Άγιοι Ανάργυροι Ψυρρή (Βυζαντινά αριστουργήματα της Αθήνας)

Κατάφορτος από ιστορικές μνήμες αλλά και με μια σπάνια αρχιτεκτονική ιδιοτυπία ο ναός των Αγίων Αναργύρων του Ψυρρή, αποτελεί ένα από τα σπουδαία ορθόδοξα μνημεία της πόλης. Η εκκλησία βρίσκεται επί της Πλατείας Ηρώων στου Ψυρρή, η οποία με την σειρά της είναι συνυφασμένη με τους αγωνιστές της εθνεγερσίας.

Στην εκκλησία αυτή συνωστίζονταν πολλοί οπλαρχηγοί του ΄21, ενώ φυλάσσονταν και πολεμοφόδια για τις πολεμικές επιχειρήσεις, κατά των Τούρκων. Και σ΄αυτήν είχε ενταφιαστεί ο ήρωας της επανάστασης Παναγιώτης Κτενάς, φρούραρχος της Ακρόπολης, που μοίρα τραγική σκοτώθηκε απο κανόνι που εξερράγη λόγω υπερθέρμανσης, την ημέρα που τα ελληνικά κανόνια έριχναν νικητήριες βολές, για την παράδοση της Ακρόπολης από τους Τούρκους στους Έλληνες.

Από την άλλη αναπόσπαστα συνδεδεμένος ήταν ο ναός με την παρουσία του κοσμοκαλό-γηρου της ελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και του εξαδέλφου του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη, που έκαναν κατανυκτικές λειτουργίες από κοινού, με την εμβληματική επίσης φυσιογνωμία της ορθοδοξίας εκείνη την περίοδο τον παπά Νικόλα του Πλανά. Παράλληλα με τις κατανυκτικές λειτουργίες του, ο Παπαδιαμάντης σύχναζε και κοιμώνταν αρκετά βράδυα στο παντοπωλείο των αδελφών Καχριμάνη. Στον χώρο αυτό εξάλλου ο Παπαδιαμάντης εμπνευσμένος από τον κοινωνικό διάκοσμο της περιοχής, λάξευσε μερικά σπανίας αξίας διηγήματα- αριστουργήματα, που θεωρούνται κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής γραμματολογίας.

Οι Άγιοι Ανάργυροι ανηγέρθησαν τον 11-ο αιώνα και ως προς την αρχιτεκτονική τους τεχνοτροπία, αποτελούν μοναδικό δείγμα στην Ελλάδα ναού σταυροειδούς με διπλοθο-λικό τρούλο. Ωστόσο με επέκταση που έλαβε χώρα το 1908, αλλοτριώθηκε η αρχική αισθητική του φυσιογνωμία. Στον αύλειο χώρο του ναού επί της Πλατείας υπάρχουν νερα-τζιές, ενώ δεσπόζει επιβλητικά ένας πελώριος φοίνικας. Οι Άγιοι Ανάργυροι, με το ιστορικό τους κλέος, την περικαλλή τεχνοτροπία τους και τις αδαμάντινες μνήμες που κομίζουν, με τον Παπαδιαμάντη, τον παπά Νικόλα τον Πλανά, τον οπλαρχηγό Παναγιώτη Κτενά κ.α., αποτελούν ένα σπουδαίο ορθόδοξο ορόσημο της φυσιογνωμίας της Αθήνας.