Ποιος ήταν αυτός ο Παύλος που γνώριζε τα επουράνια όσο και τα επίγεια πράγματα;

Απόστολος Παύλος.

(Επιμέλεια αφιερώματος Στέλιος Κούκος)

Προκειμένου να πλησιάσει κανείς τον απόστολο Παύλο δεν αρκεί μόνον η θεολογική κατάρτιση και ο διαυγής νους, αλλά ένα ανάλογο, έστω και εν σμικρώ, περιεχόμενο πίστεως, ένα ανάλογο πνευματικό ταξίδι, πέραν των δεδομένων της κάθε εποχής. Όπως η πορεία του Ιησού δεν ήταν απλή, έτσι δεν είναι απλή και η προσέγγιση του αποστόλου Παύλου.

Το θέμα είναι να αποκτήσουμε, κατά το δυνατόν, το βλέμμα του Παύλου, εκείνο που απέκτησε μετά την τύφλωσή του στη Δαμασκό, προκειμένου να κατανοήσουμε το πνεύμα με το οποίο μίλησε.

Αναλογιζόμενος την τρομερή του πορεία, από το όραμα της Δαμασκού μέχρι τον τόπο του μαρτυρίου του, τη Ρώμη, με τις ατελείωτες δοκιμασίες και θλίψεις, ένα ερώτημα παραμένει στο μυαλό μου: Ποιος ήταν αυτός ο Παύλος; Ποιος ήταν αυτός ο Παύλος που γνώριζε τα επουράνια όσο και τα επίγεια πράγματα; Τι προσδιόριζε αυτόν τον άνθρωπο, και ποια ήταν η βαθύτερη ουσία της υπάρξεώς του που τον έκανε να αψηφά τα πάντα;

Προσπάθησα να διακρίνω τι έμεινε από τον Παύλο μέσα μου, κατά πόσο έγινα κι εγώ μέτοχος του Παύλου.

Είναι πολύ οδυνηρό να βαστάξει κανείς την αγάπη του Χριστού μέσα σ’ αυτό τον κόσμο. Η θλίψη της ανθρωπότητας είναι χωρίς διέξοδο. Ευλογημένοι οι μεγάλη χαρά τη καρδία χαίροντες∙ αυτή γαρ χαρά Θεού εστι.

***

Για να αποκτήσουμε μια αίσθηση του βλέμματος του Παύλου μετά το όραμά του στην πορεία του προς τη Δαμασκό, και να μετάσχουμε του πνεύματος που τον διέπει και τον κατευθύνει, θα πρέπει να διακρίνουμε τον δρόμο που χάραξε μεταξύ του ιουδαϊσμού και του παγανισμού, αφού δέχτηκε τη νέα όραση που σάρωσε ό,τι είχε οικοδομηθεί μέσα του, ώστε από διώκτης να μετατραπεί σε διωκόμενο, και σε διαπρύσιο κήρυκα του ευαγγελίου του Χριστού.

Η κατανόηση του Παύλου δεν αποτελεί απλώς θέμα μιας «συλλογιστικής». Δεν είναι να διαμορφώσουμε μια γνώμη για τον Παύλο ή να εγκωμιάσουμε το έργο του. Η καθημερινότητα του βίου μάς ξεστρατίζει, και οι αντιλήψεις της εποχής μας, η οποία περιφρονεί την πνευματικότητα που εμπεριέχει η μαθητεία στους μεστούς νοημάτων λόγους του, μας απομακρύνει από το έργο του, όπως κι από τον ίδιο.

Χρειάζεται να βγούμε απ’ τις επιταγές της εποχής μας, και να δούμε τον Παύλο με τα μάτια μιας γνώσης που είναι πάντα παρούσα, κι ωστόσο μας διαφεύγει. Θα πρέπει να αφουγκραστούμε αυτά που λέγει και πασχίζει να εφαρμόσει, αυτά που καλεί να πράξουν οι εν Χριστώ αδελφοί του.

Δεν μπορεί να προσεγγιστεί ο Παύλος αν δεν υπάρξει μια εσωτερική σιωπή εκ μέρους μας, χωρίς να παρεμβάλλεται άκαιρα ο νους, ώστε να ακουστεί ευκρινέστερα η φωνή του. Να σιωπήσουν μέσα μας όλες εκείνες οι φωνές που μας ωθούν προς άλλες κατευθύνσεις, στην προσπάθειά μας να δώσουμε εξηγήσεις ή να ταξινομήσουμε τα λεγόμενά του προτού κατασταλάξουν μέσα μας.

Ο Παύλος συντρέχει στην προσπάθειά μας να μιμηθούμε τον Χριστό και να ακολουθήσουμε τα βήματά του. Συμπάσχει με κάθε έναν που δοκιμάζεται για τον Χριστό. Ο λέγων εν αυτώ μένειν οφείλει, καθώς εκείνος περιεπάτησε, και αυτώ ούτως περιπατείν (Α΄ Ιωαν. 2, 6). (Αυτός που λέγει ότι μένει με τον Χριστό, οφείλει να ζει όπως έζησε και εκείνος).

Ο πυρήνας των επιστολών του Παύλου βρίσκεται στην ομολογία: Ζω δε ουκέτι εγώ, ζει δε εν εμοί Χριστός (Γαλ. 2, 20). (Δεν ζω πλέον εγώ, αλλά ζει μέσα μου ο Χριστός). Τούτη η φράση είναι που δίνει τον τόνο στην όλη στάση του, και διέπει το νόημα των επιστολών του.

Το νόημά τους εδράζεται απολύτως στη σχέση του Παύλου με τον Χριστό. Το περιεχόμενο της σχέσης αυτής ξεδιπλώνεται σε όλες τις εκφάνσεις της. Στο βαθμό της σχέσης μας με τον Χριστό μπορούμε να πλησιάσουμε και το πνεύμα του Παύλου, και όσο εισχωρούμε στο πνεύμα του Παύλου τόσο πλησιάζουμε τον Χριστό. «Παύλον λέγων Χριστόν λέγω» (Ιωάννης Χρυσόστομος).

Το να βαδίσει κανείς στην οδό που χάραξε ο Παύλος σημαίνει ότι θέλει να ενστερνιστεί τη φράση, «Ζω δε ουκέτι εγώ, ζει δε εν εμοί Χριστός», ότι θέλει να εισέλθει σε μια προσωπική σχέση με τον Χριστό, έχοντας παραιτηθεί από τις επιθυμίες και τις βλέψεις του, έχοντας παραιτηθεί από τα ατομικά του γνωρίσματα.

Δεν μπορεί κανείς να ντυθεί τον Χριστό αν δεν είναι γυμνός. Ο Παύλος απεκδύεται τον ελληνιστικό του περίγυρο, απεκδύεται τον ιουδαϊσμό, κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί αν δεν είχε προηγηθεί η πορεία προς τη Δαμασκό. Η κατάστασή του κείται πέρα και απ’ τον ιουδαϊσμό και από τον ειδωλολατρικό περίγυρό του.

Δεν υποκύπτει στο αυστηρό ιουδαϊκό τυπικό και στην τυφλή υπακοή στο Μωσαϊκό νόμο, μήτε στην παγανιστική μυθολογία ή στη θύραθεν φιλοσοφία. Ο Παύλος απελευθερώνει τον άνθρωπο από τον νόμο της αμαρτίας. Αυτή η μεταστροφή, η ακαταμάχητη αυτή προσωπική εμπειρία, όπως είναι η πορεία του Παύλου προς τη Δαμασκό, είναι που οδηγεί στη βασιλεία του Θεού.

Απόστολος Παύλος.

Ο Παύλος ακολουθεί τις επιταγές της ουράνιας βασιλείας και αυτή κηρύττει. Ακόμη κι αν βασανίζεται από ερωτήματα, τα ερωτήματά του έχουν να κάνουν με την γέννηση του Χριστού μέσα μας, και την ύπαρξη του Χριστού στον κόσμο.

Το θάρρος του να εμφανιστεί ενώπιον των ανθρώπων και να τους προτρέψει προς μια ζωή η οποία δεν έχει σχέση με ό,τι γνώριζαν προηγουμένως, και όπου οι μέχρι τότε εμπειρίες τους αποδεικνύονταν άχρηστες, το αντλεί από την παρουσία του Χριστού στην καρδιά του.

Τη δύναμή του την αντλεί απ’ τον αναστημένο Χριστό κι έτσι αψηφά τις κακουχίες, τις στερήσεις, και τους κινδύνους. Δεν είναι πλέον μόνον ο Παύλος, αλλά είναι και κάτι άλλο, απείρως υψηλότερο από τα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την ατομικότητά του.

Ο απόστολος των εθνών δεν συμφύρεται με τις κοινωνίες των ανθρώπων, καθότι αυτό που ευαγγελίζεται υπερβαίνει τις ανθρώπινες κοινωνίες. Έρχεται από αλλού και προσβλέπει αλλού. Είναι απόστολος του σταυρωμένου και αναστημένου Χριστού, και μιλά εν ονόματί του.

Μιλά εν ονόματι όλων εκείνων που ενωτίστηκαν το λόγο του Θεού, που καταδιώχτηκαν και θανατώθηκαν. Ο ίδιος υπήρξε ένας καταδιωγμένος, που φυλακίστηκε, βασανίστηκε, και μαρτύρησε για το ευαγγέλιο του Χριστού.

Το μήνυμα της βασιλείας του Θεού που κομίζει ο Παύλος προϋποθέτει μια ολοσχερή στροφή του νου, μια αλλοίωση του ανθρώπινου είναι προς μια κατεύθυνση ανομολόγητη, που δεν μπορεί να ανευρεθεί σαν κάτι το άμεσα ψηλαφητό. Μας λέγει να μη φοβόμαστε τα πράγματα του κόσμου και τις κατευθύνσεις που μπορεί να παίρνουν, γιατί ο Χριστός είναι δίπλα μας, όπως βαδίζει δίπλα στους μαθητές στην πορεία προς Εμμαούς και τους εξηγεί τις Γραφές.

Ο λόγος του Παύλου ακούγεται κάθε φορά σαν καινούριος. Είναι ένας λόγος που αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται. Κατά τον Παύλο όλη η Ιστορία ανήκει στο Χριστό, καθότι ο Χριστός σαρκώθηκε, έγινε άνθρωπος με σάρκα και οστά.

Ο Παύλος μας καλεί να ζήσουμε μέσα στα θεία νοήματα και έτσι η ζωή να λάβει το νόημά της. Μας καλεί να διασχίσουμε τα σκότη της άγνοιας και να ζήσουμε εν Χριστώ, ενώ κάθε τι τριγύρω μάς ωθεί προς το αντίθετο. Μας λέγει πως μπορούμε όλες τις δυσκολίες να τις υπερβούμε σαν να μην υφίστανται, αρκεί να στραφούμε στον Χριστό και να παραμείνουμε εν Χριστώ.

Η προσήλωση στα διδάγματα του ευαγγελίου καθιστά αδελφούς ανθρώπους που ποτέ δεν αντάμωσαν. Η προσήλωση στο ευαγγέλιο και η συνεχής προσπάθεια κατανόησής του, αποτελούν το θεμέλιο της εν Χριστώ άκτιστης εκκλησίας. Τούτο προσφέρει ένα δίχτυ εμπιστοσύνης ανάμεσα στους ανθρώπους. Και η εμπιστοσύνη είναι ο συνδετικός κρίκος της νέας βιοτής.

Εισερχόμενοι στον κόσμο του Παύλου οι ανθρώπινες επιθυμίες περνούν σε δεύτερη μοίρα. Είσοδος στον κόσμο του Παύλου σημαίνει επίγνωση του θείου θελήματος. Αλλά το θέλημα του Θεού δεν επιβάλλεται∙ γεννάται. Ο Θεός ανταποκρίνεται στη φτώχεια και στην ένδειά μας.

Δεν έχουμε τίποτε δικό μας, κι αυτό που προσφέρεται προέρχεται από τον πλούτο του Χριστού. Γινώσκετε γαρ την χάριν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ότι δι’ υμάς επτώχευσε πλούσιος ων, ίνα υμείς τη εκείνου πτωχεία πλουτήσητε (Κορ. Β΄ 8, 9). (Διότι γνωρίζετε τη χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, ότι για σας έγινε φτωχός ενώ ήταν πλούσιος, για να γίνετε εσείς πλούσιοι με τη φτώχεια εκείνου).

Δεν χρειάζεται να στρέφεται κανείς εναντίον άλλων, ούτε να αναζητά εχθρούς. Ο Θεός κρίνει τους πάντες μέσα από την δημιουργική του δύναμη, και καμιά ανθρώπινη αλήθεια δεν μπορεί να σταθεί ενώπιον του. Προσηλωμένος ο άνθρωπος στον εαυτό του αφήνεται στο έλεος των παράλογων δυνάμεων που κυβερνούν τον κόσμο.

Διότι η ζωή αποκτά το νόημά της μόνο μέσα από τη σχέση με τον Χριστό, και το είδος της σχέσης που εγκαινιάζουμε μαζί του. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η κίνηση του εαυτού, η παραίτηση από όσα θωπεύουν και δικαιώνουν τον εαυτό μας, και τούτο σημαίνει γονιμοποίηση του πόνου μας.

Καμιά επιδίωξη ισχύος και δόξας, καμιά αξίωση αποκλειστικότητας, όσον αφορά στην κλήση προς την θεότητα, καμιά εξασφάλιση, δεν μπορεί να υπεισέλθει στη ζωντανή σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Εκεί υπάρχει μόνο συνεχής προσήλωση του νου στον άγνωστο Θεό, εκείνον που δεν γνωρίζουμε, ενώ εκείνος μας γνωρίζει, κι αυτή είναι η πραγματική γνώση στην οποία καλούμαστε. Είναι η γνώση που αχρηστεύει όλα τα προσωπεία.

Ο άνθρωπος αδυνατώντας να δει τον Χριστό και να ακούσει τον λόγο του, εκλαμβάνει την πλάνη του ως δικαίωση. Το φως που διαλύει τα σκοτάδια της πλάνης εμπεριέχεται στην προσευχή του τελώνη, στην παράκληση του άσωτου υιού, στη λαχτάρα της αιμορροούσης γυναικός να αγγίξει το ιμάτιο του Χριστού για να γιατρευτεί.

Στον Θεό δεν υπάρχει οργή. Ο Θεός δεν καταστρέφει κανένα πλάσμα του. Η άρνηση του ανθρώπου να στρέψει το νου του προς τον Χριστό είναι εκείνη που εκλαμβάνει τη ζωή ως έκφανση του θανάτου. Η πραγματική ζωή δεν έχει καμιά σχέση με το θάνατο, και μέσα στο φως της όλες οι ανθρώπινες συνθήκες αποδεικνύονται ψευδείς.

Η δικαιοσύνη του Θεού είναι το έλεος και το περίσσευμα του ελέους, υπερβαίνοντας τις συνθήκες της Ιστορίας. Ο Θεός κρατάει τις υποσχέσεις του ακόμη και αν τις αθετούν όλοι οι άνθρωποι. Η δικαιοσύνη του Θεού βρίσκεται πέρα από κάθε γνωστή στάση πάνω σε τούτη τη γη.

Αν κρατηθούμε από το άφατο έλεος του Θεού, μετέχουμε στη δικαιοσύνη του. Αν κατανοήσουμε την ευσπλαχνία του Θεού, ότι ο Θεός αγαπά αδιατάρακτα τον άνθρωπο ακόμη και όταν ο άνθρωπος εξαχρειώνεται, δεν βλέπουμε στον άνθρωπο μόνο σάρκα. Η πίστη του Θεού στον άνθρωπο υφίσταται ακόμη και όταν οι ελπίδες και οι προσδοκίες των ανθρώπων καταρρέουν.

Η πορεία του Ιησού είναι η αγαπητική ταύτιση με το θέλημα του Πατρός, δηλαδή η υπακοή στα κελεύσματα της θείας αγάπης, η οποία παραμένει αδιατάρακτη και αδιάβλητη εις πάντας τους αιώνες. Από τη σχέση με τον Πατέρα ο Χριστός ουδέποτε αφίσταται. Το ρήμα του Θεού ημών μένει εις τον αιώνα (Ησ. 40, 8). (Ο λόγος του Θεού ημών μένει εις τον αιώνα).

Διαβάστε όλα τα κείμενα του αφιερώματος «Παύλος ο εμός…» εδώ: https://www.pemptousia.gr/category/pavlos-o-emos/