Page 13 - Ο χρόνος & οι μήνες: απο το ημερολόγιο στη ζωή των ανθρώπων

www.pemptousia.gr Τεύχος 17 / Οι Μήνες: από το ημερολόγιο στη ζωή των ανθρώπων / 01 Ιανουαρίου 2014 ΑΝΑΛΕΚΤΑ

πρώτης εβδομάδας της Σαρακοστής, των αγίων Θεο-
δώρων, είναι αφιερωμένα στη μνήμη των πεθαμένων.
Στα Ψυχοσάββατα αυτά φαίνεται ότι συνεχίζεται η
αρχαία συνήθεια, αν λάβουμε υπόψη ότι στα Ανθε-
στήρια, που τελούνταν στην αρχαία Αθήνα την ίδια
περίπου εποχή που σήμερα είναι οι Απόκριες, η τρίτη
ημέρα, οι Χύτροι, ήταν ημέρα των ψυχών, με προ-
σφορές πανσπερμίας στους νεκρούς και σπονδές από
νερό πάνω στους τάφους.»

Στα ψυχοσάββατα οι ψυχές κάθονται επάνω στα
δέντρα και τα βλαστάρια του αμπελιού, γι’ αυτό δεν
κόφτουν ως τότε βλαστάρια, μήπως πέσουν οι ψυχές
που είναι καθισμένες επάνω σ’ αυτά και κλάψουν.
Σύμφωνα με τον Γεώργιο Δημητροκάλλη «τούτο το
κάθισμα των ψυχών πάνω στα δέντρα έχει ρίζες προ-
χριστιανικές, κι έχουμε παραστάσεις αρχαίες, κι ακό-
μα και χριστιανικές, κι ας μην το ‘χει στις διδαχές
του ο Χριστιανισμός. Αυτό γιατί αυτές οι δοξασίες
είναι πανάρχαιες και οικουμενικές, κάπου μάλιστα
των φύλλων του δάσους το θρόισμα, ψυχοθρόισμα,
μουρμούρισμα των ψυχών.»

Τα έθιμα της Αποκριάς έχουν όμως πολλές προε-
κτάσεις πέρα από τον ανανεωτικό, γονιμικό και θρη-
σκευτικό χαρακτήρα τους. Όπως αναφέρει ο Λευτέρης
Αλεξάκης «ιδιαίτερα η τελευταία μεγάλη Αποκριά
(της Τυρινής) δίνει την ευκαιρία να αναζωογονηθούν
και να ενισχυθούν οι οικογενειακοί και γενικότερα οι
συγγενικοί δεσμοί, να εκφραστεί ο σεβασμός των νε-
οτέρων προς τους ηλικιωμένους, ιδιαίτερα των νυφά-
δων προς τα πεθερικά, να σμίξουν απομακρυσμένοι
συγγενείς και να περάσουν ευχάριστα λίγο πριν από
τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής.»

Αλλά και η επόμενη ημέρα, η Καθαρά Δευτέρα, Les Très Riches Heures du duc de Berry février
παρόλα τα νηστίσιμα φαγητά της, δεν είναι παρά
«μία προέκταση της αποκριάτικης περιόδου, με κύρια και «Ό,τι καιρός κάμει τση Παπαντής, θα τον κάμει
στοιχεία την αθυροστομία, τα αλληλοπειράγματα, τα σαράντα μέρες». Τον Φεβρουάριο γιορτάζει επίσης
σκώμματα, τη σάτιρα, που σε κανέναν δεν προκαλούν και ο Άγιος Χαράλαμπος (στις 10 του μήνα) ο οποί-
ενόχληση, αλλά αντίθετα, όλοι τα επιδιώκουν, για το ος θεωρείται ότι προστατεύει από την πανώλη, ενώ
καλό», όπως αναφέρει ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης. στις 19 γιορτάζει η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία, ανήμε-
Κι έτσι με γέλια και τραγούδια αποχαιρετούσαν την ρα του μαρτυρικού της θανάτου το 1589. Το σπίτι
Αποκριά: «Επέρασε η Αποκριά με λύρες με παιγνίδια/ της βρίσκονταν στη θέση του σημερινού μεγάρου της
και μπήκε η Σαρακοστή μ’ ελιές και με κρομμύδια» Αρχιεπισκοπής, ενώ το διατηρημένο λείψανό της φυ-
και «Τ΄ ακούτε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα;/ λάσσεται σήμερα στο Μητροπολιτικό ναό της Αθήνας.
Πεθαίν΄ ο Κρέος, πέθανε, ψυχομαχάει ο Τύρος/ ση-
κώνει ο Πράσος την ουρά κι ο Κρέμμυδος τα γένεια/ Πρώτη δημοσίευση: Διονύσης Π. Σιμόπουλος,
Μπαλώστε τα σακούλια σας, τροχίστε τα λεπίδια/ και «Οι Μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος», "Γεωτρό-
στον τρανό τον πλάτανο, να μάσουμε Στεκούλα». πιο" Ελευθεροτυπίας, Τεύχος 507 (2 Ιανουαρίου
2010)
Οι κραιπάλες όμως της Αποκριάς εξαγνίζονται με
τα Συμόγιορτα, ένα τριήμερο αφιερωμένο σε τρεις
αγίους: τον Αϊ-Τρύφωνα την 1η, την Υπαπαντή στις 2
και του Αϊ Συμιού (άγιος Συμεών) στις 3 του μήνα.
Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση ο καιρός την ημέ-
ρα της Υπαπαντής μπορεί να βοηθήσει στην «πρόβλε-
ψη» των μεταβολών του καιρού που θα ακολουθήσει:
«Καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας»

Σελίδα 13