Ο Γκρέκο στο Μουσείο Μπενάκη

Το 2014 είναι αφιερωμένο στο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο με αφορμή τη συμπλήρωση 400 χρόνων από το θάνατο του.  Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς, θα διοργανωθούν εκθέσεις και εκδηλώσεις, στην Ελλάδα και την Ισπανία, οι οποίες θα διαρκέσουν έως την άνοιξη του 2015.  Ο Ελ Γκρέκο εξακολουθεί να συναρπάζει τους ανθρώπους όλων των εποχών και να μαγεύει με τα έργα του.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Γκρέκο), Η Βάπτιση του Χριστού, περ. 1566(7), Μεικτή τεχνική (αυγοτέμπερα και λάδι) σε ξύλο, Δήμος Ηρακλείου, υπό καθεστώς μακροχρόνιου δανεισμού στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης

Ας μην ξεχνάμε ότι ο Πωλ Σεζάν, ο Πάμπλο Πικάσο, ο Φραντς Μαρκ, ο Τζακσον Πόλοκ και πολλοί άλλοι επηρεάστηκαν από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, ο οποίος ενέπνευσε και μορφές της λογοτεχνίας όπως ο Ράινερ Μαρία  Ρίλκε και ο Νίκος Καζαντζάκης.

 “Σκοπός της τέχνης του Ελ Γκρέκο ήταν να ενισχύσει τον θρησκευτικό ζήλο και ν’ ανυψώσει το πνεύμα των πιστών πάνω από τον καθημερινό κόσμο των αισθήσεων…ο Γκρέκο μεταγλωττίζει το φυσικό στοιχείο σε πυρακτωμένη πνευματικότητα…Ο Ελ Γκρέκο ήταν ένας οραματιστής…Η τέχνη του Γκρέκο δείχνει να εμπνέεται από την πίστη ότι αν το ανθρώπινο πνεύμα μπορούσε ν’ αφεθεί στην “αρμονία και την ακτινοβολία” της αληθινής γήινης ομορφιάς, θα προσέγγιζε την ανώτερη, υπερβατική πραγματικότητα.  Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ήταν ο τελευταίος Ευρωπαίος ζωγράφος που εξέφρασε παρόμοια υπερβατικά ιδεώδη, γι’ αυτό και η τέχνη του επισφραγίζει με τον καλύτερο τρόπο μια μακρά περίοδο μεγάλης Χριστιανικής τέχνης”.[1]

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Γκρέκο), Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά, περ. 1570, Τέμπερα και λάδι σε ξύλο, Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, αρ. ευρ. 3149, Ιδρύματα Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινού, υπό καθεστώς μακροχρόνιου δανεισμού

 Το Μουσείο Μπενάκη στο πλαίσιο του έτους Γκρέκο σχεδιάζει τις εξής δράσεις δράσεις (δύο εκθέσεις και ένα διεθνές συνέδριο):

 Ο ΓΚΡΕΚΟ ΜΕΤΑΞΥ ΒΕΝΕΤΙΑΣ ΚΑΙ ΡΩΜΗΣ

Το Μουσείο Μπενάκη, σε συνεργασία με το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, διοργανώνουν μια έκθεση με επίκεντρο τους δύο πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, που εκτίθενται μόνιμα στους χώρους του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, στο Ηράκλειο. Πρόκειται για τη Βάπτιση του Χριστού, που ανήκει στο Δήμο Ηρακλείου και την Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά, που αγοράστηκε από τα Ιδρύματα Ανδρέα και Μαρίας Καλοκαιρινού, το 1991. Τα ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ο καρδινάλιος Alessandro Farnese, ο βιβλιοθηκάριός του Fulvio Orsini, καθώς και ο μικρογράφος Giulio Clovio. Ο Γκρέκο φιλοξενήθηκε επί δύο χρόνια (1570-1572) στο Palazzo Farnese μετά από επιστολή του Giulio Clovio προς τον καρδινάλιο, που τον χαρακτήριζε «σπάνια περίπτωση για τη ζωγραφική», ενώ για τον Fulvio Orsini οι ειδικοί πιστεύουν ότι το έργο Άποψη του Όρους Σινά του ανήκε και ίσως να ήταν παραγγελία δική του.

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν ντοκουμέντα που αφορούν την παραμονή του Γκρέκο στη Ρώμη, καθώς και εικόνες, πίνακες και χαρακτικά, έργα σημαντικών καλλιτεχνών του 16ου αι. που συνάπτονται με την εικονογραφία των δύο έργων του Θεοτοκόπουλου που εκτίθενται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης. Ανάμεσά τους πρόκειται να εκτεθούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα η Προσκύνηση των ποιμένων από το Agnes Etherington Art Center (Kingston, Καναδάς), η Προσωπογραφία του Giulio Clovio της Sofonisba Anguissola που ανήκει σε ιδιωτική συλλογή του εξωτερικού (Ρώμη), καθώς και μια Προσωπογραφία του Fulvio Orsini, αγνώστου καλλιτέχνη, από τις συλλογές του Μουσείου Uffizi.

Η έκθεση θα παρουσιαστεί αρχικά στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης (21 Ιουνίου – 25 Οκτωβρίου 2014) και στη συνέχεια θα μεταφερθεί στο Μουσείο Μπενάκη (21 Νοεμβρίου 2014 – 1 Μαρτίου 2015) στο κτήριο της οδού Πειραιώς, όπου θα εκτεθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο πίνακας του Γκρέκο, Παιδί που φυσάει ένα αναμμένο δαυλί, του Museo Nazionale di Capodimonte της Νάπολης.

Την έκθεση θα συνοδεύσει πλούσια επιστημονική έκδοση. Επιμελητής της έκθεσης και της έκδοσης είναι ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ιστορικός τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου.

Άγνωστος καλλιτέχης, Πορτρέτο του Pedro Salazar de Mendoza, 1785, Λάδι σε καμβά, Escuela Universitaria de Osuna

 Ο ΦΙΛΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΓΚΡΕΚΟ ΣΤΟ ΤΟΛΕΔΟ

Στόχος της έκθεσης, που θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο Μπενάκη από 13 Νοεμβρίου 2014 έως 1 Μαρτίου 2015, είναι να γίνουν γνωστοί και να τιμηθούν οι διανοούμενοι, συλλέκτες και παραγγελιοδότες που αποτελούσαν τον προσωπικό κύκλο του Γκρέκο στο Τολέδο, τον ενέπνευσαν και τον στήριξαν σε όλη τη φάση της δημιουργικής του ζωής. Η έκθεση περιλαμβάνει σημαντικό αρχειακό υλικό από τα Αρχεία του Τολέδο (Archivo Municipal de Toledo, Archivo Provincial de Toledo, Biblioteca de Castilla-La Mancha) και της Μαδρίτης (Archivo Historico de Protocolos de Madrid), χειρόγραφα και βιβλία από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας (Biblioteca Nacional de Espana), καθώς και τέσσερις προσωπογραφίες του Γκρέκο από τις συλλογές του Museo del Prado, του Museo del Greco στο Τολέδο και μια ιδιωτική συλλογή του εξωτερικού (Λονδίνο).

Την έκθεση θα συνοδεύσει επιστημονική έκδοση, την οποία επιμελείται ο  Νίκος Χατζηνικολάου, ο οποίος συνεργάζεται με τον ιστορικό Richard Kagan (καθηγητή στο Johns Hopkins University, Baltimore), που επιμελείται την έκθεση.

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ:

EΛ ΓΚΡΕΚΟ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ, ΣΤΗ ΡΩΜΗ, ΣΤΟ ΤΟΛΕΔΟ

Το Μουσείο Μπενάκη, στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Γκρέκο, διοργανώνει τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για τον καλλιτέχνη και το έργο του (21-22-23 Νοεμβρίου 2014), με τη συμμετοχή κορυφαίων επιστημόνων από όλο τον κόσμο. Έχει δημοσιοποιηθεί ανοιχτή πρόσκληση υποβολής ανακοινώσεων, των οποίων η τελική επιλογή θα γίνει από επιστημονική επιτροπή ειδικών.

Κατερίνα Χουζούρη