Ολυμπιακοί αγώνες: Αξίες και μηνύματα
3 Μαρτίου 2020Τα μηνύματα των Ολυμπιακών Αγώνων
Εκτός από την κατά σύστημα αγωγή (στο πλαίσιο τής τυπικής εκπαίδευσης), υπάρχουν και άλλες μορφές αγωγής στο πλαίσιο τής λήψης ελεύθερων/ευκαιριακών ερεθισμάτων τού περιβάλλοντος, όπως π.χ. αυτά που προέρχονται από την παρακολούθηση αθλητικών αγώνων.
Σε ένα τέτοιο παράδειγμα αναφέρεται και η ομιλία μας, η οποία επιχειρεί να αναδείξει ένα εντελώς νέο
–κατά την άποψη του ομιλούντος– αξιακό μήνυμα, ξεκινώντας από τα Ολυμπιακά μηνύματα του πρώην κατοίκου του σπιτιού αυτού [σημ.: Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς] και καταλήγοντας στα κοινωνικά μηνύματα των Παραολυμπιακών αγώνων, τα οποία και αποτελούν τον πυρήνα τής σημερινής ομιλίας.
Ο αθλητισμός, γενικώς, διδάσκει και μάλιστα επιτυγχάνει να επηρεάζει και να κατευθύνει, άμεσα ή έμμεσα, τόσο τον αθλούμενο και τον θεατή (ως άτομα ή μέλη ομάδας) όσο και τους παράγοντες που εμπλέκονται σ’ αυτόν ή τον χρησιμοποιούν. Έτσι, κάθε αθλητικό γεγονός αποτελεί φύσει και θέσει πομπό μηνυμάτων και γενικά έχει ανθρωπαγωγική υπόσταση. Στο πλαίσιο αυτό «διδάσκει» διάφορες συμπεριφορές και ενέργειες και στέλνει μηνύματα, όχι πάντοτε θετικά ή θεμιτά. Όμως το αθλητικό ιδεώδες είναι ένα και μόνο και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Δηλαδή, «το να αγωνίζεται ο αθλητής για τη νίκη, προτάσσοντας τον σεβασμό στον αντίπαλο, και την αρμονική ανάπτυξη σώματος και ψυχής».
Ειδικά σε ό, τι αφορά στους Ολυμπιακούς αγώνες, η Διεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία σημειώνει διακηρυκτικά: «Το Ολυμπιακό Πνεύμα συνδέεται με τις αξίες και τα ιδεώδη του Ολυμπισμού. Η πνευματική διάσταση των Αγώνων τονίστηκε εξ αρχής από τον ίδιο τον Pierre de Coubertin και πάνω σ’ αυτή βασίστηκαν οι Ολυμπιακές αξίες, που αποτελούν το θεμέλιο λίθο της αθλητικής και Ολυμπιακής Παιδείας. Η συμβολή αυτών των αξιών στην εκπαίδευση και την κοινωνία κρίνεται θεμελιώδης από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, τη Διεθνή Ολυμπιακή Ακαδημία και τους διεθνείς φορείς Ολυμπιακής Παιδείας σε όλο τον κόσμο».
Ποιές είναι οι αξίες και ποια τα ιδεώδη του Ολυμπισμού;
Την απάντηση θα την αναζητήσουμε μέσα από μία ερμηνευτική προσέγγιση του ύμνου των Ολυμπιακών Αγώνων, τον οποίο έγραψε ο Κωστής Παλαμάς το 1895 εν όψει τής σύγχρονης αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 1896. Για την αναζήτηση αυτή οφείλουμε να προσφύγουμε στα μέσα που χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση της γνώσης στα παιδιά μας, και, μάλιστα, με την διαθεματική προσέγγιση σημαντικών ζητημάτων, όπως οι αξίες και τα ιδεώδη, που αποτελούν ‒όπως προαναφέραμε‒ και την πεμπτουσία τής Παιδείας.
Σημειώνω ότι η διαθεματική προσέγγιση αποτελεί μια μαθησιακή διαδικασία η οποία -κατά την άποψη τού ομιλούντος – πρέπει πλέον να αποτελεί τη συνήθη παιδαγωγική αρχή τής Ανθρωπαγωγικής. Βέβαια εξ ίσου σημαντική είναι και η παιδαγωγική αρχή τής επ’ ευκαιρία μάθησης, η οποία επιτελείται με ποικίλους τρόπους, όπως π.χ. κατά την επίσκεψη των μαθητών στη Στέγη Γραμμάτων Κωστής Παλαμάς. Η ΣΓΚΠ διδάσκει πολλαπλώς και ασφαλώς και με το παράδειγμα του εμπνευστού, ιδρυτού και Προέδρου της.
Όμως πριν δούμε την απάντηση για το ποιες αξίες και ποια τα ιδεώδη του Ολυμπισμού, σύμφωνα με τα όσα διδάσκονται τα παιδιά μας στο Σχολείο επιτρέψτε μου μια επιγραμματική παρέκβαση / επισήμανση.
Αναφερόμενοι στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων κατονομάζουμε ή έχουμε κατά νουν ως εμπνευστή και πρωτεργάτη τον βαρόνο Πιερ ντε Κουμπερτέν. Πώς όμως το αποφάσισε και με ποια ιδιότητα; Έτσι απλά εσκέφθη, είπε και εγένετο;
Σημειώνω, λοιπόν, επί τού νέου αυτού ερωτήματος, ότι ο Πέτρος Κουμπερτέν ήταν συγγραφέας και παιδαγωγός και ότι διεξήγαγε επίπονο και πολύπλευρο αγώνα για την «αναβίωση» των Ολυμπιακών αγώνων, έχοντας να αντιμετωπίσει την αντίρρηση των αιωνίως αντιδρώντων («διεθνείς δυνάμεις»).
Πρόκειται περί πληροφοριών που προέρχονται από το ιστορικό τής “ανασύστασης” των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, το οποίο περιλαμβάνεται στην ανατύπωση του λευκώματος Les Jeux Olympiques, έκδ. Charles Beck (βλ. εικόν. 1).
(εικ. 1)
Για την ανατύπωση αυτή διαβάζουμε στο χ.α. φύλλο πριν από τη σ. 153 τα εξής: « Το βιβλίο “Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, 776 π.Χ.-1896” ανατυπώθηκε σε 5.000 αντίτυπα για λογαριασμό τής Επιτροπής Προετοιμασίας Ολυμπιακών Αγώνων το 1987 στο λιθογραφείο Δ. Κρανιού Δ. Τσατσανιφός Ο.Ε. Η Α΄ έκδοση έγινε το 1896 από τον εκδότη Κάρολο Μπεκ».
Σημειώνω ότι στο λεύκωμα αυτό, έχομε την περιγραφή των προσπαθειών ανασύστασης των Ο.Α. από τον ίδιο τον Κουμπερτέν, δηλαδή από «πρώτο χέρι» (βλ. εικόνες 4-7 στην ψηφιακή έκδοση της εργασίας).
[Το υπόψη βιβλίο περιλαμβάνεται πλέον μεταξύ των εκθεμάτων τής Στέγης]
Κλείνω την ειδική αναφορά στον Κουμπερτέν προσθέτοντας τα έξης: Κατά την περίοδο διεξαγωγής των Ο.Α. τού 2004 (Αθήνα) ένας άλλος διεθνής οργανισμός αναφερόμενος στα θετικά στοιχεία των αγώνων αυτών σημειώνει, ότι σε αυτά περιλαμβάνονται και η «αφοσίωση σε ένα ιδεώδες ανώτερου τρόπου ζωής, η επιδίωξη τής τελειότητας» και σε κάθε περίπτωση (σύμφωνα με την έμπνευση του Κουμπερτέν από ένα κήρυγμα τού επισκόπου τής Πενσυλβάνια στους αγώνες τού 1908) αυτό που έχει σημασία είναι η συμμετοχή (Organisation Internationale de la Francophonie (2004). L’ important, c’ est de participer. 28, rue de Bourgοgne, 75007 Paris, σ. 8 και 12).
2.2. Πηγές αναζήτησης τής απάντησης
(α) Στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας τής Α΄ Γυμνασίου (σ.147) – Βιβλίο Μαθητή , διαβάζουμε στην ενότητα 9, περί Αθλητισμού (σ.147):
«O αθλητισμός είναι δραστηριότητα αναπόσπαστη από τη ζωή των ανθρώπων. Οι άνθρωποι σήμερα γυμνάζονται και αθλούνται, είτε επειδή είναι επαγγελματίες σ’ αυτόν το χώρο είτε από χόμπι είτε για λόγους υγείας, για να ασκήσουν το σώμα τους. Επίσης, παρακολουθούν και συμμετέχουν στις αθλητικές δραστηριότητες ως φίλαθλοι. Κορυφαία αθλητική εκδήλωση είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες, στους οποίους γίνεται προσπάθεια να διασωθούν τα ιδεώδη της ευγενούς άμιλλας, της συναδέλφωσης και της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, και οι άνθρωποι να αντλήσουν ευχαρίστηση από τη συμμετοχή τους σε μια παγκόσμια γιορτή. O αθλητισμός, ακόμη, στις καθημερινές διαστάσεις του, είναι ένα σχολείο διάπλασης του χαρακτήρα, ιδίως των νέων ανθρώπων που μαθαίνουν να αγωνίζονται με υπομονή και επιμονή, να θέτουν στόχους και να προσπαθούν να τους υλοποιήσουν. Έτσι, συνηθίζουν να αυτοπειθαρχούν και να συνεργάζονται με τους άλλους».
Στη συνέχεια, δίνονται οι στίχοι τού Ολυμπιακού ΄Υμνου με ένα σύντομο ιστορικό τής δημιουργίας του, ακολουθούν οι ερωτήσεις και τέλος οι διαθεματικές εργασίες (σ.148-149).
Αρχαίο Πνεύμ’ αθάνατον, αγνέ πατέρα
του ωραίου, του μεγάλου και τ’ αληθινού,
κατέβα, φανερώσου κι άστραψ’ εδώ πέρα
στη δόξα της δικής σου γης και τ’ ουρανού.
Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι,
στων ευγενών Αγώνων λάμψε την ορμή,
και με τ’ αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι
και σιδερένιο πλάσε κι άξιο το κορμί.
Κάμποι, βουνά και πέλαγα φέγγουν μαζί σου
σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός,
και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου,
Αρχαίο Πνεύμ’ αθάνατο, κάθε λαός.
Κ. Παλαμάς, Άπαντα, τόμ. 3, Μπίρη
Σημείωση: Η όλη ενότητα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα διαθεματικότητας. Δηλαδή μέσα από την νεοελληνική λογοτεχνία διδάσκονται δια του αθλητισμού κλασικά ιδεώδη και διαχρονικές αξίες.
(β) Στο Βιβλίο τού Εκπαιδευτικού στην ίδια ενότητα περί Αθλητισμού διαβάζουμε μεταξύ των άλλων (σ. 103-109) και συγκεκριμένα στην «ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση» ότι ο «Ολυμπιακός ύμνος» του Κ. Παλαμά είναι μια επίκληση στο πνεύμα του αρχαίου ολυμπισμού, όπως μας έχει παραδοθεί από τη γραμματεία, αλλά και όπως έχει καταγραφεί στη συνείδηση του σύγχρονου κόσμου («ωραίο», «μεγάλο», «αληθινό»), προκειμένου να φωτίσει και να κυριαρχήσει στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. O ποιητής[..], δεν κρύβει την περηφάνια του για την ελληνική καταγωγή της ολυμπιακής ιδέας (βλ. στ. 3-4).
Στην πραγματικότητα εύχεται τα ιδεώδη των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων (ευγενής άμιλλα, ανιδιοτελής συμμετοχή των αθλητών, συναδέλφωση των λαών, ολυμπιακή εκεχειρία κ.ά.) να γίνουν σεβαστά και στη σύγχρονη εποχή. Ιδιαίτερα τονίζει την παγκόσμια αποδοχή και τον πάνδημο σεβασμό που γνωρίζει το αρχαίο ολυμπιακό πνεύμα.
Η τέλεση των Αγώνων αποτελεί αφορμή για να αποτίσουν όλοι οι άνθρωποι φόρο τιμής στο σπάνιο συνδυασμό δυναμισμού και αγνότητας (πρβ. «λευκοπόρφυρος ναός»), που χαρακτήριζε το αρχαίο ολυμπιακό ιδεώδες (σ.105).
