Αναζητώντας τα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου

Η ανθρωπότητα κατά τις τελευταίες δεκαετίες έγινε μάρτυρας των ραγδαίων εξελίξεων στον τομέα της βιοϊατρικής τεχνολογίας.⁵ Οι αναπαραγωγικές τεχνολογίες, η κατάσταση του ανθρώπινου εμβρύου, η γενετική μηχανική, η αντισύλληψη, η άμβλωση, η δωρεά οργάνων η φροντίδα για τους ασθενείς σε τελικό στάδιο και ο ορισμός του θανάτου ήταν πολλά από τα προβλήματα που καλούνται οι σύγχρονοι βιοηθικολόγοι  και μη, να λύσουν με την ανάπτυξη της βιοϊατρικής τεχνολογίας.⁶

Από την αρχαιότητα ακόμη, οι Έλληνες ιατροί προσπάθησαν να προσδιορίσουν το όργανο που αντιπροσώπευε το κέντρο της ζωής και το ταύτιζαν με την καρδιά.⁷ Έτσι ο θάνατος διαπιστωνόταν με την μη αναστρέψιμη καθολική παύση της λειτουργίας της καρδιάς, ακολούθως της αναπνοής και της κυκλοφορίας οξυγονωμένου αίματος. Η ταχύτατη εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας που παρείχε τη δυνατότητα μηχανικής υποστήριξης της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας σε ασθενείς οδήγησαν στην αναθεώρηση και την επανεξέταση της έννοιας του θανάτου και επέβαλαν νέα κριτήρια για την διάγνωσή του.

Η διαπίστωση του θανάτου μέχρι το 1960 οπότε και χρησιμοποιήθηκαν οι συσκευές της καρδιοαναπνευστικής υποστήριξης βασιζόταν σε εμπειρικά κριτήρια. Από τη δεκαετία όμως περίπου του 1950 και μετά άτομα με βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις που οδηγούνταν σε άπνοια και κατόπιν στον οριστικό θάνατο, μπορούν πλέον να διατηρούν την καρδιακή τους λειτουργία με μηχανική υποστήριξη.⁸

Η νευροπαθολογοοανατομική οντότητα του ολικού εμφράκτου του εγκεφάλου περιγράφτηκε αρχικά από τον Cushing το έτος 1902 ενώ η πρώτη περιγραφή της κλινικής οντότητας που αργότερα ονομάστηκε Εγκεφαλικός θάνατος (Ε.Θ. στο εξής) έγινε το 1959 από τους γάλλους γιατρούς Mollaret και Goulon⁹ οι οποίοι χρησιμοποίησαν τον όρο «Coma depasse», που σημαίνει κατάσταση πέρα από το κώμα, χωρίς όμως να θεωρηθεί ισότιμη με τον θάνατο.

Σύμφωνα με τη δημοσίευση αυτή ο ασθενής βρίσκεται σε βαθύ απνοϊκό κώμα, έλλειψη της αντίδρασης των κορών στο φως, ποικιλοθερμία και πτώση της αρτηριακής πίεσης, ενώ έχει σταματήσει η χορήγηση φαρμάκων σε αυτόν.¹⁰ Θεωρούν λοιπόν νεκρό ένα άτομο που έχει επίπεδο Η.Ε.Γ¹¹ και δεν παρουσιάζει αντανακλαστικά του εγκεφαλικού στελέχους ούτε οποιαδήποτε αυτόματη αναπνευστική ή κινητική δραστηριότητα, άρα στο άτομο αυτό όχι μόνο ο εγκέφαλος, αλλά  και ο νωτιαίος μυελός είναι νεκρός.¹²

Παρατήρηση: η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ παρουσιάζει με τη μορφή σειράς άρθρων τη μελέτη “Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΥΠΟ ΤΟ  ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ”, του θεολόγου και νοσηλευτή Νικόλαου Στανίτσα.  Πρόκειται για αναθεωρημένης έκδοση του κειμένου που κατατέθηκε ως διπλωματική εργασία στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου με επιβλέποντες καθηγητές τους ΚΟΪΟ ΝΙΚΟΛΑΟ, ΦΑΝΑΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟ και ΛΟΗ ΝΕΚΤΑΡΙΟ.