Η Εκκλησία της Ελλάδος μπροστά στα μέτρα της πολιτείας κατά του κορωνοϊού

Στο μεσοδιάστημα μεταξύ πρώτης και δεύτερης καραντίνας, οι ιεροί ναοί επέστρεψαν στην κανονική λειτουργία τους αν και με περιοριστικά μέτρα σε ότι αφορά τον αριθμό των πιστών, οι οποίοι θα μπορούσαν να παρευρεθούν εντός της Εκκλησίας κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Στις 28 Ιουλίου 2020 η ΔΙΣ με εγκύκλιο σημείωμά της προτρέπει όλους τους αρμόδιους ιερατικούς λειτουργούς για την λεπτομερή τήρηση των υγειονομικών μέτρων εν όψει των μεγάλων εορτών του καλοκαιριού (Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και Κοιμήσεως της Θεοτόκου), αλλά και σε κάθε άλλη λειτουργική σύναξη¹ (Παράρτημα Γ). Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η σύσταση της ΔΙΣ μέσω Εγκυκλίου σημειώματος στις 10 Αυγούστου 2020 για την τέλεση των λιτανειών² [Παράρτημα Δ].

Η ΔΙΣ ενόψει της επαύξησης των περιοριστικών μέτρων³ λόγω αύξησης των κρουσμάτων και των θανάτων από τον κορονοϊό, στο πλαίσιο της ποιμαντικής διακονίας της απέστειλε Εγκύκλιο στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών και τις Ιερές Μητροπόλεις της Ελλάδος στις 5 Νοεμβρίου 2020, με σκοπό την ενίσχυση των πιστών και την προτροπή για την τήρηση των υγειονομικών μέτρων συμπορευόμενη για ακόμη μια φορά με τις υγειονομικές και πολιτειακές αρχές⁴ [Παράρτημα Ε].

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αποφάσεις της ΔΙΣ που συνήλθε στις 15 Δεκεμβρίου 2020, η οποία εκτός των λεπτομερών οδηγιών για την τέλεση της Θείας λειτουργίας κατά τη διάρκεια του Αγίου Δωδεκαήμερου (Χριστούγεννα, Περιτομή του Χριστού, Θεοφάνεια), αναφέρεται τόσο στις μομφές μερίδας χριστιανών εναντίον της Εκκλησίας κατηγορώντας την ότι μειοδότησε σε ζητήματα λατρείας, επιτρέποντας την παρουσία αστυνομικών δυνάμεων έξω από τους ναούς για την αποτροπή προσέλευσης πιστών (εορτές Αγίου Ανδρέα, Αγίας Βαρβάρας, Αγίου Νικολάου, Αγίου Σπυρίδωνα), αλλά και στις εμμονικές επιθέσεις δημοσίων προσώπων και μέσων, τις οποίες κατηγορούν ότι προσπαθούν να μετατρέψουν τη μάχη κατά του κορονοϊού σε πόλεμο κατά του ανορθολογισμού της θρησκείας, παρά το γεγονός αναφέρει η ΔΙΣ ότι δεν έχει επισημανθεί συρροή κρουσμάτων κορονοϊού εντός των ιερών ναών⁵ (Παράρτημα ΣΤ).

Σε ό,τι αφορά την τελευταία διαπίστωση θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η εκτίμηση της ΔΙΣ επιβεβαιώνεται εν μέρει γιατί αν και δεν κατεγράφησαν μαζικά κρούσματα σε ιερούς ναούς υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις, όπου η μη τήρηση των υγειονομικών μέτρων επέφερε τραγικές συνέπειες, αρκεί να αναφέρουμε τα αποτελέσματα του συνωστισμού κατά του εορτασμού της μνήμης του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, αλλά και της νοσηλείας αρκετών ιεραρχών, κληρικών, αλλά και πιστών που ήρθαν σε επαφή μαζί τους και οι οποίοι είτε το ξεπέρασαν είτε έχασαν τη ζωή τους. Βέβαια τα μεμονωμένα αυτά περιστατικά δεν μπορούν να αναιρέσουν την υπεύθυνη στάση της ΔΙΣ από την αρχή της πανδημίας αν και σε ορισμένες περιπτώσεις οι αποφάσεις της ελήφθησαν καθυστερημένα.

Ενώ μέχρι τις αρχές του Ιανουαρίου 2021 η Εκκλησία επέδειξε συναινετική στάση στο μεγαλύτερο μέρος των αποφάσεων της πολιτείας, η ξαφνική απόφαση της κυβέρνησης να απαγορεύσει την τέλεση Θείας λειτουργίας και τον Αγιασμό των υδάτων κατά τη διάρκεια της εορτής των Θεοφανίων με τη συμμετοχή των πιστών, οδήγησε την ΔΙΣ σε έκτακτη συνεδρίαση στις 4 Ιανουαρίου 2020⁶ (Παράρτημα ΣΤ) να δηλώσει τη μη συναίνεσή της στα νέα κυβερνητικά μέτρα, καλώντας την κυβέρνηση να σεβαστεί την προηγούμενη Κοινή Υπουργική Απόφαση,⁷ τονίζοντας ότι κατά το προηγούμενο διάστημα (εορτή Χριστουγέννων και Περιτομής του Χριστού) στην συντριπτική πλειοψηφία των ιερών ναών τηρήθηκαν με ευλάβεια όλα τα προβλεπόμενα υγειονομικά μέτρα. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του εκπρόσωπου τύπου της ΔΙΣ Μητροπολίτη Αθηναγόρα «Εννέα μήνες η Εκκλησία συμμορφώθηκε πλήρως σε όλα τα μέτρα. Δέχθηκε να είναι εντελώς κλειστές οι Εκκλησίες στην πρώτη καραντίνα. Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τη στροφή της κυβέρνησης. Όταν γίνεται μια συμφωνία από τα δύο μέρη, και κάποιο από τα δύο μέρη αποφασίζει να την αλλάξει, τουλάχιστον θα πρέπει να ενημερώσει το άλλο μέρος. Pacta sunt servanda. Οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται»⁸. Η έντονη δυσφορία της ΔΙΣ για την ανατροπή της συμφωνίας για τον εορτασμό των Θεοφανίων από την κυβέρνηση εκφράστηκε και στην αρχική άρνηση του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου να παραστεί στην ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης στις 5 Ιανουαρίου 2021. Η απόφαση αυτή άλλαξε στη συνέχεια ως δείγμα καλής θέλησης και διάθεσης συνεργασίας από πλευράς της Εκκλησίας, όπως τόνισε ο Μητροπολίτης Αθηναγόρας. Μετά την συνάντηση του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου με τον Πρωθυπουργό η ΔΙΣ εξέδωσε στις 5 Ιανουαρίου 2021 Δελτίου Τύπου⁹ και το συγκρουσιακό κλίμα εκτονώθηκε με την υποχώρηση της Εκκλησίας σχετικά με τον Αγιασμό των υδάτων σε ανοιχτούς χώρους. (Παράρτημα Ζ).

Στην έκτακτη συνεδρίασή της στις 4 Ιανουαρίου 2021 η ΔΙΣ κάνει για πρώτη φορά αναφορά στα εμβόλια κατά του κορονοϊού εκφράζοντας με τη θέση της θετική προσέγγιση.

Η ΔΙΣ μετά την ολοκλήρωση της εορτής των Θεοφανίων με Δελτίο Τύπου που εξέδωσε στην 13 Ιανουαρίου 2021¹⁰ κατήγγειλε τους τηλεοπτικούς σταθμούς ALPHA, SKAI και STAR για την παραπλάνηση του τηλεοπτικού κοινού με τηλεοπτικά πλάνα εορτασμού προηγούμενων ετών (Παράρτημα Η). Σε άλλα σημεία του Δελτίου Τύπου η ΔΙΣ τοποθετείται θετικά σχετικά με τα εμβόλια και τον τρόπο παρασκευής τους, ενώ εκκλησιαστικοί δηλώνουν ότι ο εμβολιασμός δεν είναι θεολογικό ζήτημα, αλλά ιατρικό επιστημονικό και κατ’ αυτόν τον τρόπο αποτελεί ελεύθερη προσωπική επιλογή του κάθε ανθρώπου, προτρέποντας σε ψύχραιμη ανάγνωση της πραγματικότητας απευθυνόμενη ιδιαιτέρως σε μέλη της, τα οποίας εκφράζουν έντονη ανησυχία για τις απειλές και τους κινδύνους του εμβολιασμού. Σε παρέμβαση του στην 3^η Διαδικτυακή Ιερατική Σύναξη της Ιεράς Μητροπόλεως Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως «Πανδημία COVID-19 και εμβόλια», ο Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικόλαος στις 26 Ιανουαρίου 2021 αναφέρει ότι «Πρέπει να σεβαστούμε απόλυτα την επιστημονική κοινότητα…..το συμπέρασμα μας ήταν με την προσπάθεια που κάνουμε ότι το θέμα δεν είναι θεολογικό, ούτε δογματικό ή εκκλησιαστικό, είναι καθαρά επιστημονικό και θέμα πολιτικής της υγείας υπό αυτήν την έννοια, άλλοι είναι οι αρμόδιοι και άλλοι είναι οι διαχειριστές και όχι η Εκκλησία»¹¹.

Στις 20 Απριλίου 2021 η ΔΙΣ με Δελτίο Τύπου¹² ανακοινώνει τα μέτρα για την λειτουργία των ιερών ναών κατά την Μεγάλη Εβδομάδα και την Πασχαλινή περίοδο. Με μια πρωτόγνωρη απόφαση και λαμβάνοντας υπόψη του περιορισμούς στην κυκλοφορία αποφάσισε την χρονική μετάθεση των Ακολουθιών κατά μισή ώρα νωρίτερα, ενώ όρισε την τέλεση της Αναστάσιμης Λειτουργίας με ώρα έναρξης της 9:00μμ του Μεγάλου Σαββάτου στα προαύλια των Ναών (Παράρτημα Θ).

Συνοψίζοντας τις αποφάσεις της επίσημης Εκκλησίας μέσω των αποφάσεων της ΔΙΣ από την έναρξη της πανδημίας μέχρι σήμερα, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι παρά την αρχική διστακτικότητα σχετικά την λήψη μέτρων για την προστασία από την μετάδοση του ιού, στην συνέχεια όμως εναρμονίστηκε με τις αποφάσεις της πολιτείας και των υγειονομικών αρχών σε σημείο μάλιστα που κατηγορήθηκε από μερίδα ιεραρχών, ιερέων και πιστών για υποχωρητικότητα, διαταράσσοντας την ενότητα της Εκκλησίας. Ζητήματα, όπως η παρουσία πιστών κατά την τέλεση της Θείας λειτουργίας, ο τρόπος μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας, η χρήση της μάσκας εντός των ιερών ναών, αλλά και ο εμβολιασμός δημιούργησαν εστίες αντιπαράθεσης στους κόλπους της Εκκλησίας, αφού υπήρξαν ιεράρχες, οι οποίοι αντέδρασαν στις αποφάσεις της ΔΙΣ ιδιαίτερα κατά την πρώτη φάση της πανδημίας συμπαρασύροντας μερίδα ιερέων, αλλά και πιστών. Στην περίοδο που διανύουμε, η ενότητα της Εκκλησίας φαίνεται να έχει αποκατασταθεί καθώς επίσης και οι σχέσεις της επίσημης Εκκλησίας με την πολιτεία.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ