«Η Κρητικοπούλα» του Σπύρου Σαμάρα στη Θεσσαλονίκη

Την κωμική όπερα «Η Κρητικοπούλα» του Σπύρου Σαμάρα παρουσιάζει η Εθνική Λυρική Σκηνή στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης για τέσσερις μόνο παραστάσεις, από τις 22 έως και τις 25 Νοεμβρίου. «Η Κρητικοπούλα» παρουσιάστηκε, στην πρώτη πλήρη σκηνική αναβίωση της μετά από 80 χρόνια, τον Νοέμβριο του 2011, στην Εθνική Λυρική Σκηνή σε σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια. 

Πρόκειται για ένα ξεχασμένο αριστούργημα, το οποίο ανακαλύφθηκε και αποκαταστάθηκε πρόσφατα. Με απλά υλικά η κωμική αυτή όπερα μιλά για τον έρωτα και την επανάσταση στα χρόνια της ενετοκρατίας. Ο Σαμάρας καταφέρνει να αναδείξει τη σχέση Ελλήνων-Ενετών και αντιπαραβάλει δύο διαφορετικά μουσικά ιδιώματα: το «ελληνικό» με το «ευρωπαϊκό» .  Τα πρώτα χορωδιακά, είναι γραμμένα στο ρυθμό του πεντοζάλη, καθορίζοντας το χώρο -κρητική ύπαιθρος-, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Κρητικών: λεβεντιά, ηρωισμό, πατριωτισμό, πόθο για ελευθερία και έρωτα. Το «ευρωπαϊκό» ιδίωμα χαρακτηρίζεται από τη χρήση εμβατηριακών και χορευτικών ρυθμών, κυρίως του βαλς και της πόλκας, οι οποίοι αποτελούν το βασικό ρυθμικό στοιχείο της βιεννέζικης οπερέτας.

Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται στην ενετοκρατούμενη Κρήτη (1211-1715), όμως θεωρείται ότι αφορμή για την σύνθεση του στάθηκαν οι κρητικές επαναστάσεις στα τέλη του 19ου αιώνα, η ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας (1896-1913) και, τελικά, η ένωση της μεγαλονήσου με την υπόλοιπη Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912/3.
Κεντρικό πρόσωπο της υπόθεσης του έργου είναι η όμορφη κρητικοπούλα Αρετή, η οποία ντύνεται Μανωλιός για τις ανάγκες του αγώνα και επιτυγχάνει να αποσπάσει από τον Ενετό Δούκα της Κρήτης προνόμια για τους συμπατριώτες της. Με φόντο την «πολιτική» αυτή διάσταση, σε πρώτο επίπεδο πλέκεται ένα γαϊτανάκι από αισθηματικές ιστορίες κάθε είδους, που έχει ως συνέπεια κωμικές καταστάσεις.

Λίγα λόγια για τον Συνθέτη

Ο Κερκυραίος Σπυρίδων Φιλίσκος Σαμάρας (1861-1917) υπήρξε σημαντικότατος Έλληνας συνθέτης της εποχής του και ο πρώτος που πράγματι δοξάστηκε στο εξωτερικό. Σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών και στη συνέχεια στο Παρίσι κοντά στους συνθέτες Ντελίμπ και Μασσνέ. Στην Ιταλία και μάλιστα στη Σκάλα του Μιλάνου θα παιχτεί το 1887 η όπερα του Φλώρα μιράμπαλις. Μεγάλη επιτυχία είχαν και οι άλλες του όπερες Μετζέ και Ρέα. Το 1896 ο Σαμάρας θα κληθεί από την Ελλάδα να μελοποιήσει τον Ολυμπιακό ύμνο του Παλαμά. Η Ιστορία της Μουσικής τον κατέταξε στους πρωτοπόρους του νέου κινήματος της όπερας του 19^ου αι. του βερισμού (Πουτσίνι, Μασκάνι, Λεονκαβάλο).

Η «Κρητικοπούλα», σε ποιητικό κείµενο Νικολάου Λάσκαρη και Πολύβιου ∆ηµητρακόπουλου, αποτελεί το κύκνειο άσµα του Σαµάρα, γράφτηκε περίπου έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του και πρωτοπαρουσιάστηκε το 1916 στο ∆ηµοτικό Θέατρο Αθηνών. Όπως έχει καταγραφεί στον τύπο της εποχής, σημείωσε εξαιρετική επιτυχία με τον συνθέτη να επευφημείται στο κατάμεστο θέατρο. Μάλιστα, την πρεμιέρα είχε παρακολουθήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η βασιλική οικογένεια.

Το κοινό της Θεσσαλονίκης θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει αυτή την παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το κωμικό στοιχείο της όπερας και η σαιξπηρική διάρθρωση του έργου πιστεύω ότι θα μας κάνουν όλους να περάσουμε καλά. Λοιπόν απομένει να το δούμε από κοντά. Καλή απόλαυση!

 Βασίλειος Χάδος