Προσβάσιμη σελίδα

Μια θεόπνευστη, κατανυκτική και σπαραχτική προσευχή του Τριωδίου

«Πάτερ αγαθέ, εμακρύνθην από σού, μη εγκαταλίπης με,

Μηδέ αχρείον δείξης της Βασιλείας  σου.

Ο εχθρός ο παμπόνηρος εγύμνωσέ με

 και ήρε μου τον πλούτον.

Της ψυχής τα χαρίσματα ασώτως διεσκόρπισα,

Αναστάς ουν επιστρέψας προς σε εκβοώ,

Ποίησόν με ως ένα των μισθίων σου,

ο δι εμέ εν Σταυρώ, τας αχράντους χείρας απλώσας,

Ίνα του δεινού θηρόςαφαρπάσης με,

Και την πρώτην καταστολήν επενδύσης με,

ως μόνος πολυέλεος».

Περνούν οι μέρες από την Κυριακή του Ασώτου και δεν φεύγει από το μυαλό μου το απαράμιλλο σε νοήματα, συμβολισμούς, αναφορές συνειρμών, γλωσσική και φιλολογική τελειότητα, δοξαστικό της Κυριακής του Ασώτου. Το θεωρώ ως θεόπνευστη, κατανυκτική και σπαραχτική προσευχή.

Η κλητική προσφώνηση με την οποία αρχίζει «Πάτερ αγαθέ», δημιουργεί την πεποίθηση ότι απευθύνεται στο πρώτο πρόσωπο του Τριαδικού Θεού, τον Πατέρα. Στη συνέχεια όμως μετά το «ποίησόν με ως ένα των μισθίων σου», εκπλήσσει η αναφορά του υμνογράφου, «ο δι εμέ εν Σταυρώ, τας αχράντους χείρας απλώσας..», από την οποία προκύπτει αβίαστα ότι εννοεί το Χριστό. Άρα και στην  αρχή, με το «Πάτερ αγαθέ» αναφέρεται στο Χριστό.

Γεννιέται εύλογα η απορία γιατί ο υμνογράφος ονομάζει το Χριστό Πατέρα.  Για να εκφράσει το ομοούσιον, το συναϊδιον, το συνάναρχον; Μια μικρή περιήγηση στα ευαγγελικά αναγνώσματα, δείχνει ότι βρίσκει και εκεί ερείσματα:Από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, ιδ΄8,9,10: «λέγει αυτώ ο Φίλιππος, Κύριε δείξον ημίν τον Πατέρα και αρκεί ημίν. Λέγει αυτώ ο Ιησούς, τοσούτον χρόνον μεθ΄ υμών ειμί και ουκ έγνωκάς με Φίλιππε; Ο εωρακώς εμέ εώρακε τον Πατέρα και πως συ λέγεις, δείξον ημίν τον Πατέρα. Ου πιστεύεις ότι εγώ εν τω Πατρί και ο Πατήρ εν εμοί εστι;»

Για την προσφώνηση «Πάτερ αγαθέ», υπάρχει αναφορά στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, ως προς τη λέξη αγαθός, που προσδίδεται μόνο στο Θεό: «τι με λέγεις αγαθόν; ουδείς αγαθός ειμή είς ο Θεός…» Μάρκου, ι΄17 και 18.

Αλήθεια πόσο όμορφα και παραστατικά αποτυπώνονται στον παραπάνω ύμνο η ομολογία και η μετάνοια! Ήμουν κοντά Σου και με ελεύθερη δική μου βούληση απομάκρυνα τον εαυτό μου από σένα! (το εμακρύνθην παραπέμπει στο …απεδήμησεν εις χώραν μακράν, της παραβολής του Ασώτου!..). Έπεσα θύμα του παμπόνηρου αντικειμένου, που μου αφαίρεσε την στολή των αρετών, που είχα πριν και με κατέστησε γυμνό,(οι Πρωτόπλαστοι μετά την παρακοή ένιωσαν τη γύμνια τους). Όχι μόνο τη στολή των χαρισμάτων αλλά και όλο τον πλούτο των δωρεών της χάρης του Θεού μου αφαίρεσε. Όντας μακριά από τον Πατέρα τα διασκόρπισα όλα σε ασωτείες!…

Ύστερα από όλα αυτά έρχεται η ώρα της βαθιάς περισυλλογής και της επιστροφής του Ασώτου.«Εις εαυτόν δε ελθών  είπε: πόσοι μίσθιοι του Πατρός μου περισσεύουσιν άρτων…Αναστάς πορεύσομαι προς τον πατέρα μου και ερώ αυτώ, Πάτερ ήμαρτον… Ποίησον ως ένα των μισθίων σου…». Ο υμνογράφος του δοξαστικού, αυτά τα λόγια της παραβολής τα διατυπώνει με τον ποιητικό του λόγο: «Αναστάς ουν, επιστρέψας προς σε εκβοώ, ποίησόν με ως ένα των μισθίων σου».

Ο ύμνος κλείνει με την αναφορά στο Πρόσωπο του Χριστού, που ήρθε στον κόσμο, για να σώσει τον άνθρωπο και να τον αποκαταστήσει στην προ της πτώσεως ζωή, σταυρωθείς υπέρ ημών.«Οδι εμέ εν Σταυρώ τας αχράντους χείρας απλώσας, ίνα του δεινού θηρός αφαρπάσης με και την πρώτην καταστολήν επενδύσης με».

Με το άνοιγμα του Τριωδίου ζούμε την περίοδο της περισυλλογής και της μετάνοιας μέχρι την Ανάσταση. Πιστεύουμε ότι το παραπάνω δοξαστικό είναι ένας καλός οδηγός για τον καθένα μας σε καθημερινή βάση. Και η μία ημέρα μπορεί να συμβολίζει ολόκληρη τη ζωή μας. Ξεκινάμε το πρωί  με καθαρή συνείδηση. Κατά τη διάρκεια της ημέρας οι κακοί λογισμοί, ο κακός λόγος και οι εφάμαρτες πράξεις,  μας ωθούν και μας παρασύρουν στον ολισθηρό δρόμο της μάκρυνσης από το Θεό. Έχουμε επομένως  και κάθε μέρα ανάγκη να εκφωνούμε το «Πάτερ Αγαθέ, εμακρύνθημεν από Σού μη εγκαταλίπης μας».

Θα είναι φρονούμε ωφέλιμο να μας δονεί ο λόγος του παραπάνω δοξαστικού συχνότερα και όχι μόνο κατά την Κυριακή του Ασώτου.

Ίσως είναι χρήσιμη η υπόμνησή του ακόμα και κάθε Κυριακή στη θέση του κοινωνικού. Το κοινωνικό της Κυριακής των 7 λέξεων και των 6-7 λεπτών διάρκειας, εντός της λειτουργίας, ενίοτε αντικαθίσταται από το «άμωμοι..», στα μνημόσυνα και σε μερικές άλλες περιπτώσεις.

Από απόψεως εκκλησιαστικής μουσικής οι λίγες λέξεις του κοινωνικού και η χρονική του διάρκεια, οδηγεί τους ιεροψάλτες σε πολύ αργούς ρυθμούς, που ο πιστός δεν μπορεί να παρακολουθήσει το περιεχόμενο.

Με την ίδια χρονική διάρκεια των 6-7 λεπτών, το δοξαστικό της Κυριακής του Ασώτου, ψαλλόμενο στον διεισδυτικό ήχο του πλαγίου Β΄, κάθε Κυριακή, θα ξεκουράζει, θα τέρπει και θα προτρέπει σε περισυλλογή, προσευχή και μετάνοια κάθε πιστό.

Πρόσφατες
δημοσιεύσεις
Λόγος και Μέλος: Πανάγιε Νικόλαε
Λόγος και Μέλος: Εόρτιοι ύμνοι Ιωάννου Δαμασκηνού - Αγίας Βαρβάρας
Δοξολογία Γ. Βιολάκη (Λ. Αστέρης-Χαρ. Ταλιαδώρος)
Εκοιμήθη ο πρ. Άρχων Πρωτοψάλτης Λεωνίδας Αστέρης
Λόγος και Μέλος: Ο Χερουβικός Ύμνος στην βυζαντινή και μεταβυζαντινή μελοποιία (Δ')