κάποια θαυμάσια θεώρηση της δημιουργίας του Θεού όσο ποτέ. Ένα δυνατό κεντρί της δόξης και της Αγάπης του Θεού τρυπούσε την ψυχή μου. Γι’ αυτό κάθε φορά θυμόμουν τον μέγα Δαβίδ, που συγκαλούσε τα θηρία και όλη την κτίση, για να επαινέσει τον Θεό. Έψαλλα κι εγώ μαζί του, με ανυπολόγιστη χαρά και θαυμασμό, εκείνο το μακάριο ρητό: ‘ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας’».

Από το βιβλίο του Αγίου Φιλοθέου Κοκκίνου, «Βίος Αγίου Σάββα του Βατοπαιδινού του διά Χριστόν σαλού», έκδοση Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους. Η μεταφορά του βιβλίου στην νέα ελληνική έγινε από Πατέρες της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους.