Η ιερή εικόνα της Παναγίας Κτιτόρισσας ή Βηματάρισσας της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου

Το Άγιο πρόσωπο της Παναγίας Θεοτόκου, έχει τιμηθεί στον Ορθόδοξο Χριστιανικό κόσμο, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο. Αυτό φαίνεται τόσο από τις πολλές εορτές προς τιμή της Αειπαρθένου Μαρίας, όσο και από τις πολλές παρεκκλίσεις και ικεσίες προς το πρόσωπο της, με σκοπό να μεσιτεύσει στον Υιό της και Θεό Ιησού Χριστό. Οι πολλές εορτές της Παναγίας, όπως και οι ικεσίες προς αυτήν,του κλήρου και του λαού, συνοδεύονται με την βοήθεια και τις θαυματουργικές επενέργειες των εικόνων και των Αγίων κειμηλίων που είναι συνδεδεμένα με το πρόσωπο της. Τα χιλιάδες προσωνύμια της είναι άμεσα επηρεασμένα από τις θαυματουργικές εικόνες της που υπάρχουν στον κόσμο. Μια τέτοια, είναι και η εικόνα της Παναγίας της Κτιτόρισσας ή όπως είναι ευρέως γνωστή Βηματάρισσας.

Ήταν η πρώτη Κυριακή του μηνός Νοεμβρίου και όπως κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα, έτσι και αυτήν, τελείτε ο καθιερωμένος Αγιασμός στην κολυμβήθρα που βρίσκεται έξω από το Καθολικό. Όλοι οι πατέρες, από νωρίς, συγκεντρώθηκαν πέριξ του χώρου. Οι ιερείς μαζί με τον Γέροντα, έψαλαν και τελούσαν την λειτουργία του Αγιασμού. Όμως, μαζί τους υπήρχε και η παρουσία ενός ακόμη προσώπου. Της Παναγίας, που η παρουσία της δηλωνόταν από την εικόνα της Βηματάρισσας που υπήρχε μπροστά από την κολυμβήθρα. Η Γερόντισσα του Αγίου Όρους, ήταν στολισμένη και ιδιαίτερα περιποιημένη. Πίσω από την εικόνα υπήρχε ένα αλεξήλιο το οποίο είχε ως σκοπό από την μια να σκεπάζει και να προφυλάσσει την εικόνα, αλλά και από την άλλη να δηλώνει και να περιβάλει την βασιλικότητα της. Δίπλα από την εικόνα, ένας εκ των Πατέρων κρατούσε τον Σταυρό του μέγα Κωνσταντίνου, ο οποίος περιέχει ένα κομμάτι από το Τίμιο Ξύλο.

Μετά το πέρας του Αγιασμού, όλοι μπαίνουμε στην σειρά για να λάβουμε το Αγιαστικό ράντισμα από τον Γέροντα και την ευλογία από την Παναγία μας. Προσκυνούμε με ευλάβεια και μετάνοια καθώς ασπαζόμαστε την Πανάγια εικόνα της Βηματάρισσας. Ο Αγιασμός συνεχίζεται με μεγαλοπρεπή λιτανεία σε ολόκληρο τον προαύλιο χώρο του μοναστηριού συνοδευόμενος με ραντισμό και ψαλμωδίες. Ο γέροντας και οι ιερείς κουβαλούν την εικόνα της Παναγίας και θυμιατίζουν. Πορευόμαστε στην κεντρική πύλη της μονής και μετά από την πρώτη στάση, επιστρέφουμε μέσα στο μοναστήρι. Η λιτανεία συνεχίζει κάνοντας στάση στο αρχονταρίκι, το ραφείο και σε άλλα σημεία του μοναστηριού, ώστε όλοι και όλα να λάβουν της χάριτος και της ευλογιάς της Παναγίας. Οι πατέρες που έχουν άμεση σχέση με το διακόνημα της κάθε περιοχής, με λαχτάρα βγαίνουν να μας υποδεχθούν καθώς συνοδεύουν τις δοξολογίες και τις προσευχές μας με θυμίαμα.

Αφού έχουμε περάσει από το νοσοκομείο της μονής και τον τάφο του κεκοιμημένου γέροντας Ιωσήφ, ο πατέρας Εφραίμ κάνει νόημα σε εμένα και τον Βόησλαβ να κρατήσουμε την εικόνα της Βηματάρισσας. Με προσοχή και μεγάλη ταπείνωση «φοράμε» την εικόνα και την συνοδεύουμε για λίγα μέτρα μέχρι να μας αντικαταστήσει κάποιος επόμενος. Η ευλογία και η Χάρις είναι μεγάλη. Οι πατέρες, μου ανέφεραν την παράδοση ότι, οποίος ζητήσει κάτι από την Παναγία την στιγμή που την κουβαλάει, αυτή θα του το πραγματοποιήσει. Έτσι, ακριβώς και έγινε. Αυτή είναι και η αφορμή  της εργασίας αυτής, διότι, η Παναγία πάντοτε ακούει όλους τους πιστούς και μεσιτεύει για όλη την ανθρωπότητα στον Υιό της και Θεό Ιησού Χριστό. Ένα, λοιπόν, από τα πολλά θαύματα της ήταν η αφορμή μου για το θέμα της εργασίας αυτής. Διότι, οι πολιούχιες παρεμβάσεις της Παναγίας μέσω των εικόνων της είναι πολλές, ποικίλες και στοχεύουν στη πνευματική και σωματική θεραπεία.

Η εικόνα της Βηματάρισσας σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε από τον γιό του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, τον Αρκάδιο. Ο Αρκάδιος, έπειτα από ένα σοβαρό ναυάγιο, βρέθηκε στην ακτή όπου έπειτα θα κτιζόταν η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου. Εκεί, βρήκε μια εικόνα της Παναγίας η οποία εξέλαβε το προσωνύμιο Παναγία η Κτιτόρισσα για τον λόγο αυτό. Όμως, την θαυματουργική της επενέργεια, όπως και το δεύτερο παρωνύμιο Βηματάρισσα το προσέλαβε από ένα μετέπειτα γεγονός κατά τον 10^ο αιώνα.

Εκείνη την περίοδο την θάλασσα του Αιγαίου μάστιζαν Άραβες πειρατές. Οι πειρατές αυτοί επιτέθηκαν στην μονή και ο ιεροδιάκονος Σάββας, ο οποίος ήταν βηματάρης, καθώς είχε αντιληφθεί τον ερχομό τους, έτρεξε προς το Άγιο Βήμα. Ως υπεύθυνος των ιερών κειμηλίων πήρε την εικόνα της Παναγίας της Κτιτόρισσας, μαζί με τον Σταυρό του μεγάλου Κωνσταντίνου και μια αναμμένη λαμπάδα που βρισκόταν μπροστά από την εικόνα και τα έριξε σε ένα πηγάδι για να τα προστατέψει.

Οι Άραβες λεηλάτησαν το μοναστήρι και έπιασαν πολλούς αιχμαλώτους συμπεριλαμβανομένου και του Σάββα. Οι αιχμάλωτοι πουλήθηκαν ως δούλοι στην Κρήτη και ο Σάββας παρέμεινε εκεί. Εβδομήντα χρόνια μετά, αφού ο Νικηφόρος Φωκάς ελευθέρωσε το νησί από τους Άραβες, ο υπέργηρος πλέον ιεροδιάκονος Σάββας επέστρεψε στην μονή φέροντας το μυστικό μαζί του. Εκεί, υποδεικνύει τον τότε ηγούμενο της μονής Νικόλαο τον Αδριανουπολίτη, το πηγάδι που έκρυψε την εικόνα. Οι Πατέρες ανοίγουν το πηγάδι και αντικρίζουν το μέγα θαύμα της Παναγίας. Η εικόνα, ο σταυρός και η λαμπάδα βρίσκονταν ακόμη εκεί άθικτα. Όμως, δεν ήταν μόνο αυτό, βλέπουν την εικόνα και τον Σταυρό, όρθια πάνω στον νερό και την λαμπάδα αναμμένη, όπως ήταν πριν από εβδομήντα χρόνια.

Ο ηγούμενος και οι Πατέρες έβγαλαν από το πηγάδι τα κειμήλια και τα τοποθέτησαν σε θρόνο μέσα στο Ιερό Βήμα, πίσω από την Αγία Τράπεζα. Η λαμπάδα τοποθετήθηκε μπροστά από την εικόνα, ενώ ο Σταυρός τοποθετήθηκε δίπλα από την Αγία Τράπεζα όπου βρίσκεται μέχρι τις ημέρες μας. Οι Πατέρες μέχρι και σήμερα προσπαθούν, ως ένδειξη τιμής και σεβασμού, να διατηρήσουν την λαμπάδα συμπληρώνοντας την με κερί, ασβέστη. Από τότε, σε ανάμνηση του θαύματος, ψάλλεται Παρακλητικός Κανόνας προς την Παναγία Θεοτόκο, κάθε Δευτέρα απόγευμα, διότι σύμφωνα με την παράδοση τότε ανευρέθηκε η εικόνα. Ενώ, κάθε Τρίτη τελείται στο καθολικό Θεία Λειτουργία. Τέλος, όπως αναφέραμε, η εικόνα της Παναγίας της Βηματάρισσας συνοδεύει κάθε λιτανεία της Μονής.

Την παράδοση του αγιασμού κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα, με την λιτανεία της εικόνας της Βηματαρίσσης μας την αναφέρει ο άγιος Μάξιμος ο Γραικός από τα τέλη του 15^ου αιώνα. Αυτό φαίνεται και από άλλες αναφορές εξαιρετικών προσωπικοτήτων που έζησαν στην μονή του Βατοπαιδίου, όπως ήταν ο Χρύσανθος Σμύρνης. Ιδιαίτερα από τα όσα γνωρίζουμε για την ακολουθία του νεοφανούς οσίου Ευδόκιμου του Βατοπαιδινού και από ορισμένες τυπικές διατάξεις που σχετίζονται με την πανήγυρη του Ευαγγελισμού.

Οι παρακλήσεις, βέβαια, προς το πρόσωπο της Παναγίας για μεσιτεία στον Υιό της και Θεό. δεν είναι αόριστες θεολογικά, αλλά έχουν μια ισχυρή βάση στην παράδοση και στην Καινή Διαθήκη, μέσα από γεγονότα. Το χαρακτηριστικό γεγονός είναι αυτό που έλαβε χώρα στον γάμο της Κανάς (Ιω. 2:1-12). Όπου εκεί διαδραματίστηκε το πρώτο επίσημο θαύμα της δημόσιας δράσης του Κυρίου Ιησού Χριστού. Εκεί, ο Χριστός μετά από παράκληση της μητέρας του Παναγίας μετέτρεψε το νερό σε κρασί για τους καλεσμένος. Διετέλεσε ένα θαύμα όχι για την άμεση θεραπεία κάποιου, αλλά μετά από παράκληση της ίδιας του της μητρός.

Από αυτό και μόνο μπορούμε να καταλάβουμε την ιδιαίτερη σχέση που υπήρχε μεταξύ του Χριστού και της Παναγίας. Μιας σχέσης που υπάρχει και θα υπάρχει για πάντα. Γι’ αυτό και οι πιστοί επικαλούνται την σχέση αυτή, την σχέση της μεσιτείας που υπάρχει για την βοήθεια και την ελεημοσύνη του κάθε πιστού. Τα θαύματα της Παναγίας είναι πολλά και πολλές φορές οι παραινέσεις της στον Θεό, έχουν σώσει ολόκληρες πόλεις, όπως στην περίπτωση της Κωνσταντινούπολης. Όπου σε αυτή την περίπτωση η πόλη σώθηκε από την επίθεση των Αβάρων, μετά την παράκληση των πιστών προς το πρόσωπο της Παναγίας, μέσω του Ακαθίστου Ύμνου.

Κλείνοντας θα θέλαμε να αναφέρουμε και πάλι τον λόγο συγγραφής αυτής της εργασίας, ο οποίος είναι η προσωπική εμπειρία ενός από τα μυριάδες θαύματα της Υπεραγίας Θεοτόκου και Μητέρας του Φωτός Παναγίας. Με αυτόν τον τρόπο θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε πώς η Παρθένος Μαρία ακούει και συνοδοιπορεί, τόσο τους πιστούς στον ασκητικό-μοναστικό βίο, όσο και στον καθημερινό βίο, των απλών πιστών. Η Παναγία ακούει με αγάπη τον κάθε άνθρωπο και αν ο πιστός ζητήσει κάτι με καθαρή καρδιά και μετάνοια η Παναγία θα μεσιτεύσει στον Υιό της και Θεό Ιησού Χριστό για να το πραγματοποιήσει. Άλλωστε, οι μητέρες ξέρουν καλύτερα. Η Παναγιά να μας ευλογεί. Αμήν.