Προσμονή Θεού: Βασικά στοιχεία της διδασκαλίας του Γέροντος Αιμιλιανού περί θανάτου

ΠΕΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ

Με το θάνατο αρπάζει ο Θεός τον άνθρωπο από την φθορά

Όπως η μητέρα «στέλνει τα παιδιά της κατασκήνωση» έτσι και οι νεκροί ‘’κατασκηνώνουν εν ταις αυλαίς του Κυρίου’’. Κατασκήνωση τους στέλνει ο ουράνιος Πατέρας τους. Λέγει η Αγία Γραφή ‘’Ηρπάγη ο νεκρός’’. Έτσι κάνει και ο Θεός, παραφυλάει την ώρα και τη στιγμή ακόμα που θα αρπάξει από κοντά μας τον κάθε άνθρωπο να τον έχει κοντά του και να τον χαίρεται, αλλά και να χαίρεται κοντά στο Θεό και ο «αρπαγμένος». Να τι είναι ο θάνατος ενός Χριστιανού, είναι το δώρο, το μεγάλο δώρο που έκανε ο Θεός στον άνθρωπο. Τον αρπάζει από την φθορά, την απάτη και τον θάνατο στην αφθαρσία και την αλήθεια. Με το θάνατο ο Θεός μας εισάγει στη Θεία δικαιοσύνη και έτσι απολαμβάνουμε όλους τους καρπούς, όλες τις δωρεές, όλους τους μισθούς που μας ανήκουν.

Η προετοιμασία για το θάνατο

Μια παροιμία λέγει ‘’Αν πεθάνεις πριν πεθάνεις, δεν θα πεθάνεις όταν πεθάνεις’’. Αλλά πώς θα ετοιμασθούμε για να φύγουμε από τη ζωή προετοιμασμένοι;

«Πριν φύγουμε από τη ζωή αυτή να μην υπάρχει στον ορίζοντα μας κάτι που δεν το έχουμε εφαρμόσει ή που δεν θα μπορούμε να το εφαρμόσουμε. Διαφορετικά θα φοβόμαστε μήπως βγει η ψυχή μας και δεν θα είμαστε έτοιμοι για να πάμε στον ουρανό. Κάτι άλλο που χρειαζόμαστε για την ώρα του θανάτου είναι η τελείως καθαρή και ανεπαίσχυντη συνείδησης, η οποία μπορεί να σταθεί με παρρησία ενώπιον του Ουράνιου Πατρός και Κριτή. Ας έχουμε πλήρη παρρησία ενώπιον του Θεού, να μην αφήνουμε κάτι να μας ελέγχει μέσα μας».

Δεν παίζει ρόλο ποια υπήρξε η προηγούμενη ζωή μας.

«Ο Θεός μας δέχεται όλους. Πρέπει όμως να μετανοήσουμε και όχι να μετανοούμε που βλέπουμε ένα θάνατο ή κάθε φορά που αγωνιούμε μήπως πάθουμε κάτι. Στις τελευταίες στιγμές μας δείχνομε την αξία μας. Τότε θα θέλαμε να παρουσιάσουμε τα βιώματά μας που ομόρφυναν και ζέσταναν τη ζωή μας και συνιστούν αρραβώνα και εγγύηση της ενώσεώς μας με τον Θεό. Τέτοια βιώματα όμως απαιτούν πολύ σκύψιμο του κεφαλιού μας στη χάρη του Θεού και απόρριψη του γήινου φρονήματός μας. Όπως ο γεωργός σκύβει στο χωράφι του και σκάβει – σκάβει χωρίς να κοιτάζει από εδώ και από εκεί, έτσι πρέπει και εμείς να παριστάμεθα ενώπιον του Θεού, με προσευχή αληθινή. Να είμαι στραμμένος στον Θεό, αδιάφορος για το παν, για τον εαυτό μου, για τους ανθρώπους, για.., για…, να νοσταλγώ τον Θεό, να περιμένω τον Θεό. Αυτά τα βιώματα θα μας είναι πολύ χρήσιμα κατά την ώρα του θανάτου.

Όταν συνειδητοποιείς πως είσαι αμαρτωλός και δεν μπορείς να πεις «Θεέ μου σε αγαπώ, δεν σε φοβάμαι , έλα δώσε μου εκείνο», εάν δεν έχεις το θάρρος και τη δύναμη να πεις αυτά τα λόγια, αυτό οφείλεται στην αρρώστια τη ψυχική και πνευματική. Ας πεθάνουμε πριν πεθάνουμε για την αμαρτία, να αγαπήσουμε την μετάνοια. Να εξομολογηθούμε. Μπορούμε να ζήσουμε αναμάρτητοι! Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λέει ότι η μεγαλύτερη αμαρτία, η μεγαλύτερη αίρεσις είναι το να πούμε ότι δεν μπορούμε να είμαστε αναμάρτητοι.Αλλά πως θα το καταφέρουμε; Με την εξομολόγηση.

Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ

Ο λόγος του Γέροντα είναι αληθινός, απλός και πρακτικός, είναι ο λόγος των «αλιέων». Η εφαρμογή όμως και η κατανόηση της σημασίας του για τη καθημερινή ζωή, δεν είναι πάντα πρόδηλη, ούτε εύκολη. Μετά την οσιακήτου κοίμηση,πολλά από τα πνευματικοπαίδια του νοιώσαμε όπως οι μαθητές του Χριστού πορευόμενοι στο δρόμο προς τους Εμμαούς, ότι δηλαδή «διηνοίχθησαν οι οφθαλμοί ημών». Με την ευκαιρία του τεσσαρακονθημέρου μνημοσύνου του θα σταθώ σε μερικά σημεία της διδασκαλίας του.

Η αυθεντικότητα και η αλήθεια του βιώματος της ασθενείας και του θανάτου

Η ασθένεια, ο πόνος και ο φόβος του επικείμενου θανάτου απειλούν το αίσθημα ασφάλειας, αυτάρκειας και ελέγχου της ζωής μας με τον ποιο άμεσο και καθοριστικό τρόπο. Ο ασθενής βλέπει ξαφνικά να “εισβάλλουν”αιφνίδια στο ζωτικό του χώρο άνθρωποι από το συγγενικό του περιβάλλον και τους επαγγελματίες υγείας. Η κατάσταση είναι ακόμα πιο πολύπλοκη κατά την εισαγωγή στο Νοσοκομείο όπου η απώλεια του αισθήματος ελέγχου της ζωής του είναι απόλυτη και μερικές φορές τραυματική. Είναι πολύ χρήσιμο-ιδίως για τους θεραπευτές- να μη ξεχνούν ότι αργά ή γρήγορα θα τη συναντήσουν και αυτοί στη ζωή τους.

Είναι ακριβώς εκεί που η «θεραπευτική ομάδα» (νοσηλευτής, ιατρός, ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, εφημέριος) θα σταθεί διακριτικά στο πλάι του, σεβόμενοι την ελευθερία του και το προσωπικό του χώρο αφήνοντας ταυτόχρονα περιθώρια για να φανεί και το έλεος του Θεού. Ο ρόλος τους είναι να περιποιηθούν, να ανακουφίσουν, να αντιμετωπίσουν τις απειλές για τη ζωή και την ακεραιότητα του, να τον παρηγορήσουν. Να του δώσουν ελπίδα χωρίς όμως να καλλιεργήσουν ‘’ψευδή’’ αισθήματα υπεραισιοδοξίας και ελπίδος. Να του θυμίσουν διακριτικά την φθαρτότητα της ανθρώπινης φύσης. Να του επισημάνουν ότι εκτός από την Ιατρική επιστήμη, υπάρχουν και άλλα πράγματα στη ζωή που της δίνουν νόημα και αξία.

Ο αείμνηστος Γέροντας Μωυσής μαρτυρούσε ότι ο Γέροντας Αιμιλιανός τον επισκεπτόταν στο κελί του κατά τη μακροχρόνια ασθένειά του και καθόταν ώρα χωρίς να μιλά, περιορίζοντας τα λόγια του στα απολύτως αναγκαία και που συνοψίζονται στο « Η ασθένεια θα σε σώσει παιδί μου».Η εμπειρία θεραπευτών και εφημερίων από τη φροντίδα ασθενών-ιδίως αυτών με χρόνια νοσήματα τελικού σταδίου, επιβεβαιώνει καθημερινά το πόσο η ασθένεια και ο πόνος αγιάζουν τον άνθρωπο. «Η ασθένεια μας παρέχει δικαιώματα ενώπιον του Θεού, γιατί πάσχουμε ακουσίως» κατά τη ρήση του Γέροντος Αιμιλιανού.

Ο Γέροντας Αιμιλιανός τόνιζε σε κάθε ευκαιρία την αξία της άσκησης της ιατρικής με μέτρο, σύνεση και διάκριση, χωρίς να «κακομαθαίνουμε» τους ασθενείς.Τόνιζε την αξία του «ανδρείου» φρονήματος, της χαράς, της ελευθερίας και της ευγένειας και λεπτότητας στη συμπεριφορά ασθενών και θεραπευτών. Ζητούσε «ανδρεία» και «γενναιότητα», επιστράτευση όλων των δυνάμεων, εγκατάλειψη της ραθυμίας και της μιζέριας στην αντιμετώπιση της αρρώστιας και του θανάτου. Όχι «παθητική» υπομονή με φόβο και δειλία αλλά «ενεργητική» υπομονή, καρπό άσκησης, αγρυπνίας και προσευχής με εκούσια υπακοή και ελεύθερο πνεύμα. ‘’Μη προσπαθείς ποτέ να επιβάλλεις κάτι στον άλλο’’ τόνιζε.
Παρά τις όποιες υπερβολές και τα λάθη των ιατρών, τους έδειχνε απεριόριστο σεβασμό και τιμή, βλέποντας την επιστήμη σε αυτούς, όχι μόνο ως αναγκαιότητα αλλά και ως ευκαιρία πνευματικής άσκησης, υπακοής και ταπείνωσης. Είναι αυτό ακριβώς το φρόνημα που αγιάζει τον ασθενή και τους θεραπευτές και διαχέεται ανεπαίσθητα και στους άλλους ασθενείς και το προσωπικό του νοσοκομείου. Είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι από εμάς έχουμε την εμπειρία των Γερόντων ή και των απλών μοναχών όταν νοσηλεύονται και ξαφνικά «γαληνεύει» ο θάλαμος και το Νοσοκομείο.

Η διπλή υπόσταση της ασθένειαςκαι η σύγχρονη Ιατρική

Η ζωή και ο θάνατος του σύγχρονου Έλληνα καθημερινά ιατρικοποιούνται και εκκοσμικεύονται με ταχείς ρυθμούς. Ο «νεοέλληνας» υποκύπτει όλο και περισσότερο σε έναν ιατρικό καταναλωτισμό, με παθολογική ενίοτε εξάρτηση από την ιατρική για να αντιμετωπίσει την καθημερινότητα, τα γηρατειά και τον θάνατο. Αυτή η χωρίς όρους εκχώρηση τόσο σημαντικών γεγονότων στην ιατρική βασίζεται σε μια μονοδιάστατη θεώρηση του ανθρώπου ως αυθύπαρκτου βιολογικού όντος χωρίς πνευματικές αναφορές.

Όμως, η ασθένειαέχει και μια πνευματική διάσταση,για την Εκκλησία,«ασθενεί το σώμα ασθενεί και η ψυχή» και η ίαση αφορά το σώμα και την ψυχή ταυτόχρονα, διαφορετικά είναι ελλιπής και αποσπασματική. Ο «καλλιεργημένος» ιατρός διαπιστώνεισυχνάαυτή τη«διττήνόσηση» και γνωρίζει ότι το αποτέλεσμα είναι καλλίτερο όταν η θεραπεία απευθύνεται και στις δυο όψεις της ασθένειας.“Αν αρρωστήσει ο «λύκος» και τον θεραπεύσεις, θα τον αφήσεις να φύγει σαν «λύκος», δεν θα κάνεις κάτι για την ψυχή του;αναρωτιόταν ο Άγιος Παίσιος για να απαντήσει ο Άγιος Πορφύριος ότι εφόσον ο θεραπευτής ζει στην Εκκλησία, μεταδίδει αρρήτως τη χάρη της στον ασθενή χωρίς να χρειασθεί να καταφύγει σε ατελέσφορες συζητήσεις και νουθεσίες.

Ο καλόπιστος κριτής δεν μπορεί παρά να διαπιστώσει ότι ησύγχρονη Ιατρική εμφανίζεται ενίοτε μεν, ως «αλαζονική» και «παντοδύναμη»-θέτοντας εαυτήν υπεράνω κριτικής, άλλοτε δε ως «μονομερής»-αντιμετωπίζοντας τον άνθρωπο μόνο «βιολογικά». Αντιδρώντας σε αυτές τις υπερβολές, μερικοί πιστοί υιοθετούν μια αρνητική και φοβική στάση απέναντί της ενώ αντίθετα άλλοι παραδίδονται χωρίς όρους στις «επιταγές» της.

Η διδασκαλία του Γέροντος Αιμιλιανού για τον πόνο, την ασθένεια και το θάνατο, δίνει μια νέα διάσταση για την Ιατρική σε όλους μας, ασθενείς και θεραπευτές. Ο Γέροντας μας καλεί να σταθούμε απέναντι στη σύγχρονη ιατρική- όχι φοβικά- αλλά ευχαριστιακά, με ελευθερία, σεβασμό αλλά και κριτική διάθεση. Γιατί ο Γέροντας Αιμιλιανός, δεν «στάθηκε απέναντι στην ιατρική. Την «αγκάλιασε», καθαγιάζοντας την με το φρόνημα της ελευθερίας, της υπακοής και της ταπείνωσης που καλλιέργησε με τη ζωή, τη διδασκαλία, την μακροχρόνια ασθένεια και τη σιωπή του.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ