Άγιος Μάξιμος Ομολογητής: Ομορφιά της σοφίας είναι η έμπρακτη γνώση ή η ένσοφη πράξη!

Άγιος Μάξιμος Ομολογητής.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Αγίου Μαξίμου Ομολογητού
Φιλοσοφικά και Θεολογικά ερωτήματα
Περί διαφόρων αποριών των Αγίων Διονυσίου και Γρηγορίου
τόμος α’

Στον αγιασμένο δούλο του Θεού, τον πνευματικό πατέρα και δάσκαλο, τον κύριό μου Θωμά, ο ταπεινός κι αμαρτωλός Μάξιμος, ανάξιος δούλος και μαθητής.

Όταν από στοχαστική μελέτη των θείων, πολυαγαπημένε του Θεού, απόχτησες την αναλλοίωτη έξη της σταθερής θεωρίας, δεν έγινες απλά της σοφίας παρά της ομορφιάς της ο πολύ πολύ γνωστικός εραστής.

Ομορφιά της σοφίας είναι η έμπρακτη γνώση ή η ένσοφη πράξη· κοινό γνώρισμά τους έχουν – γιατί κι από τις δυο αποτελείται – το λόγο του Θεού που προνοεί και κρίνει. Σύμφωνα μ’ αυτόν και με τη δύναμη του πνεύματος συνδύασες το νου με την αίσθηση, κι έδωσες την πραγματική απόδειξη για το πώς είναι στη φύση του Θεού να πλάση τον άνθρωπο σύμφωνα με την εικόνα του.

Έκαμες ακόμα γνωστό τον πλούτο της καλωσύνης του, δείχνοντας πλουσιοπάροχα με τον αρμονικό συνδυασμό των αντιθέτων στον εαυτό σου το Θεό να σωματώνεται με τη βίωση των αρετών. Προς το ύψος του βρίσκοντας ισόμετρη την κένωσή του, τον μιμήθηκες και δεν εθεώρησες ανάξιο να κατεβής ως εμένα, αναζητώντας εκείνα που γνώρισες βιώνοντάς τα.

Και είναι τούτα μερικά κεφάλαια από το Διονύσιο [τον Αρεοπαγίτη] και το Γρηγόριο [τον Θεολόγο], τους αγίους εκείνους και πανεύφημους και μακάριους άνδρες τους αληθινά εκλεκτούς, που από την αρχή, πριν από τους αιώνες, τάχτηκαν στη μερίδα του Θεού.

Δέχτηκαν αληθινά όλη τη μετάδοση της σοφίας που μπορούν να δεχτούν οι άγιοι.

Με την απόθεση της φυσικής ζωής την έκαμαν ουσία της ψυχής τους και για τούτο έλαβαν μέσα τους ολόμονο και ζωντανό το Χριστό που, για να πω το τολμηρότερο, έγινε της ψυχής τους ψυχή και μέσα από όλα τα έργα, τους λόγους και τις σκέψεις τους παρουσιάζεται εκείνος, ώστε δημιουργείται η πίστη, πως όσα μνημόνευσα δεν είναι δικά τους αλλά του Χριστού, που υποκατάστησε κατά χάρη τον εαυτόν του σ’ αυτούς.

Πώς όμως θ’ αναφέρω τον Κύριο Ιησού χωρίς ακόμη να έχω λάβει το πνεύμα της αγιωσύνης;

Πώς θα μιλήσω για τη δύναμη του Κυρίου εγώ ο μουγγός, που έχω προσκολλήσει το νου μου στα φθαρτά;

Πώς θα κάμω ν’ ακουσθούν μερικές τουλάχιστον φράσεις από τη δοξολογία τους εγώ ο κουφός, που έχω την ακοή της ψυχής μου εξαιτίας της φιλίας μου προς τα πάθη γυρισμένην ολότελα από τη μακάρια φωνή του Λόγου;

Πώς θα γίνη φανερό σε μένα, τον νικημένο απ’ τον κόσμο, ότι ο Λόγος νικά τον κόσμο, αλλά από τη φύση του δεν γίνεται φανερός στον κόσμο, αφού είναι ανεπίγνωστος ουσιαστικά από τη φιλόυλη διάθεση;

Πώς δε φανερώνει θράσος να καταπιάνεται ο εναγής με τους αγίους, ο ακάθαρτος με τους καθαρούς;

Γι’ αυτό θ᾽ άφηνα κατά μέρος την προσπάθεια να εφαρμόσω τις εντολές σου από φόβο για την κατηγορία της θρασύτητας, αν δεν φοβόμουν περισσότερο τον κίνδυνο που έχει η ανυπακοή. Ανάμεσα στα δύο τούτα σαν βρέθηκα, προτιμώ την κατηγορία της θρασύτητας από της ανυπακοής τον κίνδυνο· το πρώτο είναι ανεκτό, το δεύτερο ασυγχώρητο.

Θα μεσιτεύσουν οι άγιοι και θα βοηθήσουν οι δικές σας ευχές. Ο Χριστός, ο μεγάλος Θεός και σωτήρας μας, θα παραχωρήση την ευλαβική σκέψη και τον κατάλληλο λόγο.

Την απόκριση σε κάθε σημείο θα κάμω όσο το δυνατό συντομώτερη· απευθύνομαι σε δάσκαλο, που μπορεί να πορισθή [να αποκομίσει] μεγάλα από μικρά.

Θ᾽ αρχίσω από το Γρηγόριο το θεολογικώτατο, επειδή είναι χρονικά πλησιέστερός μας.

Από το βιβλίο του Αγίου Μαξίμου Ομολογητού, «Φιλοσοφικά και Θεολογικά ερωτήματα» τόμος α’, των εκδόσεων της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος από την σειρά «Επί τας πηγάς, Εκλεκτά Πατερικά κείμενα», την οποία διεύθυνε ο Παναγιώτης Νέλλας. Την εισαγωγή και τα σχόλια έγραψε ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Βουκουρεστίου, Πρωτοπρεσβύτερος, π. Δημήτριος Στανιλοάε. Η μετάφραση του κειμένου του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού έγινε από τον Ιγνάτιο Σακαλή.