Η επικίνδυνη ψευδοπαιδαγωγική του Διαδικτύου

Συνεχίζοντας (βλ. www.pemptousia.gr/?p=53042) την προσέγγισή μας στις νέες προκλήσεις που θέτει η χρήση του Διαδικτύου στην ποιμαντική ευθύνη, θα ασχοληθούμε με μία από τις πιο επικίνδυνες πτυχές του, τη θέσπιση προτύπων για την παιδική και την εφηβική ηλικία, εξαιρετικά αμφιλεγόμενων και ύποπτων.

Σε μία περίοδο της ζωής τους κατά την οποία οι έφηβοι αναζητούν απεγνωσμένα κοινωνικά πρότυπα για να τα μιμηθούν, η συνεχής και αδιάκοπη περιήγησή τους στο διαδίκτυο προβάλλει με μία υποσυνείδητη και βαθμιαία διαδικασία τη μίμηση συμπεριφορών νέων παιδαγωγικών μοντέλων, τα οποία έρχονται να αντικαταστήσουν τα παραδοσιακά παιδαγωγικά μοντέλα της οικογένειας, του γονέα, του δασκάλου και του ιερέα. Ενώ όμως οι παραδοσιακοί παιδαγωγικοί φορείς, είτε λόγω της θεσμικής τους θέσης, είτε λόγω της επιστημονικής τους εξειδίκευσης, καθοδηγούν ως επί το πλείστον με παιδαγωγική ορθότητα το άτομο στη διαδικασία της κοινωνικής του ένταξης και ατομικής, οικογενειακής, επαγγελματικής, μορφωτικής, οικονομικής, πνευματικής η άλλης ωρίμανσης και τελείωσής του, οι κάθε λογής επιτήδειοι στον αχανή χώρο του διαδικτύου αυτοαναγορεύονται παιδαγωγοί και αποπροσανατολίζουν το άτομο από την επίτευξη των παραπάνω στόχων.

Πηγή: http://robotronics.com/blog/

Έτσι, προτείνουν επικίνδυνες πρακτικές επίλυσης προβλημάτων, οι οποίες βέβαια, προβάλλονται ως ιδανικές και κατάλληλες. Όσο περισσότερο ο νέος εθίζεται στη χρήση του διαδικτύου, τόσο περισσότερο  διδάσκεται μία νέα ηθική, την ηθική του διαδικτύου και μαθαίνει να λειτουργεί χωρίς ηθικούς κανόνες και φραγμούς. «Η συνεχής ροή πληροφοριών, εικόνων και ειδώλων πλάθει με μεγαλύτερη ευκολία ένα μοντέλο πραγματικότητας που αναδεικνύεται ως ισχυρότερο και πειστικότερο από την ίδια την πραγματικότητα»[1]. Οι άνθρωποι διδάσκονται πλέον από το διαδίκτυο τρόπους συμπεριφοράς, ηθικές αξίες και μεθόδους αντιμετώπισης των καθημερινών δυσχερειών, γίνονται αποδέκτες της κριτικής που ασκείται για πρόσωπα, πράγματα και θεσμούς, και καθορίζουν το πρόγραμμα της ζωής τους με βάση το πρόγραμμα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Η εξουσία τούς προβάλλεται ως το αδιαμφισβήτητο κριτήριο της πραγματικότητας, αφού πραγματικό είναι μόνο ό,τι λέγεται και επικυρώνεται από αυτά [2].

Το διαδίκτυο, σε συνδυασμό με τη τηλεόραση, μονοπωλεί όλη την σφαίρα της ενημέρωσης ή πληροφόρησης στη σύγχρονη κοινωνία και με την «πολυστρωματική δομή» των ειδήσεών του, οι οποίες συχνά χαρακτηρίζονται από αντιφάσεις ανάμεσα στα φανερά και τα ασυνείδητα μηνύματα που εκπέμπει, επιφέρει δομικές αλλοιώσεις στην ανθρώπινη συνείδηση [3].

Η αποκαθήλωση όμως των παραδοσιακών παιδαγωγικών μοντέλων της κοινωνίας έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στο χώρο της διαποίμανσης. Η ποιμαντική διακονία του ποιμένα στοχεύει στην επιτυχή αντιμετώπιση των προβλημάτων και των αναγκών του ποιμνίου. Αποδεικνύεται όμως επιστημονικά πως η ποιμαντική αντιμετώπιση αυτών των αναγκών εξαρτάται από τη θεμελίωση και διεύρυνση της σχέσης του ποιμένα με το ποίμνιο. Η απουσία ή η υποτίμηση αυτής της σχέσης μπορεί να παρεμποδίσει ή και να ακυρώσει εξ ολοκλήρου την ποιμαντική επικοινωνία. Η σχέση αυτή είναι τελικά καθοριστική, όχι μόνο για το χειρισμό των συναισθημάτων και ιδεών που ανακύπτουν κατά τη διάρκεια της συμβουλευτικής διαδικασίας του ποιμένα προς τα πνευματικά του παιδιά, αλλά και για τη συνέχεια αυτής καθεαυτής της συμβουλευτικής διαδικασίας.

Πράγματι, η αλληλεπίδραση που αναπτύσσεται στη σχέση πομπού – δέκτη τούς ενθαρρύνει να υιοθετήσουν συμπεριφορές, οι οποίες συνδέονται στενά με τα συναισθήματα, τις σκέψεις και την ευρύτερη εκτίμηση του ενός για τον άλλο, μεταβλητές οι οποίες επηρεάζουν σημαντικά την παραγωγή, την επεξεργασία και τελικά την αποδοχή των αλληλομεταδιδόμενων μηνυμάτων [4]. Όταν το κύρος και  η αυθεντία του πομπού αναγνωρίζονται από το δέκτη, τότε η αποδοχή των παραινέσεων και συμβουλών του γίνεται πολύ πιο εύκολα εφικτή [5]. Εξάλλου, είναι αυτονόητο πως η σχέση των πιστών με το Θεό διαμεσολαβείται από τη σχέση που αναπτύσσουν αυτοί με τον ποιμένα τους [6]. Το αμέριστο ενδιαφέρον που αποκομίζει το ποίμνιο από τον ποιμένα του μεταφράζεται ως ενδιαφέρον και αγάπη του ίδιου του Θεού γι’ αυτό και επιδρά σημαντικά στη καλλιέργεια ομοειδών μοντέλων συμπεριφοράς. Όταν λοιπόν η ανεξέλεγκτη και αδιάκοπη χρήση του διαδικτύου προβάλλει άμεσα η έμμεσα, συνειδητά η υποσυνείδητα, την αυθεντία άλλων ψευδοπαιδαγωγών, η οποία προβάλλεται ως η πλέον αξιόπιστη και ενδεδειγμένη, και ταυτόχρονα πλήττει το κύρος και την αυθεντία του ποιμένα, τότε η ποιμαντική καθοδήγηση και συμβουλευτική καθίσταται δυσχερής και προβληματική.

[1] Φραγκουλίδου Φ., όπ. παρ., σ. 28.

[2] π. Θερμός Β., Ποιμαίνοντες μετ’ Επιστήμης, Αθήνα 1996, σσ. 134-135.

[3] Όπ. παρ., σ. 138.

[4] Πρόκειται για θεωρίες της Συμπεριφορικής Ψυχολογίας. Βλ. σχ. Steinberg S., Αn Ιntroduction to Communication Studies, Cape Town 2007, σσ. 59-60.

[5] Στα παραπάνω συμπεράσματα κατέληξε ο ψυχολόγος Carl Hovland, ο οποίος εργάστηκε με την ομάδα του στο πανεπιστήμιο του Yale κατά τη δεκαετία του 1950. Βλ. σχετικά Spielberger D. C., Encyclopedia of Applied Psychology, Vol. 3, Νew York 2004, σ. 63. Η ελκυστικότητα της προσωπικότητας του πομπού θεωρείται μεταξύ άλλων ως ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά γνωρίσματά της, που επηρεάζουν την κρίση του δέκτη ενός μηνύματος. Βλ. σχετικά Rodriques V. M., Perspectives of Communication and Communicative Competence, New Delhi  2000, σ. 120.

[6] Dayringer R., The Heart of Pastoral Counseling: healing through Relationship, New York 1998, σ. 45. Βλ. σχετικά Anderson H., «Ιncarnation and Pastoral Care»,  Pastoral Psychology   32 (4), 1984, σσ. 241-242.