[Προηγούμενη δημοσίευση: https://www.pemptousia.gr/?p=169121]
4. Μια εξίσου σπουδαία προσωπικότητα που ασχολήθηκε με τα λειτουργικά θέματα όχι από την έδρα του πανεπιστημιακού, παρότι είχε όλες τις προϋποθέσεις όπως μαρτυρούσε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδων στην χειροτονία του σε επίσκοπο,[13] όσο από το βήμα του λειτουργού ήταν ο μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος Ψαριανός (1912-1997). Οι περισσότεροι ίσως έχουν ακούσει ή έχουν διαβάσει την Εισήγηση[14] – Υπόμνημα περί της θείας λατρείας, ήτοι περί τινων αναγκαίων μεταρρυθμίσεων εν ταις ιεραίς ακολουθίαις και τη θεία λειτουργία, που εκφώνησε το 1985 ενώπιον της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος και με βάση αυτή είτε τον επικρίνουν είτε τον αποδέχονται με ενθουσιασμό. Όμως, ο Κοζάνης Διονύσιος έχει συντάξει πλήθος μελετών που αναφέρονται στη λατρεία, το κήρυγμα, την ποιμαντική, την εκκλησιολογία, την ενορία, το ναό, τα μυστήρια, τη μουσική, τις λειτουργικές τέχνες κ.ά. Βάση της θεολογικής του παραγωγής ήταν η αρχαία ελληνική σοφία, η Αγία Γραφή και οι Πατέρες της Εκκλησίας. Αλλά τους Πατέρες τους έβλεπε ως οδηγούς, «όχι για να πιαστούμε από αυτούς και να πάμε πίσω», όπως έλεγε, «αλλά για να πάρουμε γραμμή από αυτούς και να πάμε μπροστά»[15]. Από τα συγγράμματά του αναφέρω δειγματοληπτικά: Θεία Λειτουργία, Απ. Διακονία, Αθήνα 31990, Εξαπλά, εκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1989, Ποιμαντικά κείμενα, Απ. Διακονία, Αθήνα 2001, Οικοδομή, Δημοσιογραφικά κ.ά.[16]. Αξιόλογο είναι επίσης το έργο του: 183 εκκλησιαστικοί ύμνοι εις Βυζαντινήν και Ευρωπαϊκήν παρασημαντικήν, που εκδόθηκε με τη φροντίδα του Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας, το οποίο συστήθηκε το 1970 ύστερα από εισήγησή του στην Ιερά Σύνοδο.
Ο Κοζάνης Διονύσιος έδινε προτεραιότητα στο αγιαστικό και λειτουργικό έργο της Εκκλησίας καθώς και στη διακονία του λόγου και δευτερεύοντως στο κοινωνικό. Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Η γλώσσα η δική μας είναι της Αγίας Γραφής και της θείας Λειτουργίας. Ο κόσμος όλος, η ζωή των ανθρώπων, όλα είναι δεμένα μέσα στις νοητικές σχηματοποιήσεις, που μας πεθαίνουν. Και είναι αλήθεια πως μέσα σ’ αυτό τον κόσμο των νεκρών ζούμε κι εμείς οι ποιμένες του λαού και θαρρούμε πως είμαστε περισσότερο μέσα στη ζωή και την αλήθεια, όσο περισσότερο αχρηστεύουμε τα πνευματικά μας αισθητήρια. Πολλές φορές πια το ακούμε από όλους, ότι πρέπει να συγχρονιστούμε και να γίνουμε πρακτικότεροι, να κατεβούμε και να καταπιαστούμε με τα προβλήματα των ανθρώπων… Κάποιος επίσκοπος σε μια Σύνοδο τόλμησε και είπε, τάχα ερμηνεύοντας το Ευαγγέλιο με σύγχρονο πνεύμα· “Ο λαός θέλει ψωμί, δεν θέλει ευλογίες”. Και κάποιος άλλος δεν κρατήθηκε και του είπε σε επήκοο· “ Μπορούσες, κι αν θέλης, προφταίνεις ακόμα να γίνης ψωμάς!”… Πρέπει λοιπόν να αγαπήσουμε το έργο μας, πρέπει να αγαπήσουμε το πετραχήλι μας».[17]
5. Μια σημαίνουσα προσωπικότητα που προσέφερε και εξακολουθεί να προσφέρει εξαιρετικές υπηρεσίες στα θεολογικά γράμματα είναι ο Ομότιμος Καθηγητής Ευάγγελος Θεοδώρου. Αρχικά διακρίθηκε στην έδρα Λειτουργικής και Κατηχητικής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια δίδαξε Λειτουργική, Ομιλητική και Κατηχητική στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, διετέλεσε Πρύτανης του Πανεπιστημίου και διατηρεί πάντοτε τη διαύγεια, την οξυδέρκεια, και την επιστημονική εμβρίθεια, που απορρέουν από τη βαθειά γνώση των πηγών της χριστιανικής και θύραθεν γραμματείας.
Πρόσφατα μετέφρασε ένα πολύ σημαντικό βιβλίο του Χανς Κιούγκ, Η αρχή των πάντων. Ο Καθηγητής Ε. Θεοδώρου, τίμησε πολλές φορές με την παρουσία του τα συμπόσιά μας. Θα αναφέρω ορισμένα μόνο από τα κυριότερα συγγράμματά του που ενδιαφέρουν το θέμα μας: Ηρωΐδες της χριστιανικής αγάπης. Αι διακόνισσαι δια μέσου των αιώνων, Αθήναι 1949, Η μορφωτική αξία του ισχύοντος Τριωδίου, Αθήναι 1958, Το ορθόδοξον λειτουργικόν ή μυσταγωγικόν κήρυγμα (Συμβολή εις την Ορθόδοξον Ομιλητικήν), Αθήναι 1960, Η εορτή της Πεντηκοστής, Αθήνα 1967, Φαινομενολογική εξέτασις των σημείων επαφής μεταξύ Καινής Διαθήκης και Ορθοδόξου Λατρείας, Αθήναι 1968, Μαθήματα Λειτουργικής (τεύχος Α΄) Αθήνα 1986 και πλείστες άλλες εισηγήσεις, άρθρα και μελέτες σε περιοδικά, συνέδρια και εγκυκλοπαίδειες. Μετά την αποχώρηση από το Πανεπιστήμιο του Ευαγγέλου Θεοδώρου τα σχετικά μαθήματα δίδαξε ο καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός [18].
[Συνεχίζεται]
[13] Μητρ. Καρπενησίου Νικολάου, «Επίσκοπος Διονύσιος Ψαριανός (κατά κόσμον Νικόλαος) Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης», ανάτ. Α΄τόμ. Οικοδομή και Μαρτυρία, Κοζάνη 1991, σ. 11.
[14] Δημοσιεύτηκε με τίτλο, «Μετά αιδούς και ευλαβείας», στον Β΄τόμ. Αναφορά εις μνήμην Μητροπολίτου Σάρδεων Μαξίμου 1914-1968, Γενεύη 1989, σ.147-164.
[15] Οικοδομή και παράκλησις, Κυριακόν Εγκύκλιον απ’ Εκκλησίας Κήρυγμα (1969-1973), έκδ. Ι. Μητρ. Κοζάνης, σ.392
[16] Βλ. περισσότερα Κυριακής Χαζτηαναστάση, ΄Εργο και διδασκαλία του Μακαριστού Επισκόπου Κοζάνης Διονυσίου Ψαριανού, Ποιμαντική, Λειτουργική και Ομιλητική προσέγγιση, Θεσσαλονίκη 2008.
[17] Επισκόπου Διονυσίου Ψαριανού Μητροπολίτου Σερβίων και Κοζάνης, Ποιμαντικά Κείμενα, εις οικοδομήν του Σώματος του Χριστού 2, έκδ. Απ. Διακονίας, Αθήνα 2001.
[18] Ο Πρωτ. Γ. Μεταλληνός δίδαξε στο Τμήμα Θεολογίας του Ε.Κ.Π.Α. ύστερα από ανάθεση για λίγα χρόνια τα μαθήματα της Λειτουργικής, Ομιλητικής και Ιστορίας και Θεολογίας της Λατρείας και συνέταξε αξιόλογη μελέτη με τίτλο: Η θεολογική μαρτυρία της Εκκλησιαστικής Λατρείας, εκδ. Αρμός, Αθήνα 1995.
