«Ο θαυμαστός κόσμος των ζώων». Αναμνήσεις και διδάγματα

2 Ιουλίου 2020

Ο «Θαυμαστός Κόσμος των Ζώων» αποτέλεσε αναμφίβολα για τα εκδοτικά πράγματα της πατρίδας μας, ένα σημαντικό γεγονός. Επρόκειτο για μία εγκυκλοπαίδεια 8 τομών που παρουσίαζε την ζωή των άγριων ζώων σε όλο τον πλανήτη. Για τα δεδομένα της εποχής, η έκδοση ήταν εξαιρετική. Περιελάμβανε πολύ όμορφα κείμενα, γραμμένα με γλαφυρότητα και παραστατικότητα, ενώ οι φωτογραφίες χαρακτηρίζονταν από μία πρωτόγνωρη αμεσότητα και ποιότητα χρωμάτων.

Η έκδοση αυτή κατέκλυσε με μεγάλη ταχύτητα τις παιδικές βιβλιοθήκες και αποτελούσε για πολλά χρόνια την βασική πηγή για σχολικές εργασίες αλλά και για εξωσχολικό διάβασμα, όταν τα tablet ήταν αδιανόητα και οι οθόνες προέβαλαν μόνον ασπρόμαυρες εκπομπές.

Από τα κορυφαία θέματα της σειράς αυτής, αγαπημένο θέμα των συνομηλίκων μου αλλά και δικό μου, ήταν η ζωή και οι συνήθειες του τσιτάχ, τού αφρικανικού αυτού αιλουροειδούς, του γνωστού και ως «γατόπαρδου», το οποίον συγκινούσε με την μεγαλύτερη ταχύτητα που διέθετε από όλα τα τετράποδα ζώα του ζωικού Βασιλείου, 93 χιλιόμετρα την ώρα! Οι φωτογραφίες από την στιγμή που ακινητοποίησε το θήραμά του και το εξόντωνε ακαριαία ήταν συναρπαστικές. Αλλά και το τρέξιμο του, όπως απεικονιζόταν στις φωτογραφίες, έκανε την παιδική φαντασία να το βλέπει ολοζώντανο, καθώς το λεπτό του σώμα εκτοξευόταν σαν σαΐτα.

Αυτές οι αναμνήσεις μού ήρθαν στο μυαλό, όταν, πρόσφατα, ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ στο ΣΚΑΪ έφερε το υπέροχο αυτό ζώο μέσα στο σαλόνι μου και ζωντάνεψε τις παιδικές μνήμες.

Αυτό όμως που έκανε το ντοκιμαντέρ να είναι πράγματι πρωτότυπο ήταν το θέμα που είχε επιλέξει ο σκηνοθέτης: Ήταν η εκπαίδευση τού θηλυκού στα τρία του παιδιά, δύο θηλυκά και ένα αρσενικό. Η μάνα παρουσιαζόταν να εκπαιδεύει τα παιδιά της, δείχνοντας τους τον τρόπο με τον οποίον θα έπρεπε να συλλαμβάνουν το θήραμα τους. Τα έβαζε να τοποθετηθούν ακίνητα και να την παρακολουθούν την ώρα που, με μαθηματική ακρίβεια, ρύθμιζε το σχέδιο τής επίθεσης της, υπολόγιζε την απόσταση, εντόπιζε το θήραμα μέσα από το κοπάδι και κατόπιν εκτοξευόταν σα βέλος προς μία αντιλόπη, που, όσο κι αν έτρεχε, δεν είχε καμία ελπίδα. Στην επόμενη σκηνή καθόταν η μάνα ακίνητη, αναθέτοντας στα τρία της παιδιά να κάνουν το ίδιο. Η πρώτη τους απόπειρα ήταν αποτυχημένη και καθώς τα τρία νεότερα τσιτάχ επέστρεφαν κοντά στη μάνα, η κάμερα κατόρθωσε να αποτυπώσει στα μάτια της την απογοήτευση και το μάλωμα της. Αμέσως μετά η μάνα επαναλάμβανε το μάθημα της, επιτιθέμενη ξανά με επιτυχία στο θήραμα. Έφτασε πάλι η σειρά των παιδιών τα οποία, αυτή τη φορά, μιμήθηκαν απολύτως τις κινήσεις και την τακτική της. Τη φορά αυτή πέτυχαν. Όλα έδειχναν πως το ντοκιμαντέρ τελείωνε. Όμως το καλύτερο περίμενε στα δυο τρία τελευταία λεπτά: Μόλις η μάνα διαπίστωσε πως τα τρία της παιδιά είναι πια σε θέση να επιβιώσουν, η κάμερα κατάφερε να «πιάσει» το βλέμμα της: Ένα βλέμμα ήσυχο, πως τα παιδιά της δεν την χρειάζονται πια. Ένα βλέμμα επιδοκιμασίας πως τα παιδιά της πια μπορούν και μόνα τους. Η κάμερα τη δείχνει να   γυρίζει τα νώτα και με ανεπαίσθητες κινήσεις να εξαφανίζεται.

 Τα νεότερα τσιτάχ, τα παιδιά της, ήταν αφοσιωμένα στην κατασπαράξει της πρώτης τους λείας. Όταν κάπως χόρτασαν, θυμήθηκαν τη μάνα τους. Σήκωσαν ψηλά τα κεφάλια και άρχισαν να την αναζητούν. Εκείνη όμως δεν ήταν πια εκεί. Και πάλι, η κάμερα κατάφερε να ζουμάρει στη μάτια τους και να δείξει το βλέμμα των τριών αυτών αρπακτικών που, μέσα σε μία στιγμή, έχασε την επιθετικότητα του και γέμισε πίκρα ίσως και φόβο από την απώλεια τού προστάτη που μόλις είχε αποσυρθεί, αφήνοντας τα να τραβήξουν το δικό τους δρόμο. Μικρές κραυγές, ίδιες με εκείνες όταν ήταν μικρά ακούγονταν, όπως ακριβώς ένα παιδάκι ζήτα το γονιό του πού όμως δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ.

Δεν μπόρεσα να μην αναλογιστώ ένα ακόμη μάθημα που μας διδάσκει η φύση. Ένα μάθημα απογαλακτισμού και ωρίμανσης των νέων ανθρώπων πού, όσο κι αν δεν το ξέρουν, έχουν την ανάγκη να στερηθούν κάποια στιγμή την παρουσία του γονιού, με σκοπό να ανακαλύψουν τις δυνάμεις τους και να πάρουν τη δική τους θέση στον κύκλο της ζωής. Δεν μπόρεσα να μην μελαγχολήσω από την τακτική των σημερινών γονέων, όλων μας, που προσπαθούμε να συνδυάσουμε τις προσπάθειές μας για να αποκτήσουν τα παιδιά μας αυτάρκεια και αυτοπεποίθηση με την άρνηση μας να αποσυρθούμε, να τους απαλλάξουμε από την κριτική και την διαρκή καθοδήγηση και να τα αφήσουμε να αισθανθούν ώριμοι άνθρωποι, ικανοί να τα καταφέρουν στη ζωή τόσο καλά όσο και εμείς. Δεν σας κρύβω πώς θαύμασα του τσιτάχ την ωριμότητα να στερήσει από τα παιδιά του τη θηλιά της δήθεν προστασίας και να αρνηθεί να γίνει, στο όνομα μιας δήθεν αγάπης, ένα βαρίδι για τη ζωή των παιδιών του, όπως συμβαίνει σε όλα τα έμβια όντα του πλανήτη πλήν ενός. Κι όμως, όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως  διψούν να ανταμώσουν τη δική τους μοίρα, να νικήσουν τους δικούς τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες, να διαπιστώσουν στην πράξη τις ικανότητες και τις δυνάμεις τους.

Ήρθε και σε μένα το πιο υπέροχο ζώο των παιδικών μου αναμνήσεων να με καλέσει να γίνω γονιός και παιδαγωγός που θα προσφέρει απλόχερα την οποία σοφία της ζωής του και κατόπιν θα αποσυρθεί διακριτικά, καμαρώνοντας τα παιδιά ή τους μαθητές του που θα οδηγήσουν το καράβι του δικού τους κόσμου σε όμορφα λιμάνια, έστω κι αν χρειαστεί να νικήσουν-και θα νικήσουν- καινούργια θηρία και δαίμονες που θα βρεθούν στο δρόμο τους.