Η τέχνη της φιλοξενίας

Ζωγραφισμένοι δίσκοι του 19ου αιώνα

από την Ελλάδα και την Τουρκία

Βασικό μέρος του τελετουργικού της καθημερινής ζωής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο, οι ζωγραφισμένοι δίσκοι αποτελούν τεκμήρια της σύνθετης κοινωνικής και πολιτιστικής ιστορίας της εποχής.

Άποψη της Αδριανούπολης με ατμομηχανή σε α΄πλάνο, τέλη 19ουαι. για την ελληνική και την οθωμανική αγορά, Συλλογή Ελευθεριάδη

Το Μουσείο Μπενάκη, στο κεντρικό του κτίριο στο Κολωνάκι και μέχρι τις 17 Νοεμβρίου, παρουσιάζει την έκθεση: «Η τέχνη της φιλοξενίας. Ζωγραφισμένοι δίσκοι του 19ου αιώνα από την Ελλάδα και την Τουρκία». Η έκθεση που σχεδιάστηκε για να παρουσιαστεί και στην Κωνσταντινούπολη, περιλαμβάνει μια ομάδα πολυδιάστατων αντικείμενων του 19ου αιώνα, προερχομένων από το χώρο της διακόσμησης και των εφαρμοσμένων τεχνών: διακοσμημένους δίσκους, διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα όπως ταμπακοθήκες, πορσελάνινα πιάτα και φλιτζάνια, ναργιλέδες και γυάλινα σκεύη beykoz, που μεταξύ άλλων στόχο έχουν να ζωντανέψουν την εποχή και να φωτίσουν τη χρήση τους.

Δίσκος με άποψη της Σμύρνης, για την ελληνική και οθωμανική αγορά, Συλλογή Ελευθεριάδη

Οι 100 και πλέον δίσκοι που παρουσιάζονται στην έκθεση, παρήχθησαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας αναλαμπής της τεχνικής japanning στην Ευρώπη, μιας τεχνικής που μιμείται τη δημοφιλέστατη στην Άπω Ανατολή τεχνική της λάκας. Πρόκειται για αντικείμενα ιδιαίτερα αγαπητά στους συλλέκτες, τα οποία εμπλουτίζουν σήμερα πολλές ιδιωτικές και μουσειακές συλλογές στην Ελλάδα και την Τουρκία. Οι δίσκοι που περιλαμβάνονται στην έκθεση παρουσιάζουν το σύνολο των εικονογραφικών θεμάτων που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμησή τους: πορτρέτα διασημοτήτων της εποχής, αστικά τοπία, νεκρές φύσεις με λουλούδια και φρούτα και ονειρικές σκηνές που περιβάλλονται από περίτεχνα διακοσμητικά πλαίσια. Στην εποχή τους πάντως, χρησιμοποιούνταν για το σερβίρισμα του καφέ ή των γλυκών του κουταλιού ή ακόμη και στα σύνθετα τελετουργικά που συνόδευαν την παράθεση των γευμάτων.

Δίσκος με ζευγάρι Ελληνων σε βάρκα, Α’ μισό του 19ουαι. για την ελληνική αγορά(;)Συλλογή Ελευθεριάδη

Η έκθεση πραγματεύεται αυτά τα έργα ως θραύσματα του υλικού πολιτισμού μιας περασμένης εποχής και τοποθετεί τους δίσκους μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο και στο καλλιτεχνικό και ιστορικό περιβάλλον καρποί των οποίων υπήρξαν. Επίσης, επιχειρεί μια διεπιστημονική ανάγνωση των οικείων αυτών αντικειμένων, που εξετάζει την εικονογραφία και τη λειτουργική τους διάσταση, τις τεχνικές κατασκευής και τους τόπους παραγωγής αλλά και τις εμπορικές διαδρομές που έφεραν τα περιζήτητα αυτά αντικείμενα στην Ανατολή και τα εισήγαγαν στην καθημερινότητα ενός νέου αγοραστικού κοινού. Καταγράφει ταυτόχρονα τις σύγχρονές τους μαρτυρίες, φιλολογικές και εικονογραφικές, και τις ιστορίες που τα ίδια τα αντικείμενα αφηγούνται. Το αποτέλεσμα είναι ένα καλειδοσκόπιο χρωμάτων, γεύσεων και εννοιών, σε μια λεπτή ισορροπία μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ λειτουργικότητας και διακοσμητικού χαρακτήρα.

Δίσκος με καράβια, θημωνιές και άνθη, μέσα 19ουαι. για την ελληνική και την οθωμανική αγορά, Συλλογή Nessi

Την έκθεση συνοδεύει ενημερωτικό φυλλάδιο, το υλικό του οποίου προέρχεται από την ομότιτλη εικονογραφημένη έκδοση που κυκλοφορεί ο εκδοτικός οίκος Μέλισσα σε συνεργασία με τις επιμελήτριες Flavia Nessi-Γιαζιτζόγλου, και Μυρτώ Χατζάκη.

Δίσκος με το ανάκτορο του Ντολμά Μπαχτσέ και άποψη της προκυμαίας με ατμόπλοιο, τέλη 19ουαι. για την ελληνκή και οθωμανική αγορά, Συλλογή Ελευθεριάδη

Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις από την Ξένια Πολίτου, επιμελήτρια της Συλλογής Νεοελληνικού Πολιτισμού στις 17 και 24 Οκτωβρίου στις 18:00 και στις 2,9, 16 Νοεμβρίου στις 12.00.

Κατερίνα Χουζούρη