Μια αρχιτεκτονική μακέτα διόμισι αιώνων

Το μοναδικό σωζόμενο πρόπλασμα του 18ου αιώνα που αφορά στην προετοιμασία ανέγερσης του Καθολικού της Μονής Ξηροποτάμου

Αύριο Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου, στις 8.30 το βράδυ, στην Αυλή της Αγιορείτικης Εστίας στη Θεσσαλονίκη, ο δρ Αρχιτεκτονικής Μιλτιάδης Πολυβίου, θα μιλήσει με θέμα: “Μια αρχιτεκτονική μακέτα διόμισι αιώνων”.

Ο κ. Πολυβίου γράφει τα εξής, για το μοναδικό σωζόμενο πρόπλασμα του 18ου αιώνα που αφορά στην προετοιμασία ανέγερσης του Καθολικού της Μονής Ξηροποτάμου:

“Η συστηματική μελέτη των ανέκδοτων κατάστιχων του λόγιου μοναχού Καισάριου Δαπόντε, πρωτεργάτη της ανοικοδόμησης του καθολικού της μονής Ξηροποτάμου (1763), επιβεβαίωσε την υπόνοια ότι αυτός είχε αποστείλει από την Κωνσταντινούπολη στη μονή πρόπλασμα του υπό ανέγερση ναού. Το πρόπλασμα, που εντοπίστηκε στη στέγη της αποθήκης του σκευοφυλακίου της μονής, στο υπερώο του καθολικού, αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο σχετικό δείγμα σε ολόκληρο το χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Είναι κατασκευασμένο από συναρμολογούμενα ξύλινα στοιχεία και οι όψεις του καλύπτονται από χαρτί, πάνω στο οποίο σχεδιάζεται με μελάνι η διάρθρωση των τοίχων και αναγράφονται στοιχεία της κατασκευής του και του κατασκευαστή της. Ο δημιουργός του Κωνσταντίνος ήταν σουλτανικός αρχιτέκτων με σημαντικά δημόσια έργα στο ενεργητικό του, ενώ η αρχιτεκτονική πρόταση που μορφοποιείται σ’ αυτό έγινε με χρήση κλίμακος και καννάβου. Η εύρεση του προπλάσματος συνέβαλε καθοριστικά στην ανίχνευση των μεθόδων του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού που ήταν σε χρήση στην Κωνσταντινούπολη κατά την εποχή αυτή”.

Ποιος ήταν όμως ο Καισάριος Δαπόντε;

Ο Ι.Μ. Χατζηφώτης στο βιβλίο του “Μονές του Αγίου Όρους”, Τόμος Γ, 2009, Εκδ. Χελάνδιον (σελ. 61-61), γράφει για τον Καισάριο Δαπόντε τα εξής:

“Ο Καισάριος, κατά κόσμον Κωνσταντίνος, γεννήθηκε το 1713 ή 1714 στη Σκόπελο από εύπορη οικογένεια. Σπούδασε αρχικά στην πατρίδα του, στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη και κατόπιν στο Βουκουρέστι. Αργότερα χρημάτισε δεύτερος γραμματέας του Ηγεμόνα της Μολδαβίας Κων. Μαυροκορδάτου στο Ιάσιο. Επέστρεψε στο Βουκουρέστι για ένα διάστημα και παράλληλα με τις υποχρεώσεις του, σπούδαζε και στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου. Το 1743 μετακόμισε πάλι στο Ιάσιο και ανέλαβε πρώτος Γραμματέας στο πλευρό του νέου Ηγεμόνα της Βλαχίας Ιωάννη Μαυροκορδάτου. Το 1746 φυλακίστηκε επί 20 μήνες στην Κωνσταντινούπολη για οικονομικούς λόγους. Αποφυλακίστηκε με έξοδα του Πατριάρχη Αντιοχείας Συλβέστρου. Μετά το θάνατο της συζύγου του Μαριόρας και της κόρης τους το 1751, εγκατέλειψε τα εγκόσμια και μόνασε στη νησίδα Πιπέρι των Β. Σποράδων, όπου το 1753 εκάρη μοναχός με το όνομα Καισάριος. Το 1757 ήρθε στη Μονή Ξηροποτάμου. Εργάστηκε με ενθουσιασμό ταξιδεύοντας στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, στην Κωνσταντινούπολη, στα Πριγκηπόνησα, στη Χίο, στη Σάμου, μεταφέροντας για προσκύνηση το Τίμιο Ξύλο και συγκεντρώνοντας χρήματα και αντικείμενα για την ανοικοδόμηση της Μονής.

Ο Δαπόντες ήταν κάτοχος λιπαρής παιδείας. Είχε μελετήσει τόσο τους αρχαίους κλασσικούς όσο και την Αγία Γραφή, βυζαντινά και μεταβυζαντινά ιστορικά και υμνολογικά κείμενα, συναξάρια αλλά και κρητικό θέατρο. Η Αικατερίνη Κουμαριανού τον έχει χαρακτηρίσει ως το “μεγάλο ποιητή” του 18ου αιώνα. Ασχολήθηκε με τη συγγραφή και την έκδοση των έργων του. Έγραψε ύμνους, ακολουθίες αγίων, ποιήματα με διδακτικό, χρονογραφικό, γεωγραφικό και ιστορικό περιεχόμενο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν “Ο Καθρέπτης Γυναικών” (Δύο Τόμοι, Λειψία 1766) και “Ο Κήπος Χαρίτων” (Παρίσι 1780-1881). Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της τυπογραφίας. Πέθανε στις 4 Δεκεμβρίου του 1784 στην Μονή Ξηροποτάμου”.

Κατερίνα Χουζούρη