Η ομολογία του αρχιεπισκόπου Αχρίδος Ιωάννη

Πρόσφατα εκδόθηκε από την Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου η ελληνική μετάφραση του βιβλίου του αρχιεπισκόπου Αχρίδος και Μητροπολίτη Σκοπίων Ιωάννη «Ελευθερία μέσα στην φυλακή». Πρόκειται για συλλογή επιστολών που έγραψε ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης μέσα από τις φυλακές των Σκοπίων. Η παρούσα εργασία αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αποτελεί επισκόπηση της εκκλησιαστικής κατάστασης στο κράτος των Σκοπίων και το δεύτερο μέρος παρουσίαση της προσωπικότητας και του έργου του αρχιεπισκόπου Ιωάννη. 

Η αυτοαποκαλούμενη Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η σχισματική Εκκλησία του κράτους των Σκοπίων,  που βρισκόταν σε κανονική ενότητα με το Σερβικό Πατριαρχείο και ο πρώτος επίσκοπος της χειροτονήθηκε από τον Σέρβο Πατριάρχη. To 1962 αναγνωρίστηκε η αυτονομία της Εκκλησίας της «Μακεδονίας» και το γεγονός εορτάστηκε με λαμπρότητα και τελέστηκε πανηγυρική Θεία Λειτουργία με την παρουσία των Πατριαρχών Ρωσίας και Σερβίας. Το 1967 όμως ανακήρυξε μονομερώς το αυτοκέφαλό της με αποτέλεσμα η έκτακτη Σύνοδος της Ιεραρχίας της Σερβικής Εκκλησίας να κηρύξει την ηγεσία της «Μακεδονικής Εκκλησίας» σχισματική και ως σήμερα δεν αναγνωρίζεται από καμιά άλλη ορθόδοξη Εκκλησία. Το 2002 είχαν λάβει χώρα σημαντικές προσπάθειες για να τερματιστεί η διαμάχη και να εξομαλυνθούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο εκκλησιών με τη συμφωνία της Νις, η οποία υποτίθεται ότι θα παρείχε στη «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία» καθεστώς κανονικότητας με την χορήγηση αυτονομίας εντός των ορίων του Πατριαρχείου Σερβίας. Εξαιτίας όμως έντονων πολιτικών πιέσεων, η εκκλησία των Σκοπίων αρνήθηκε την προτεινόμενη λύση και η αντιπαράθεση συνεχίστηκε.

Από την άλλη πλευρά, το 2005 και μετά από διάλογο που δεν κατέληξε σε συμφωνία μεταξύ του Πατριαρχείου της Σερβίας και της σχισματικής Εκκλησίας, το Πατριαρχείο της Σερβίας προχώρησε στην επανίδρυση της Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας. Η Σερβική Εκκλησία επέμενε στη εγκαθίδρυση καθεστώτος κανονικότητας, με συνέπεια την δημιουργία της Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αχρίδας με προκαθήμενο τον Αρχιεπίσκοπο Ιωάννη Βρανισκόφσκι. Αν και σχετικά μικρή σε μέγεθος, η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αχρίδας παραμένει το μόνο κανονικό εκκλησιαστικό σώμα στη χώρα, ενώ  οι αρμόδιες αρχές του κράτους των Σκοπίων συνεχίζουν να την θεωρούν παράνομη και αρνούνται να επιτρέψουν τη νομιμοποίησή της λόγω των δεσμών της με τη Σερβική Εκκλησία.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος και Μητροπολίτης Σκοπίων  Ιωάννης γεννήθηκε το 1966 στη Μπίτολα (ή Μοναστήρι). Σπούδασε στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών στα Σκόπια και στη συνέχεια έλαβε πτυχίο και μεταπτυχιακό από τη Σχολή Ορθόδοξης Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Ακόμη, απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα, με διατριβή που έχει ως θέμα: Η ενότητα της Εκκλησίας και τα Σύγχρονα Εκκλησιολογικά Προβλήματα. Ο Ιωάννης, το 2005 τοποθετήθηκε Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος από τον Πατριάρχη της Σερβίας. Αρνήθηκε να αναγνωρίσει, θεωρώντας σχισματική και αντικανονική, την αυτοαποκαλούμενη Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία, και έμεινε σε κοινωνία με τις υπόλοιπες Ορθόδοξες εκκλησίες, οι οποίες επίσης δεν αναγνωρίζουν την Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Το 2004 καταδικάστηκε σε 18 μήνες φυλάκιση με την κατηγορία πως ήταν υποκινητής εθνοτικού και θρησκευτικού μίσους, διχόνοιας και της μισαλλοδοξίας, από τους οποίους εξέτισε τους 8, καθώς το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε κάποια σημεία της κατηγορίας ως αντισυνταγματικά. Το 2006 καταδικάστηκε πάλι σε 2 χρόνια φυλάκισης, αυτή την φορά με την κατηγορία της υπεξαίρεσης 57.000 ευρώ από μια δωρεά. Αρχικά, το Δικαστήριο αντέκρουσε το κατηγορητήριο, αλλά η υπόθεση επέστρεψε για νέα εκδίκαση. Στη δεύτερη δίκη, οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν από το κατηγορητήριο, αλλά η υπόθεση επέστρεψε για μια τρίτη εκδίκαση. Την τρίτη δίκη, ο Ιωάννης καταδικάστηκε 2 έτη φυλάκισης. Φυλακίστηκε στις 8 Αυγούστου 2006 και εξέτισε 256 ημέρες ποινής. Με απόφαση του Δικαστηρίου των Σκοπίων, ο Ιωάννης, που πάντα υποστήριζε ότι υφίστατο διώξεις για πολιτικούς λόγους,  αποφυλακίστηκε στις 7-2-2015. Συνολικά καταδικάστηκε και φυλακίστηκε οχτώ φορές. Οι πιστοί στην π.Γ.Δ.Μ. τον υποδέχθηκαν με συγκίνηση, ενώ ο ίδιος μετέβη στην Ρωσία για αποθεραπεία ύστερα από πρόσκληση του Πατριάρχη κ. Κυρίλλου. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης και άλλα μέλη της Αρχιεπισκοπής Οχρίδος έχουν δεχτεί σωματικές επιθέσεις, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι εκκλησίες της Αρχιεπισκοπής έχουν καταστραφεί.

Ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης αγαπά την Ελλάδα, καθώς μιλά άπταιστα την ελληνική γλώσσα και έλαβε διδακτορικό από την Θεολογική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αναφερόμενος στον ναό του αγίου Δημητρίου στην Μπίτολα γράφει: «Αυτή είναι η Εκκλησία στην οποία όλα είναι ελληνικά: από την τεχνοτροπία ως και τις πέτρες και τις επιγραφές στις εικόνες. Εκεί μέσα όλα μυρίζουν Ελλάδα».

Ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης παρέμεινε κρατούμενος στις φυλακές «Ιντριζοβο» των Σκοπίων, όπου οι συνθήκες ήταν απάνθρωπες και άθλιες. Ιδιαίτερα η Όγδοη Πτέρυγα είναι «το πιο φοβερό τμήμα της κόλασης που λέγεται Ιντριζοβο. «Στις φυλακές αυτές οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως απόβλητα. Η δυσωδία είναι βαριά και λοιμώδης. Η τουαλέτα είναι μικρή: Τρεις τούρκικες λεκάνες για ολόκληρο όροφο, όπου κρατούνται διακόσια πενήντα άτομα. Το πιο τραγικό είναι ότι δεν υπάρχει σταγόνα νερό. Αν δεν ήταν δυσάρεστο και αηδιαστικό να περιγράψω αυτό το μέρος της κόλασης, νομίζω ότι από αυτήν την περιγραφή θα ξαφνιάζονταν και οι πιο αναίσθητοι, θα ανατρίχιαζαν και οι πιο χοντρόπετσοι και θα ξεσπούσαν σε κλάματα ακόμα και οι πιο εγκρατείς.

Ο φωτισμός είναι ελάχιστος και ο θόρυβος σε εξαιρετικά υψηλή ένταση. Ο κάθε κρατούμενος ακούει μουσική από το δικό του ραδιόφωνο. Θα νομίζεις πως είσαι σε τρελοκομείο. Η τροφή ήταν ελεεινή, καθώς προσφερόταν σε μικρές ποσότητες και παρασκευαζόταν σε εξαιρετικά ανθυγιεινές συνθήκες. Επιπρόσθετα, προβλεπόταν καταναγκαστική εργασία οχτώ ώρες κάθε μέρα».

Ο πατέρας του ήταν ευλαβής άνθρωπος και δώρισε το οικογενειακό αγρόκτημα για την ανοικοδόμηση μοναστηριού. Μετά την ολοκλήρωση της ανέγερσης και κατά την διάρκεια της φυλάκισης του αρχιεπισκόπου Ιωάννη οι αρχές χωρίς να επιδείξουν έλεος κατέστρεψαν συθέμελα το μοναστήρι. Μασκοφόροι αστυνομικοί  κούρεψαν και τραυμάτισαν τις μοναχές που βρήκαν μέσα και βιαίως τις έβγαλαν έξω από το μοναστήρι ξυπόλυτες μέσα στο χιόνι  σε θερμοκρασία -20^ο C. Πυρπόλησαν το μοναστήρι,  γκρέμισαν με βάρβαρο τρόπο την εκκλησία του μοναστηριού και λεηλάτησαν όλο τον εξοπλισμό της Μονής. Επίσης, με ενορχηστρωμένο τρόπο συκοφαντήθηκε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.  Δεν πρόλαβε να αποχαιρετήσει τον πατέρα του λόγω της φυλάκισης, αλλά με πολλή δυσκολία έλαβε άδεια, προκειμένου να παραβρεθεί στην κηδεία του. Μέσα στις αντίξοες αυτές συνθήκες προκλήθηκε ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία του.

Αφού είδαμε ποια μέσα και μεθόδους χρησιμοποίησε ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης, αξίζει να εξετάσουμε και τα κίνητρα και τον θεολογική αιτία που τον ώθησε σε αυτή την πράξη. Ο στόχος του είναι η άρση του σχίσματος και η ενότητα της Εκκλησίας. Κατά τη διάρκεια μιας άτυπης ανάκρισης από δεσμοφύλακες μέσα στη φυλακή ερωτάται: «Μα, αφού υπάρχουν η Εκκλησία της Σερβίας, η Εκκλησία της Ρωσίας, η Εκκλησία της Ελλάδας, η Εκκλησία της Βουλγαρίας, γιατί δεν μπορεί να υπάρξει και η Εκκλησία της Μακεδονίας;»  Τότε απαντά ο ομολογητής επίσκοπος: «Ίσως σας φανεί τολμηρό, αλλά με μεγάλη ελπίδα και αισιοδοξία θα σας απαντήσω ότι στο εγγύς μέλλον θα εξαλειφθεί η εθνική ένδειξη μπροστά από το όνομα ορισμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών. Οπωσδήποτε αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο, αλλά η Εκκλησία του Θεού ήδη υπάρχει και ζει στην αιωνιότητα… Ως υπενθύμιση αναφέρω ότι μεγάλα γεγονότα στην Ορθόδοξη Εκκλησία έχουν υποκινηθεί από ανθρώπους που κατάγονται από την γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας… Γιατί να μην πιστέψουμε ότι η υπέρβαση όλων των μορφών εθνοφυλετισμού δεν θα αρχίσει ακριβώς στα γεωγραφικά όρια των εδαφών της Μακεδονίας;»

Πρόκειται για πρωτότυπα  και θαυμαστά λόγια. Οπωσδήποτε είναι εντυπωσιακό ότι έλαβαν χώρα τέτοια απίστευτα γεγονότα τον εικοστό πρώτο αιώνα και μάλιστα σε ευρωπαϊκό έδαφος και στη γειτονιά μας.  Χωρίς να υπεισέλθουμε στην ουσία της εκκλησιαστικής αντιδικίας δεν μπορούμε παρά να παρατηρήσουμε ότι ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης εκφράζει το  ήθος του Χριστού που εκουσίως υπέμεινε τα πάθη από την ανθρώπινη κακία και προσευχόταν για την ενότητα «ἵνα παντες ἓν ὦσιν καθὼς ἡμεῖς». Ας ευχηθούμε η θυσία του να γίνει δεκτή και ευάρεστη από τον Θεό εις οσμή ευωδίας πνευματικής.

Με ευκαιρία την πρόσφατη ενθρόνιση του νέου Πατριάρχη Σερβίας Πορφυρίου[1] ευελπιστούμε σύντομα να λάβει αίσιο τέλος το φλέγον ζήτημα της εκκλησιαστικής κατάστασης στη βόρεια γειτονιά μας, που πρόκειται να απασχολήσει έντονα στο εγγύς μέλλον την Εκκλησία της Σερβίας αλλά πιθανότατα και την Οικουμενική Ορθοδοξία.  Τους σύγχρονους πιστούς ακόμη περισσότερο οφείλει να διακατέχει η αποστολική «μέριμνα  πασῶν τῶν ἐκκλησιῶν» και να προσεύχονται αδιαλείπτως «ὑπέρ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως». Οι αληθινοί  φίλοι του Εσφαγμένου Αρνίου δεν είναι δυνατό να ταυτίζονται υπαρξιακά με τα  εθνικά χρώματα, «οὐ γὰρ ἐχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν».  Τα μοναδικά χρώματα που τους ταιριάζουν  είναι το λευκό της Ανάστασης, το μαύρο της αποταγής του κόσμου και το κόκκινο του μαρτυρίου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αρχιεπισκόπου Αχρίδος και Μητροπολίτη Σκοπίων Ιωάννη, Ελευθερία μέσα στην Φυλακή, εκδ. ΙΜΜ Βατοπαιδίου, Άγιο Όρος 2020

Andreja Bogdanovski,  The new Serbian Patriarch and the burden of old territorial problems, https://publicorthodoxy.org/2021/02/18/new-serbian-patriarch-old-territorial-problems/

Επίσημη Ιστοσελίδα Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας http://www.mpc.org.mk/English/default.asp

Επίσημη Ιστοσελίδα Αρχιεπισκοπής Αχρίδος http://poa-info.org/eng

Παραπομπές:

[1] Ο σημερινός πρωθυπουργός της βόρειας γείτονος Ζόραν Ζάεφ προσέγγισε τον Οικουμενικό Πατριάρχη αιτούμενος χορήγηση αυτοκεφάλου, περίπου την ίδια χρονική περίοδο με τον πρόεδρο της Ουκρανίας (Μάιος 2018). Λίγο πριν ξεσπάσει το κύμα της πανδημίας τον Ιανουάριου του 2020, ο Οικουμενικός Πατριάρχης πρότεινε να αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των δύο εκκλησιών και να τις προσκαλέσει στο Φανάρι· μια πρόσκληση που η Σερβική Εκκλησία φέρεται να απέρριψε. Επίσης, κ. Ζάεφ στην συγχαρητήρια επιστολή του ζήτησε από τον Πατριάρχη Σερβίας, στα πλαίσια των αδελφικών σχέσεων των δύο λαών, να βρεθεί μία λύση στο εκκλησιαστικό ζήτημα των Σκοπίων. «Μπορούμε να βρούμε μία λύση μεταξύ των Εκκλησιών. Είμαστε Ορθόδοξοι, είμαστε αδελφικοί λαοί και μπορούμε να βρούμε μία λύση» – δήλωσε ο κ. Ζάεφ.