Martin Van Creveld: Η στρατηγική του Χίτλερ 1940-1941

Ήταν η εισβολή του Μουσολίνι στην Ελλάδα αντίθετη με τις επιθυμίες του Χίτλερ; Ήταν τα σχέδια του Φύρερ για την Ελλάδα αμιγώς αμυντικού χαρακτήρα; Με ποιον τρόπο επηρέασαν οι επιχειρήσεις των Γερμανών στα Βαλκάνια την επίθεσή τους εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης; Αυτά είναι λιγοστά από τα ερωτήματα στα οποία ο δρ. van Creveld δίνει νέες, ανατρεπτικού χαρακτήρα απαντήσεις.

Εάν το κύριο ζητούμενο στην Ελλάδα του 2013, την Ελλάδα της κρίσης των αριθμών και, πριν απ’ όλα, των αξιών, είναι η κατάρριψη των κατεστημένων αντιλήψεων και των δογματικών θέσεων, που επιφέρουν σύγχυση και εμποδίζουν την προσέγγιση της αλήθειας, τότε ιστορικές μελέτες όπως αυτή του Martin van Creveld με τίτλο «Η στρατηγική του Χίτλερ 1940-1941 – το βαλκανικό ζήτημα» δεν πρέπει να απουσιάζουν από τις βιβλιοθήκες των σύγχρονων Ελλήνων. Ο van Creveld, βασισμένος σε αδιάσειστα επιχειρήματα, έρχεται να κλονίσει καθιερωμένες αντιλήψεις, να αμφισβητήσει εδραίες πεποιθήσεις και να μεταβάλει τον τρόπο θεώρησης της γερμανικής εκστρατείας στα Βαλκάνια το 1941. Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει, ασφαλώς διαφορετικά από την κυρίαρχη αντίληψη στην ελληνική ιστορία συνοψίζονται στα εξής:

• Η μοίρα της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας μέσα στο πλαίσιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν αποτέλεσε για τους Γερμανούς ζήτημα υψίστης σημασίας, καθώς οι δύο χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης θεωρούνταν περιο­ρισμένης στρατηγικής σπουδαιότητας.
• Ο πόλεμος του Χίτλερ κατά της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας αποτελεί το πλέον αντιπροσωπευτικό δείγμα ενός πολέμου που υπαγορεύτηκε από τη ρεαλιστική αντιμετώπιση των πραγμάτων, ενός πολέμου που, ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, υπήρξε το επακόλουθο συγκυριών και όχι εκ των προτέρων σχεδιασμού. Στον αντίποδα της γερ­μανικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση βρίσκεται η γερμανική εκστρατεία στα Βαλκάνια, η οποία στο επίπεδο της συλ­λήψεως, της προετοιμασίας και της διεξαγωγής της δεν υπήρξε καρπός συγκεκριμένου προγράμματος.
• Ο Χίτλερ δεν μπορούσε να επιτρέψει την επ’ αόριστον συνέχιση του πολέμου στην Αλβανία, καθώς η παρουσία βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα συνιστούσε απειλή για το πλευρό των στρατευμάτων του που θα συμμετείχαν στην προγραμματισμένη επιχείρηση εναντίον της Ρωσίας. Η Βαλκανική χερσόνησος στο σύνολό της θα έπρεπε, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, να αποτελέσει ασφαλή βάση για την επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης.
• Μολονότι είναι αληθές ότι είχε επιδιωχθεί από γερμανικής πλευράς ο συντονισμός της Επιχείρησης ΜΑΡΙΤΑ (επί­θεση εναντίον της Ελλάδας) και της Επιχείρησης ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣΑ (επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης), το έργο αυτό κατέστη ιδιαίτερα δυσχερές πολύν καιρό πριν από το πραξικόπημα στη Γιουγκοσλαβία εξαιτίας των μεγάλων καθυστερήσεων που είχαν σημειωθεί στην πρώτη εξ αυτών. Το ζήτημα της σχέσης ανάμεσα στη γερμανική εκστρατεία στα Βαλκάνια και την επίθεση εναντίον της Ρωσίας είναι εξαιρετικά περίπλοκο και πρέπει να προσεγ­γίζεται με πολύ μεγάλη προσοχή.

Ο συγγραφέας θέτει προς εξέταση μια εντελώς νέα ερμηνευτική προσέγγιση της συνολικής στρατηγικής της Γερμανίας κατά τα έτη 1940-1941, θεωρώντας κλειδί της υπόθεσης τη στάση που υιοθέτησε ο Χίτλερ απέναντι στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία. Απορρίπτει τις «καθιερωμένες αντιλήψεις» και υποστηρίζει τα ακόλουθα: στην πραγματικότητα, ο Χίτλερ ενδιαφερόταν ζωηρά για τη Μεσόγειο και τις δυνατότητες που αυτή πρόσφερε για τη διεξαγωγή ενός «περιφερειακού» πολέμου κατά της Μεγάλης Βρετανίας? η επίθεση του Μουσολίνι εναντίον της Ελλάδας έγινε με τη συγκατάθεση του Χίτλερ ή, τουλάχιστον, με τη σιωπηρή ανοχή του? μετά τις 30 Νοεμβρίου 1940 ο Χίτλερ υπέβαλε κατ’ επανάληψιν ειρηνευτικές προτάσεις προς την Ελλάδα, που απορρίφθηκαν από την Αθήνα εξαιτίας των βρετανικών πιέσεων? οι Ρουμάνοι, οι Βούλγαροι και οι Γιουγκοσλάβοι παρενέβαλαν σοβαρά εμπόδια στο σχέδιο της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα? ο επιχειρησιακός σχεδιασμός των Γερμανών ήταν ασαφής ως προς τους στόχους του μέχρι την τελευταία στιγμή? το πραξικόπημα της 27ης Μαρτίου 1941 στη Γιουγκοσλαβία και η επακόλουθη γερμανική εισβολή δεν επέφεραν καμία καθυστέρηση στη γερμανική επίθεση εναντίον της ΕΣΣΔ.

Καρπός μιας διεξοδικότερης διερεύνησης του θέματος, η εν λόγω ερμηνευτική προσέγγιση συνιστά μια επανεκτίμηση της συνολικής στρατηγικής του Χίτλερ κατά την κρίσιμη περίοδο από τον Ιούνιο του 1940 έως τον Ιούνιο του 1941 – ιδίως σε ό,τι αφορά τις σχέσεις του με την Ιταλία, τις αντιλήψεις του για την «περιφερειακή» στρατηγική και τους λόγους που τον οδήγησαν στην επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Επιπλέον, ο δρ. van Creveld αναλύει υπό διαφορετική οπτική γωνία γεγονότα που έως τώρα εξετάζονταν χωριστά, όπως η άκαρπη προσπάθεια των Γερμανών να βοηθήσουν τους Ιταλούς συμμάχους τους στην Αλβανία – αυτή εμφανίζεται ως τμήμα της απόπειρας των Γερμανών να κερδίσουν χρόνο ενόψει της εισβολής τους στη Ρωσία. Το παρόν συγγραφικό έργο, που είναι βασισμένο σε πολυάριθμες αδημοσίευτες αρχειακές πηγές, ορισμένες από τις οποίες δεν αξιοποιήθηκαν επαρκώς κατά το παρελθόν, προσφέρει μια διαφορετική, ανατρεπτική θεώρηση της στρατηγικής των Γερμανών στη σημαντικότερη ίσως περίοδο του πολέμου.

Η έκδοση του νέου αυτού βιβλίου του Martin van Creveld, είναι βέβαιο ότι θα δώσει τη δυνατότητα στους ανα­γνώστες να συνειδητοποιήσουν τις πραγματικές διαστάσεις της γερμανικής εκστρατείας στα Βαλκάνια και να αν­τιληφθούν τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη συνολική στρατηγική του Χίτλερ και στην πολιτική του έναντι των Βαλκανίων.

Ο συγγραφέας: Ο Martin van Creveld γεννήθηκε στις 5 Μαρτίου του 1946 στην Ολλανδία. Σπούδασε στο Ισραήλ και την Αγγλία και ξεκίνησε την ακαδημαϊκή καριέρα του το 1971. Είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Hebrew της Ιερουσαλήμ. Έχει γράψει δεκαεπτά βιβλία, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε δεκατέσσερις γλώσσες. Τα σημαντικότερα έργα του είναι τα εξής: Supplying War: Logistics from Wallenstein to Patton, Command in War και The Transformation of War. O καθηγητής van Creveld έχει διατελέσει σύμβουλος στα υπουργεία Εθνικής Άμυνας πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας των ΗΠΑ, του Καναδά και της Σουηδίας. Υπήρξε ο δεύτερος μη στρατιωτικός εμπειρογνώμονας που προσκλήθηκε ως ομιλητής στο Ισραηλινό Γενικό Επιτελείο, ενώ έχει δώσει διαλέξεις και έχει διδάξει σε όλα σχεδόν τα ινστιτούτα στρατηγικών μελετών. Έχει παραχωρήσει συνεντεύξεις στο CNN, στο BBC και σε άλλους τηλεοπτικούς σταθμούς διεθνούς εμβέλειας, ενώ έχει φιλοξενηθεί στις στήλες πολλών περιοδικών και εφημερίδων, συμπεριλαμβανομένων του Newsweek και της International Herald Tribune.