Η Ναυμαχία της Μυκάλης

7 Αυγούστου 2020

Από τις αρχές Ιουλίου στα Μικρασιατικά παράλια έναντι της Σάμου είχε συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός τουρκικών στρατευμάτων και ατάκτων, με 300 περίπου μικρά πλοιάρια, σακκολέβες (μικρά εμπορικά ιστιοφόρα), καΐκια, κλπ. Η δύναμις αυτή επιχείρησε συνεχείς και αλλεπάλληλες επιθέσεις και αποβάσεις στο νησί τις οποίες απέκρουαν οι Σάμιοι. Πολλοί από τους Σαμίους μαχητές που ήταν οχυρωμένοι στον λόφο Καστέλι του Πυθαγορείου (σημερινός ναός Μεταμορφώσεως) είχαν έλλειψη νερού καθώς η πηγή που βρισκόταν εκεί κοντά, έβγαζε αλμυρό νερό. Τις ημέρες όμως εκείνες υπερίσχυσε η φλέβα του πόσιμου νερού κι αυτό θεωρήθηκε από τους αμυνόμενους θεϊκή βοήθεια. Επίσης η δύναμη αυτή επιχείρησε αποβάσεις στη περιοχή του Καρλοβασίου και στο ακρωτήριο Κότσικα κοντά στο Βαθύ, οι οποίες απεκρούσθησαν επιτυχώς από τους Σαμίους.

30 Ιουλίου

Η Υδραίϊκη Μοίρα υπό τον Σαχτούρη( 23 πλοία και 4 πυρπολικά) ξημερώματα της 30 Ιουλίου πλέοντας στο στενό Ικαρίας και Φούρνων εντοπίζει 20 σακολέβες και 30 κωπήλατα μικροκάϊκα να κατευθύνονται προς το Καρλόβασι της Σάμου (βόρειο μέρος του νησιού) για να αποβιβάσουν 2000 στρατιώτες. Κατά την συμπλοκή που ακολούθησε μερικές σακολέβες βυθίστηκαν, ενώ οι υπόλοιπες μαζί με τα μικροκάϊκα, έφθασαν κακήν -κακώς στα Μικρασιατικά παράλια, όπου εγκατελείφθησαν από τους επιβαίνοντες, οι οποίοι αλλόφρονες έτρεχαν να βρούν καταφύγιο μακριά από την θάλασσα ενώ » εκυνηγούντο ακατάπαυστα με τα κανόνια των Ελληνικών πλοίων». Οι Υδραίοι είχαν 5 νεκρούς και 9 τραυματίες, ενώ οι απώλειες του εχθρού ήταν ανυπολόγιστες. Στις 10 τη νύχτα ανασυγκροτήθηκε ο Ελληνικός στόλος και στις 2 το πρωί έφθασε στην Σάμο.

31 Ιουλίου

Το πρωί της 31 Ιουλίου βρήκε την Υδραίϊκη Μοίρα δύο μίλλια ανοικτά του Βαθέος Σάμου (βόρειο μέρος του νησιού) η οποία κατά την διάρκεια της νύχτας ενισχύθηκε με ένα Ψαριανό βρίκι και δύο πυρπολικά, του Κανάρη και του Νικόδημου. Έπειτα από πληροφορίες που εδώθησαν από τους Σαμίους ότι οι Τούρκοι ετοίμαζαν απόβαση στο Νότιο και Ανατολικό μέρος του νησιού, ο αντιναύαρχος Σαχτούρης έθεσε τα πλοία του σε κίνηση. Χαιρετούντα και αντιχαιρετούμενα με τις Σαμιακές φρουρές με κανονιοβολισμούς, τα Υδραίϊκα σκάφη παραπλέοντα το νησί εισήλθαν στο στενό της Μυκάλης (Επταστάδιος Πορθμός ή Δαρμπογάζι κατά την δημώδη γλώσσα της εποχής).Εκεί βρέθηκαν μπροστά σε μια μεγάλη συγκέντρωση σακκολεβών, μικροκάϊκων και πλοιαρίων που περίμεναν να παραλάβουν και να μεταφέρουν στο νησί του Πυθαγόρα τις χιλιάδες στρατιώτες και ατάκτους οι οποίοι είχαν κατακλύσει τα έναντι της Σάμου μικρασιατικά παράλια. Ταυτοχρόνως είδαν και τον εκ 48 πλοίων αποτελούμενο Τουρκικό στόλο του Χοσρέφ που ήταν αγκυροβολημένος έξω από το Τηγάνι(σημερινό Πυθαγόρειο-Αρχαία Σάμος).

Μόλις έφθασε η Υδραίϊκη Μοίρα, ο Σαχτούρης έδωσε εντολή να κινηθούν προς τους όρμους όπου ήταν τα εχθρικά. Οι σακολέβες και δύο βρίκια που τις προστάτευαν, μόλις αντίκρυσαν τον Ελληνικό στόλο ,έκοψαν τις άγκυρες και κινήθηκαν προς τις θέσεις που ήταν αγκυροβολημένος ο Τουρκικός στόλος. Τρία Ελληνικά πλοία προχώρησαν περισσότερο προς το πρώτο «λιμενίδιο»,όπου υπήρχαν πολλά μικροκάϊκα και τα κανονιοβόλησαν. Με την πρώτη κανονιά τα εχθρικά στρατεύματα πήραν τον δρόμο της φυγής και «έτρεχαν ως γίδια εις τα ψηλότερα των λόφων».Ο άνεμος δεν ευνοούσε τα Ελληνικά πλοία για να επιχειρήσουν επίθεση κατά του τουρκικού στόλου. Τότε ο Χοσρέφ, βλέποντας ότι δεν θα ήταν δυνατή η απόβαση στη Σάμο, εφόσον ο Ελληνικός στόλος κατείχε τον πορθμό, διέταξε 18 μεγάλες «φρεγάτες και κορβέτες» να επιτεθούν εναντίον του.

Ο Σαχτούρης διέταξε τα πλοία του να μην κινηθούν και να χτυπούν τον εχθρό με τα κανόνια τους από τις θέσεις τους. Πυκνοί πυροβολισμοί έπεφταν και από τα δύο μέρη, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τότε δόθηκε διαταγή σε δύο Ελληνικά πυρπολικά «να βάλλουν εις τα πανιά». Ο πυρπολητής Ρομπόσης όρμησε εναντίον μιας φρεγάτας και ο πυρπολητής Τσαπέλης εναντίον μιας κορβέτας και τα ανάγκασαν να απομακρυνθούν. Πάντα οι Τούρκοι έτρεμαν αυτό το Ελληνικό όπλο, τα Πυρπολικά !!!Τα αποτελέσματα αυτής της πρώτης ναυμαχίας ήταν μηδαμινά από άποψη απωλειών και ζημιών των δύο αντιπάλων. Το σημαντικό όμως ήταν ότι οι Υδραίοι κράτησαν τις θέσεις, από τις οποίες οι Τούρκοι απέτυχαν να μετακινήσουν.

1 Αυγούστου

Το πρωί της 1 Αυγούστου, ο εχθρός ξαναγύρισε. Επί τρείς ώρες κράτησε αψιμαχία ανάμεσα στους δύο αντιπάλους χωρίς αποτέλεσμα, καθώς τα τουρκικά πλοία έμεναν εκτός βολής και τα ελληνικά δεν προχωρούσαν. Τελικά 4 πυρπολικά προχώρησαν προς το μέρος του εχθρού ,που μόλις τα αντίκρυσε απομακρύνθηκε ολοταχώς. Οι κάτοικοι της Σάμου παρακολουθούσαν από την παραλία τα γεγονότα, ενώ τα επάκτια πυροβολεία τους κανονιοβολούσαν συνεχώς τον Τουρκικό στόλο.

2 Αυγούστου

Το πρωί της 2 Αυγούστου ο στόλος των Σπετσών και ένα Ψαριανό πλοίο που έπλεαν προς την Σάμο (σύνολο 16 πλοία και ένα πυρπολικό) συναντήθηκαν κοντά σ’ αυτήν με εχθρικά πλοία που μετέφεραν αποβατικά στρατεύματα στην Σάμο. Στη σύγκρουση που επακολούθησε μερικά από τα εχθρικά βυθίσθηκαν μαζί με το έμψυχο φορτίο τους, άλλα αιχμαλωτίσθησαν και τα υπόλοιπα τράπηκαν σε φυγή προς την νησίδα του Αγίου Μηνά (ανατολικά του πορθμού της Μυκάλης).Στη συνέχεια τα Σπετσιώτικα και το Ψαριανό εισήλθαν στον πορθμό και συνενώθηκαν με τον Υδραίϊκο στόλο. Έτσι ο Ελληνικός στόλος αριθμούσε τώρα 39 πλοία και 6 πυρπολικά.

4 Αυγούστου

Στις 4 Αυγούστου ο εχθρικός στόλος πραγματοποίησε και νέα εξόρμηση εναντίον των Ελληνικών πλοίων, που τον υποδέχθηκαν με σφοδρό κανονιοβολισμό, ενισχυμένο και από τα κανόνια των ακτών της Σάμου. Συγχρόνως 16 Ελληνικά πλοία προχώρησαν για να αποκρούσουν τον εχθρό και τα πυρπολικά έλαβαν διαταγή να δράσουν. Οι κυβερνήτες τους όμως αρνήθηκαν να υπακούσουν με διάφορες προφάσεις. «Δις και τρις τους εκάναμεν σημείον να εύγουν….χωρίς να υπακούσουν εις τον Αντιναύαρχο τους», γράφει ο Σαχτούρης. Τέλος ο ίδιος με τον πλοίαρχο Λ.Φόνο, μεταπηδώντας από το ένα πυρπολικό στο άλλο, τους θύμιζαν την σημασία των πυρπολικών και ότι χωρίς αυτό το πανίσχυρο όπλο δεν θα έφερναν θετικά αποτελέσματα.

Οι πλοίαρχοι των πυρπολικών έμεναν όμως αμετάπειστοι, ενώ ο αριθμός των Τουρκικών πλοίων μεγάλωνε. Είχαν φθάσει 22 έναντι 16 Ελληνικών. Στη δύσκολη εκείνη ώρα φάνηκε να πλησιάζει ο Κανάρης με το πυρπολικό του. Στην πρόταση του Σαχτούρη να ορμήσει εναντίον του εχθρού ο γενναίος Ψαριανός απάντησε θετικά και χωρίς χρονοτριβή, ακολουθώντας το πλοίο του Λ.Παναγιώτα, προχώρησε προς την Τουρκική ναυαρχίδα και μια μεγάλη φρεγάτα. Σφοδρός κανονιοβολισμός υποδέχθηκε τα Ελληνικά πλοία. Ο Κανάρης ,κάνοντας μια διαδρομή θανάτου, ανάμεσα σε μια βροχή από μυδράλιά και σφαίρες, αγωνιζόταν να προσκολλήσει το πυρπολικό του σε ένα από τα εχθρικά πλοία. Τελικά αυτό δεν έγινε κατορθωτό ,πέτυχε όμως να ματαιώσει την έφοδο του εχθρού, που φοβισμένος απομακρύνθηκε μέσα στην νύχτα.

5 Αυγούστου

Οι μικροσυγκρούσεις δεν μπορούσαν να συνεχισθούν και οι δύο αντίπαλοι επεδίωκαν την αποφασιστική μάχη.

Πράγματι την Τρίτη 5 Αυγούστου με τις πρώτες ακτίνες του Ηλίου ο Τουρκικός στόλος, με ευνοϊκές γι΄ αυτόν καιρικές συνθήκες πλησίασε τα αγκυροβολημένα στο μέσο του πορθμού Υδραιοσπετσιώτικα πλοία. Ο Σαχτούρης, βέβαιος, όπως ο ίδιος γράφει, ότι ο εχθρός θα επιχειρούσε και τέταρτη έφοδο, είχε διατάξει γενική προετοιμασία στη διάρκεια της νύχτας, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στα πυρπολικά, εφόσον οι Τούρκοι είχαν υπεροπλία. 6 πυρπολικά είχαν ετοιμασθεί και μαζί με τα απαραίτητα συνοδευτικά περίμεναν την ευκαιρία να επιτεθούν. Τα Τουρκικά πλοία βοηθούμενα από τον ανατολικό άνεμο που φυσούσε, άρχισαν να πιέζουν την Ελληνική παράταξη και προσπαθούσαν να την βγάλουν από τον πορθμό. Ταυτοχρόνως άλλα εχθρικά πλοία έρχονταν από το αντίθετο μέρος ,οπότε η θέση του Ελληνικού στόλου άρχισε να γίνεται δύσκολη.

Στην επίθεση πρωτοστατούσε μία μεγάλη φρεγάτα των 36 πυροβόλων. Εναντίον της όρμησε το πυρπολικό του Υδραίου Δημ.Τσάπελη που αψηφώντας κάθε κίνδυνο προσπάθησε να προσκολλήσει το πυρπολικό του στη φρεγάτα «Μπουρλότ-Κορκμάζ»(=δεν φοβάται το πυρπολικό).Τότε 4 βάρκες με στρατό κατέβηκαν από την φρεγάτα για να τον εμποδίσουν. Οι Έλληνες ναύτες μπροστά στον κίνδυνο να συλληφθούν άρχισαν να απομακρύνονται ,ενώ ο Τσαπέλης συνέχιζε τη δραματική του προσπάθεια μόνος του. Βλέποντας όμως την βάρκα του έτοιμη να απομακρυνθεί, βιάστηκε να πυροδοτήσει το πυρπολικό του, η πυρίτιδα αναφλέγηκε νωρίτερα και το πυρπολικό καταστράφηκε χωρίς αποτέλεσμα, ενώ ο γενναίος Τσάπελης ,μόλις πρόλαβε να διασωθεί από την βάρκα του, με βαριά εγκαύματα στο πρόσωπο και στα χέρια. Στην Τουρκική φρεγάτα επικρατούσε πανικός και πολλοί έπεφταν στην θάλασσα για να σωθούν. Τότε η φρεγάτα, αντί να συνεχίσει την πορεία της, έστρεψε προς τα Μικρασιατικά παράλια, όπου θα προσάραζε και θα διέσωζε τους άνδρες της , αλλά τότε βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπη με το πυρπολικό του Κανάρη, που αψηφώντας τον καταιγισμό των πυρών που ερίχνοντο εναντίον του, συνέχισε την καταδίωξη της, φέρνοντας την σε αδιέξοδο. Άλλοι από το πλήρωμα έμπαιναν στις βάρκες να σωθούν και άλλοι έπεφταν στη θάλασσα.

Ο Κανάρης έριξε το πυρπολικό του στο κέντρο του εχθρικού πλοίου, το προσέδεσε, του έβαλε φωτιά και κατάφερε να απομακρυνθεί εγκαίρως. Η εχθρική φρεγάτα πνιγμένη στις φλόγες έπεσε σε έναν βράχο. Η πυριτιδαποθήκη της εξερράγη, τα πυροβόλα της εκπυρσοκροτούσαν αυτόματα από την υπερθέρμανση και το νεότευκτο εχθρικό πλοίο ανατινάχθηκε στον αέρα σκορπίζοντας σε μεγάλη έκταση την καταστροφή και τον θάνατο, ακόμα και στους αναμένοντες στρατιώτες στην Μικρασιατική ακτή. Όσος εχθρικός στρατός βρισκόταν στην παραλία έτρεχε προς τους λόφους, ενώ άλλοι έπεφταν στην θάλασσα, όπου οι Έλληνες τους συνελάμβαναν και τους έσφαζαν. Κανένα Ελληνικό πλοίο δεν βλάφτηκε από την τρομερή έκρηξη. Σκοτώθηκαν όμως δύο από τους ναύτες του Κανάρη.

Ας δούμε τι γράφει το ημερολόγιο της υποναυαρχίδας «Αθηνά» του Σαχτούρη (παρατηρείστε την γλώσσα της εποχής):

«…Εν τοσούτω το πυρ διεδόθη και εις τα κανόνια τα οποία άρχισαν να κροτούν μόνα των….αλλά το πυρ ήδη έφθασεν εις το πυριτοφυλάκειον,το οποίον έκαμεν να πετάξουν εις τον αέρα κανόνια, κατάρτια, αντέναις, σίδηρα,σφαίρες,ξύλα,εργάταις,πολεμοφόδια και τους έσω διαμένοντας εχθρούς…Πλήθη στρατευμάτων ευρίσκοντο εις όλα τα παράλια, επάνω εις τους οποίους ΚΑΤΑ ΘΕΙΑΝ ίσως νόησιν επήγαν και έπεσαν τα περισσότερα σίδηρα και σπάσματα της φρεγάτας και έκαναν να σκοτωθούν πολλοί εξ αυτών και πολλοί να λαβωθούν….».

Είχε ήδη μεσημεριάσει και παρά την καταστροφή οι Τούρκοι συνέχιζαν την επίθεση κατά της αριστερής πλευράς της Ελληνικής παράταξης που κρατούσαν οι Σπετσιώτες. Ο ίδιος ο Χοσρέφ πλησίασε τα παράλια της Σάμου στην περιοχή «Ασπρο Κάβο» και με την ναυαρχίδα του και 2 φρεγάτες που άρχισαν «ν’ αδειάζουν τα κανόνια κατά του φρουρίου και των βουνών .Η Ελληνική αντεπίθεση, με πρώτη τη ναβέτα του Ανάργυρου Λεμπέση, υπήρξε άμεση, ενώ τα Υδραίϊκα και Σπετσιώτικα πλοία με τα πυροβόλα τους εμπόδιζαν τον εχθρό να προχωρήσει.

Κατά τις 15:00 ο Υδραίος Γεώργιος Βατικιώτης κατώρθωσε να κολλήσει το πυρπολικό του σε ένα μεγάλο Τυνησιακό βρίκι και να το κάψει. Παρά το νέο πλήγμα η Τουρκική επίθεση συνεχιζόταν με επιμονή. Μετά δύο ώρες μάχης ,ο Υδραίος πυρπολητής Δημ. Ραφαλιάς μαζί με τον Λέκα Ματρόζο, πυρπόλησαν ένα «μεγάλο φρεγαδόνι Τριπολίνικον «,ενώ μόλις απέτυχε ο επίσης Υδραίος Αναστάσιος Ρομπόζης στην επίθεση του εναντίον μιάς φρεγάτας. Καθ΄ όλη την διάρκεια της ναυμαχίας τα Σαμιακά κανόνια από τις παραλίες του νησιού βομβάρδιζαν ακατάπαυστα τον Τουρκικό στόλο. Ο Χοσρέφ βλέποντας ότι τα περισσότερα πλοία του ήταν έτοιμα να εγκαταλείψουν τον αγώνα προτίμησε να εγκαταλείψει την ναυμαχία και οπισθοχώρησε τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Αυγούστου, πίσω από το Αγαθονήσι,20 μίλια περίπου νοτίως της Σάμου. Η ναυμαχία της Μυκάλης σήμανε και το τέλος της προσπάθειας των Τούρκων να πατήσουν στη Σάμο. Η μεγάλη καταστροφή που έγινε στον Τουρκικό στόλο, καθώς και ο διασκορπισμός του στρατού που είχε συγκεντρωθεί στα Μικρασιατικά παράλια, ανάγκασαν τον Χοσρέφ να εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια για απόβαση στην Σάμο.

Στις 8 Αυγούστου ο Τουρκικός στόλος που ήταν κρυμμένος πίσω από το Αγαθονήσι, ξεκίνησε για τον Νότο προκειμένου να συναντήσει τον Αιγυπτιακό στόλο, πράγμα που συνέβη λίγες μέρες αργότερα στην περιοχή της νήσου Κω. Η συμβολή του Σαχτούρη στη νίκη αυτή ήταν τεράστια. Δικαιολογημένα περιέγραψε περήφανος τη νικηφόρα ναυμαχία του στόλου σε έκθεσή του προς τους πρόκριτους της Υδρας.

Το πρωί της 6ης Αυγούστου, εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, βρήκε την Σάμο απαλλαγμένη από την απειλή και τους Σαμίους να πανηγυρίζουν. Η επιτυχής έκβαση της ναυμαχίας αποδόθηκε σε θεία παρέμβαση καί αποφασίσθει να κτισθεί επιβλητικός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα στο ύψωμα δίπλα στο Κάστρο του οπλαρχηγού Λυκούργου Λογοθέτη εκπληρώνοντας έτσι το τάμα του, ο οποίος υπάρχει μέχρι σήμερα και αποτελεί τον κύριο ναό του Πυθαγορείου. Επίσης απεφασίσθει στην επίσημη σφραγίδα του «Κοινού της Σάμου»(επαναστατική κυβέρνηση) να έχει την εικόνα της Μεταμόρφωσης και γύρω την επιγραφή «ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΑΜΟΝ ΕΣΩΣΕΝ ΤΗ 6Η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1824».

Η 6η Αυγούστου έχει καθιερωθεί εθνική εορτή της Σάμου και εορτάζεται ανελλιπώς κάθε χρόνο με τελετές, νησιώτικους χορούς, αναπαράσταση της Ναυμαχίας και καύση πυροτεχνημάτων.

Πηγή: ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1824 ΟΙ ΝΑΥΜΑΧΙΕΣ ΜΥΚΑΛΗΣ ΚΑΙ ΓΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ. ΣΕΛΙΔΕΣ ΔΟΞΑΣ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΑΣ http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2012/08/1824.html#ixzz4ociSzLTA