Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς
21 Φεβρουαρίου 2021Η σπουδαιότερη μορφή εξελληνισμένου Ιουδαίου φιλοσόφου είναι εκείνη του Φίλωνα από την Αλεξάνδρεια ( Φίλων ο Ιουδαίος) (γεννήθηκε το 20 π.χ.). Ο Φίλωνας είχε τόσο πολύ ταυτιστεί με την ελληνική παιδεία και φιλοσοφία, ειδικά με τον πλατωνισμό, ώστε ο Ιερώνυμος να γράψει: «είτε ο Πλάτων φιλωνίζει, είτε ο Φίλων πλατωνίζει».
Ο Φίλωνας συνέβαλε κατά πολύ στην εξέλιξη της θρησκευτικής φιλοσοφίας. Η συμβολή του μάλιστα σε αυτό τον τομέα ήταν τόσο βαθιά, ώστε στους νεότερους χρόνους να θεωρηθεί ως ο θεμελιωτής της θρησκευτικής φιλοσοφίας στον Ιουδαϊσμό, στον Χριστιανισμό και στο Ισλάμ. Η ελληνική παιδεία του είναι σε τέτοιο βαθμό αφομοιωμένη, ώστε να υπάρχει ο ισχυρισμός ότι έχει απορροφήσει κάθε Ιουδαϊκό στοιχείο από την προσωπικότητά του. (Ζηζιούλας,2008: 29 ) Η θεωρία του περί ύπαρξης κόσμου είναι κατά βάση στωική με ισχυρές νεοπλατωνικές τάσεις, ειδικά στον τομέα της σύνθεσης της θεωρίας του αλλά και με νεοπυθεγορειες επιδράσεις.
Ο Φίλωνας διαιρεί τον κόσμο σε αισθητό και σε νοητό ταυτίζοντας τον μεν νοητό με την αλήθεια και τον δε αισθητό με τη πρόσκαιρη «γνώμη» ή πιθανότητα. Αυτή η δοξασία αποτελεί το τεχνικό υπόβαθρο για την αλληγορική ερμηνεία των Γραφών. Η αλήθεια των Γραφών ερμηνευμένη υπό το φως αυτής της θεωρίας δεν είναι μοναδική αλλά διπλή. Είναι η εξωτερική αλήθεια το αισθητό τους μέρος το οποίο αντιπροσωπεύει το γράμμα των Γραφών την τυπική, δηλαδή, και ψυχρή κατά γράμμα ερμηνείας τους. Υπάρχει παράλληλα και η εσωτερική αλήθεια των Γραφών η οποία ερμηνεύεται αλληγορικά. Η αλληγορική ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης δεν ασχολείται με την ιστορικότητα ορισμένων προσώπων επειδή θεωρεί ότι αντιπροσωπεύουν αφηρημένες έννοιες. Η αλληγορική θέαση της ιστορίας θέτει σε κίνδυνο της αλήθεια της. Η επίδραση του Φίλωνα στην ιουδαϊκή διανόηση φαίνεται να είναι μηδαμινή διότι από τους αρχαίους ιουδαίος συγγραφείς μόνο ο Iώσηπος Φλάβιος (Ιωσήφ μπεν Ματθίας ) (37-100μ.χ.) τον αναφέρει και ίσως υπάρχουν ίχνη του στο midrash. Αντίθετα άσκησε μεγάλη επίδραση στους Έλληνες και στους Λατίνους εκκλησιαστικούς συγγραφείς όπως ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας, ο Ωριγένης, ο Αμβρόσιος των Μεδιολάνων (Μιλάνο) και ο Αυγουστίνος. (Ζηζιούλας,2008: 29-31).
