Ο Βιοηθικός προβληματισμός στο Σχολείο -1

Καθώς εξελίσσονται οι τεχνολογικές δυνατότητες της σύγχρονης Ιατρικής, τα Βιοηθικά διλήμματα, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, εισέρχονται στην καθημερινότητά μας και απαιτούν τη λήψη άμεσων και επιτακτικών αποφάσεων. Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η ώριμη απόφαση που θα προκύψει μετά από μακρές και εμπεριστατωμένες συζητήσεις ευαίσθητων και ενημερωμένων πολιτών. Καταλαβαίνουμε, συνεπώς, ότι κεντρικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία έχει η Εκπαίδευση, κατά την οποία ο αυριανός πολίτης θα έχει την ευχέρεια να κατανοήσει από νωρίς τη σημασία και το βάθος των πτυχών των Βιοηθικών ζητημάτων. Στο πλαίσιο αυτού του προβληματισμού, ο θεολόγος καθηγητής κ. Βασίλειος Φανάρας, κάτοχος διδακτορικού τίτλου σε ζητήματα Βιοηθικής, καταθέτει την εμπειρία του πάνω στην επιμόρφωση μαθητών σε θέματα Βιοηθικής.

«ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ 2ου   ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥΜΠΑΣ

ΣΥΖΗΤΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ»

«Η γενετική του ανθρώπου έχει σχέση, όχι μόνο με το βιολόγο και το γιατρό, αλλά με κάθε σκεπτόμενο μέλος της ανθρώπινης κοινωνίας» (Γενετική, Κουβάτση-Τριανταφυλλίδη)

Σκεπτικό του Προγράμματος

Το πρόγραμμα Αγωγής Υγείας που εκπονήθηκε τη φετινή σχολική χρονιά εντάχθηκε στο ευρύτερο πεδίο των θεμάτων που έχουν να κάνουν με τα ανθρώπινα δικαιώματα και συγκεκριμένα έχουν προκύψει εξαιτίας της προόδου της βιοϊατρικής επιστήμης τα  τελευταία τριάντα χρόνια.

Στον αρχικό σχεδιασμό του καινοτόμου προγράμματος δεν έλειψαν οι αμφισβητήσεις και οι επιφυλάξεις για το εάν ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να υλοποιηθεί από μαθητές της Γ’ γυμνασίου (γεννηθέντες το έτος 1998) κι εάν η διαπραγμάτευση τέτοιων θεμάτων ανήκει αποκλειστικά σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του Λυκείου ή κι ακόμη σε  μεγαλύτερους. Οι  αντιρρήσεις βασιζόταν κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης και γνώσης των μαθητών πάνω στην εθνική νομοθεσία για τα βιοηθικά θέματα, αλλά και στις βιοϊατρικές, φιλοσοφικές, νομικές και θεολογικές προεκτάσεις και αναλύσεις για τα θέματα αυτά.

Ωστόσο, οι μαθητές και μαθήτριες του 2^ου Γυμνασίου Τούμπας διέψευσαν τους φόβους αυτούς και πέτυχαν στο έργο τους. Αρχικά ήλθαν σε επαφή με συγκεκριμένα προβλήματα και θέματα (study cases) που αφορούν την έναρξη και το τέλος της ανθρώπινης ζωής, καθώς και τις νέες δυνατότητες για τις θεραπείες, και κλήθηκαν με τη συμμετοχή τους σε «εικονικές» Επιτροπές Βιοηθικής, να αποφασίσουν για τη στάση που θα τηρούσαν σε ανάλογες περιπτώσεις, σύμφωνα με τα πανανθρώπινα δικαιώματα της αυτοδιάθεσης και του σεβασμού της ανθρώπινης ζωής.

Οι μαθητές γνώρισαν τα σύγχρονα βιοηθικά προβλήματα και σύμφωνα με την κρίση τους αποφάσισαν στις υποθετικές περιπτώσεις και στα καταιγιστικά διλήμματα που ανέκυψαν. Η συμμετοχή τους στις «Επιτροπές Βιοηθικής» ανέπτυξε την υπευθυνότητα, τη συνεργατικότητα, την ομαδικότητα, αλλά και τα κριτήρια για την αντιμετώπιση μελλοντικών σοβαρών θεμάτων. Σημαντικό, λόγω της ηλικίας τους, δεν ήταν η ορθότητα ή μη της κρίσης κι απόφασής τους, αλλά το ταξίδι να φτάσουν σε αυτή.

 Α΄Φάση του Προγράμματος

 1. Δημιουργία (κλειστής) Ομάδος στο facebook με τον τίτλο «Students of the 2^nd Gymnasium of Toumpa are discussing about Bioethics». Αρχικά, δημιουργήθηκε από τον γράφοντα και υπεύθυνο καθηγητή του προγράμματος κλειστή ομάδα στο facebook με τους συμμετέχοντες μαθητές και μαθήτριες. Ο διαδικτυακός τόπος λειτούργησε ως αποθετήριο θεμάτων, εικόνων, ειδήσεων και άμεσων ειδοποιήσεων προς όλα τα μέλη. Η επικοινωνία και η ενημέρωση της ομάδος ήταν καθημερινή με την επισύναψη χρήσιμων κειμένων και αρχείων, αλλά και την κοινοποίηση ιστοσυνδέσμων για τα θέματα της Βιοηθικής.

2. Προβολή ταινίας (βιοηθικού προβληματισμού) Στο χώρο του εργαστηρίου Πληροφορικής και σε δύο συνεδρίες προβλήθηκε η ταινία: «Η θάλασσα μέσα μου», που πραγματεύεται την αληθινή ιστορία του Ραμόν Σαμπέδρο στην Ισπανία στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ο ασθενής καθηλωμένος στο κρεβάτι του για 27 χρόνια με τετραπληγία εξαιτίας μιας άτυχης βουτιάς σε αβαθή νερά, ζητά επίμονα το δικαίωμα στην ευθανασία.

3. Επίσκεψη της αντιπροσώπου του Παραρτήματος Θεσσαλονίκης του Ε.Ο.Μ. Την Τρίτη 5 Μαρτίου φιλοξενήσαμε στο σχολείο μας την κ. Δήμητρα Ζαχαρούδη,  ειδική για τα θέματα μεταμοσχεύσεων, η οποία μας ενημέρωσε σχετικά για το θέμα. Αρχικά, έγινε προβολή 15 λεπτής ταινίας κι ακολούθησε συζήτηση με τα παιδιά για τις μεταμοσχεύσεις. Η ανταπόκριση των μαθητών ήταν εκπληκτική, καθώς ήταν πρωτόγνωρη η εμπειρία μαθητών Γυμνασίου «να συζητούν» για το θέμα του εγκεφαλικού θανάτου, του κώματος ή της φυτικής κατάστασης, όπως και της δωρεάς οργάνων . Η επίσκεψη αυτή αποδείχθηκε ωφέλιμη για όλους μας.

4.  Επίσκεψη του  δρ Ισίδωρου Καρατζά, επικεφαλής του Τομέα Ηθικής, της Ευρωπαϊκή Επιτροπής στις Βρυξέλλες. Την Τρίτη στις 26 Μαρτίου μας επισκέφθηκε ο δρ Ισίδωρος Καρατζάς και μας ενημέρωσε για τις εργασίες του Τομέα Ηθικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η συζήτηση με τους μαθητές ήταν δυναμική κι ενθουσιώδης και κατέληξε σε καταθέσεις απόψεων και τοποθετήσεων για τα θέματα και τα διλήμματα που προκαλεί η Βιοηθική. Οι μαθητές επικεντρώθηκαν στο θέμα της ευθανασίας που τελικά φάνηκε να τους προβληματίζει περισσότερο.