«Η ανατροπή του χριστιανισμού»

Η επανέκδοση του βιβλίου «Η ανατροπή του χριστιανισμού» (1984) του γνωστού και στην Ελλάδα συγχρόνου Γάλλου και νομικού και φιλοσόφου Ζ. Ελλύλ (1912-1994) δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη.

J. Ellul, La subversion du christianisme, La Table Ronde, Paris 2013, σελ. 328

Η «ανατροπή του χριστιανισμού» είναι μια προσπάθεια προσέγγισης των αιτιών λόγω των οποίων αναπτύχθηκε ο «αντιχριστιανισμός», δηλαδή το σύνολο από τάσεις απόρριψης του Χριστιανισμού που εκδηλώθηκαν από τον Βολταίρο μέχρι και τον 20^ο αιώνα, και παράλληλα μία κριτική αποτίμηση των τάσεων αυτών (σ. 79).

Τις επιθέσεις για την ανατροπή του χριστιανισμού ο σ. τις θεωρεί «δικαιολογημένες» (σ. 15). Μία από τις σχετικές αιτίες είναι, κατά τον συγγραφέα, το γεγονός ότι «υπάρχει απόσταση μεταξύ της Βίβλου και της πρακτικής των Εκκλησιών και των χριστιανών» (σ. 15).

Από ιστορικής πλευράς, ο χριστιανισμός μετασχηματίστηκε σταδιακά σε θρησκεία (σ. 66, σ. 206, σ. 217), παρά το γεγονός ότι είχε θεωρηθεί υπό των Ρωμαίων ως «αντιθρησκεία» (σ. 88). Επίσης, ο χριστιανισμός μετασχηματίστηκε σε ηθική (σ. 66, σ. 112, σ. 135), πράγμα που ο Ελλύλ θεωρεί ως «μία από τις πιο δραματικές στιγμές της ιστορίας του» (σ. 112). Εν συνεχεία αυτός ο μετασχηματισμός οδήγησε στην απώλεια «της Αλήθειας της Αποκαλύψεως του Θεού εν Χριστώ» (σ. 137).

Έτσι ο μετασχηματισμένος σε θρησκεία και ηθική χριστιανισμός έγινε τελικά ένα ιδεολόγημα και ακριβώς αυτό είχαν ως στόχο, σύμφωνα με τον Ελλύλ, οι κατά καιρούς επιθέσεις από τους μη χριστιανούς.

Στο πλαίσιο του περιγραφόμενου μετασχηματισμού του ιστορικού χριστιανισμού σε ιδεολόγημα εντάσσεται, κατά τον Ελλύλ, το γεγονός ότι ο χριστιανισμός, συσχετιζόμενος με την πολιτική εξουσία, τίθεται «πάνοτε στην υπηρεσία της» (σ. 193). Παρά την ευαγγελική ρήση «πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον η ανθρώποις» (Πραξ. 5,29), η ιστορική Εκκλησία «αναζητεί την στήριξη της πολιτικής εξουσίας για να εξασφαλίσει την αυτονομία της» (σ. 204).

Χαρακτηριστική επίσης είναι η τοποθέτηση του Ελλύλ ότι «η χριστιανική πίστη είναι ένας αντιμηδενισμός», στο πλαίσιο του οποίου το Άγιον Πνεύμα «χορηγεί την ελπίδα εκεί όπου κυριαρχεί η απελπισία» (σ. 291).

Γενικώς ο Ελλύλ βλέπει την Εκκλησία ως «σώμα Χριστού και όχι ως θεσμό η οργανισμό» (σ. 297), θεωρώντας ότι είναι αναγκαίο να «αναγνώσει κανείς την ιστορία της Εκκλησίας με ένα άλλο βλέμμα» (σ. 324), το οποίο ενδεχομένως θα ανατρέψει την «ανατροπή του χριστιανισμού» εκ μέρους του αντιχριστιανισμού.

Νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο να μεταφραστεί -έστω και ύστερα από τριάντα χρόνια- το παρουσιαζόμενο σήμερα βιβλίο του Ελλύλ και να συζητηθoύν οι ομολογουμένως ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις του στον χώρο της ορθόδοξης θεολογικής σκέψεως.