Ο πόθος για το Πρόσωπο του Κυρίου

Όλες αυτές οι Κυριακές πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή μας μυούν στη σοφία της μετάνοιας και κάθε Κυριακή μας δίνει σταθερές, αρχές που πρέπει να τηρούμε καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου αυτής για την ανανέωσή μας. Όλα τα μαθήματα που παίρνουμε τώρα μας βοηθούν να συνειδητοποιήσουμε το μεγαλύτερο σκοπό της ζωής μας∙ το να ανακαλύψουμε την καρδιά μας και να γίνουμε αληθινές εικόνες του Θεού, ικανοί να συνομιλούμε μαζί Του πρόσωπο με Πρόσωπο. Η Κυριακή του Ζακχαίου έχει δύο κύρια θέματα. Το πρώτο είναι η σημασία της εκούσιας αισχύνης στην κάθαρσή μας από την αισχύνη της αμαρτίας που έχουμε συσσωρεύσει στη ζωή μας. Το δεύτερο θέμα είναι ο πόθος του Θεού. Για να είναι τέλεια η άσκησή μας κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, χρειαζόμαστε τον πόθο του Θεού να υπερισχύει των πάντων, διότι ο πόθος αυτός στρέφει όλη την καρδιά προς τον Θεό. Ο άγιος Αντώνιος δεν μετρούσε την πνευματική του πρόοδο σύμφωνα με τα χρόνια που είχε ζήσει στην έρημο, αλλά με τον θείο πόθο που είχε στην καρδιά του κάθε φορά που παρίστατο ενώπιον του Θεού. Ο θείος πόθος νικά οποιονδήποτε άλλο εμπαθή πόθο του κόσμου τούτου και τότε ο Θεός έρχεται να βασιλεύσει στην καρδιά μας ως Βασιλιάς. Όταν ο άνθρωπος στρέφεται προς τον Θεό σαν τον Ζακχαίο, γίνεται «διδακτός Θεού» και όσα προφέρει  έχουν αιώνια αξία. Είναι ο Θεός που μιλάει μέσω αυτού, που τον δικαιώνει και ανακαινίζει τη ζωή του.

Ερώτηση: Ήταν ο Ζακχαίος σε κατάσταση χάριτος ώστε να έχει τέτοιο πόθο να δει τον Χριστό;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Η χάρη άρχισε να ενεργεί μέσα στον Ζακχαίο από τη στιγμή που δεν λογάριασε την αξιοπρέπειά του, αλλά έδωσε προτεραιότητα στον πόθο του να δει το Πρόσωπο του Χριστού. Αγνόησε την καλή γνώμη του όχλου και συγκεντρώθηκε μόνο στο να δει τον Κύριο. Η ψυχή μας χορταίνει όταν αξιώνεται να δει το Πρόσωπό Του: «εγώ δε εν δικαιοσύνη οφθήσομαι τω προσώπω σου, χορτασθήσομαι εν τω οφθήναί μοι την δόξαν σου» (Ψαλμ. 16,15). Τότε εκπληρώνεται ο σκοπός του ερχομού του ανθρώπου στον κόσμο.

Ερώτηση: Πως μπορεί ο άνθρωπος να αποκτήσει πόθο Θεού; Γεννηθήκαμε με αυτό;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Γεννηθήκαμε όλοι με κάποια έμφυτη δυνατότητα να αποκτήσουμε τον πόθο του Θεού. Για να δεχθούμε χάρη, πρέπει να μάθουμε να ταπεινωνόμαστε, γιατί ο Θεός «υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν» (Ιακ. 4,6). Η ταπείνωση προσελκύει τη χάρη του Θεού, η οποία γίνεται έμπνευση και πόθος Θεού μέσα μας. Η ταπείνωση και ο φόβος του Θεού γεννούν ανδρεία στον άνθρωπο. Όταν έχει φόβο Θεού και ταπείνωση, δεν φοβάται τίποτε. Ακόμη και «αν κολληθή ο ουρανός τη γη», αυτός δεν θα σαλευθεί. Φοβάται μόνο ένα: να μην αμαρτήσει εναντίον της αγάπης του Λυτρωτή του. Ο Ζακχαίος δεν είπε ότι θα διορθώσει τις αδικίες του διότι γόγγυζαν οι άλλοι, αλλά χάρη στην ενέργεια της παρουσίας του Χριστού. Κανένας δεν μπορεί να πάρει και να εκφράσει τέτοιες αποφάσεις με ψυχολογικό τρόπο. Τέτοια ρήματα προέρχονται από τη χάρη με την οποία φλέγεται η βαθιά καρδιά. Τότε ο άνθρωπος γίνεται σαν λιοντάρι στη μετάνοιά του, παριστάμενος ενώπιον του Θεού και στρέφοντας κάθε βέλος μομφής εναντίον του εαυτού του ποθώντας μόνο να ευαρεστήσει Αυτόν.

Ερώτηση: Μπορούμε να βρούμε μία ισορροπία μεταξύ χαμηλής αυτοεκτιμήσεως και ταπεινώσεως;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Πρόκειται για την αντίθεση μεταξύ του ψυχολογικού και πνευματικού επιπέδου ζωής. Όσο απέχει ο Ουρανός από τη γη, τόσο και η ταπείνωση απέχει από τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι μία μορφή αυτολύπης ή υπερηφάνειας του εγώ μας που πληγώνεται λόγω της φτώχειας μας. Ενώ η ταπείνωση είναι δυναμική αίσθηση και πόθος να μεγαλυνθεί η δόξα του Θεού ακόμη και δια της ελαττώσεώς μας. Αυτά τα δύο δεν συγκρίνονται. Ας μην ξεχνάμε ότι η ταπείνωση είναι ιδίωμα της Θεότητας. Όλη η φανέρωση του Χριστού πάνω στη γη ήταν μια πράξη ταπεινώσεως και συγκαταβάσεως, μια κατάβαση για να ζητήσει το απολωλός, αποθέτοντας όλη τη δόξα Του, αναλαμβάνοντας ακόμη και την αισχύνη του Σταυρού για να σώσει τον κόσμο. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν έχει καμία σχέση με την προοπτική της ταπεινώσεως, η οποία είναι άπειρη διότι είναι η θεία αρετή του Χριστού, που «εκάλυψεν ουρανούς» (Αββακ. 3,3).

Ερώτηση: Πως μπορούμε να εξισορροπήσουμε την κλήση του Θεού με τον κόσμο στον οποίο ζούμε;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Ένας από τους μεγαλύτερους πειρασμούς είναι να δώσουμε υπερβολική σημασία και εκτίμηση στα πρότυπα και τις αξίες του κόσμου τούτου. Να προσπαθήσουμε να συμβιβάσουμε την αγάπη του Θεού με την αγάπη του κόσμου. Είναι αδύνατον. Η χάρη και ο λόγος του Θεού είναι απόλυτα, και όταν αφομοιώνουμε την αλήθεια του λόγου Του και τη δύναμη της χάριτός Του, καθιστάμεθα ικανοί να διακρίνουμε τα του κόσμου ως σχετικά και ασήμαντα σε σύγκριση με τα του Θεού. Προσπαθούμε συνεχώς να αποκτήσουμε το Φως της χάριτος του Θεού, και στο Φως Του θα δούμε και θα αντιληφθούμε τα πάντα: «εν τω Φωτί σου οψόμεθα Φως» (Ψαλμ. 35,10).

  Ἐρώτηση: Θα είχε αρνηθεί ο Χριστός να συναντήσει τον Ζακχαίο αν αυτός είχε ενεργήσει μόνο από περιέργεια;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Αν ο Κύριος προέβλεπε ότι θα τον ενθάρρυνε ο λόγος Του να αλλάξει τη ζωή του, θα είχε έρθει να τον συναντήσει και ας ήταν περιέργεια. Αυτό έκανε με τον Νικόδημο, ο οποίος δεν κατανοούσε την αναγέννηση εκ Πνεύματος, και όμως ο Κύριος τον δέχθηκε και του παρουσίασε την υψηλότερη διδασκαλία για την άνωθεν αναγέννηση. Όταν εισέλθουμε στον κόσμο του Πνεύματος και αρχίσουμε να βιώνουμε τον Θεό, δεν υπάρχουν κανόνες, ούτε συνταγές: απλά ακολουθούμε την πνοή της χάριτος.

Ερώτηση: Δεν είμαστε πάντα κάπως αργοί στο να απαντήσουμε στην κλήση του Κυρίου, σε αντίθεση με τον Ζακχαίο;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Για τέτοια θέματα δεν υπάρχει πρόγραμμα. Δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι πολύ αργά ή πολύ νωρίς· έργο μας είναι να ανταποκριθούμε. Όταν ο Θεός καλεί, υπακούμε. Τέλος. Δεν υπάρχει «αργά», γιατί γνωρίζουμε ότι ο Κύριος ανταμείβει τους μισθωτούς της ενδέκατης ώρας όσο εκείνους της πρώτης, διότι είναι αγαθός και δίνει όλα τα χαρίσματά Του σε όλους τους ανθρώπους.

Ερώτηση: Πως διακρίνουμε την κλήση του Θεού από άλλες ψευδείς εικόνες του νου μας;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Οι άνθρωποι ρωτούν συχνά: «Πως να ξέρω ότι η επιθυμία μου να γίνω μοναχός ή μοναχή είναι το θέλημα του Θεού;» Αν το θέλημα του Θεού ενεργεί σε μας, είναι τόσο ισχυρό που δεν υπάρχει άλλο θέλημα. Καταναλώνει όλο το είναι του ανθρώπου. Αν ο άνθρωπος δεχθεί πράγματι την έμπνευση και την κλήση για μοναχική ζωή, δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο, διότι αισθάνεται την απόλυτη αξία της ζωής στην οποία τον καλεί ο Θεός.

Ερώτηση: Μπορούμε, ως ανδρόγυνο στον κόσμο, να αφιερώσουμε όλη μας τη ζωή στον Χριστό και να ζήσουμε «έξω της παρεμβολής του κόσμου τούτου» ( Εβρ. 13,13);

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Κανείς δεν είπε ποτέ ότι η χριστιανική ζωή είναι εύκολη: οι εντολές του Θεού δεν είναι ανθρώπινα προστάγματα, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ζει ο Ίδιος. Μας δίνει τις εντολές αυτές για να γίνουμε όμοιοι με Αυτόν και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Ωστόσο, στη ζωή των αγίων βρίσκουμε εκπροσώπους από κάθε κατηγορία ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και ανδρόγυνα που ευαρέστησαν τον Θεό και αγιάσθηκαν. Αν ένα ανδρόγυνο ζει στον κόσμο με ειρήνη, αγάπη και αρμονία, και αν θέτουν ως προτεραιότητα στη ζωή τους να ευαρεστούν τον Θεό, σίγουρα ο Θεός θα τους δώσει τη χάρη και την ταπείνωση να ζήσουν δικαίως, να τηρούν όλες τις εντολές του Θεού, ούτως ώστε να γίνουν άγιοι.

Ερώτηση: Πως ξεπερνάμε την αίσθηση της ματαιοπονίας στην εξυπηρέτηση ανθρώπων που δεν θέλουν τον Θεό;

Αρχιμ. Ζαχαρίας:  Συσσωρεύοντας συνεχώς τα ίχνη της χάριτος στην καρδιά μας, βλέποντας ότι ο αληθινός προορισμός του ανθρώπου και η αληθινή του «μένουσα πόλη» δεν είναι στον κόσμο αυτό, αλλά στον μέλλοντα αιώνα. Μόνο δια της χάριτος χτίζουμε τη «μέλλουσαν μας πόλιν».

 Ερώτηση: Μας μιλάει ο Θεός μέσα από τη συνείδησή μας;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Ναι, η συνείδησή μας είναι ένας άγραφος νόμος του Θεού μέσα μας. Όσο περισσότερο διαβάζουμε τον γραπτό λόγο του Θεού και όσο περισσότερο ο λόγος αυτός ενοικεί μέσα μας, με τόσο μεγαλύτερη δύναμη καθοδηγεί και εμπνέει τη ζωη μας. Είναι το ίδιο με τη συνείδησή μας: όσο περισσότερο την καθαρίζουμε και υπακούμε σε αυτήν, τόσο πιο ακριβής γίνεται  και, όπως λέει ο άγιος Ανδρέας Κρήτης, δεν υπάρχει τίποτα πιο βίαιο  στον κόσμο αυτό από τη συνείδηση που επιπλήττει τον άνθρωπο για την αμαρτία του και τον προτρέπει να διορθώσει τη ζωή του για χάρη του Θεού.

Ερώτηση: Υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ της μωρίας για την οποία μιλήσατε και εκείνου που ο άγιος Σωφρόνιος αποκαλεί «άκρα κένωση»;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Ναι. Ο απόστολος Παύλος λέει ότι είμαστε μωροί όταν δεν βάζουμε την πεποίθησή μας στο μικρό μας μυαλουδάκι και στα φυσικά μας χαρίσματα, αλλά «επί τω Θεώ τω εγείροντι τους νεκρούς» (Β’ Κορ. 1,9). Αυτή είναι η αληθινή μωρία, που έχει αξία ενώπιον του Θεού. Όσο για την άκρα κένωση, αφορά την κένωση που ανήκει μόνο στον Κύριο. Ακόμα και στους ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας, ονομάζεται «άκρα ταπείνωση», «άκρα κένωση». Αυτός είναι ένας απόλυτος τίτλος που αρμόζει στον Κύριο. Όσο για μας, δεν φθάνουμε στα δικά Του μέτρα, αλλά προσπαθούμε να «κολληθούμε οπίσω Του».

 Ερώτηση: Πως μπορούμε εξομολογούμαστε τώρα που  οι εκκλησίες είναι κλειστές ή ο πνευματικός μας είναι μακριά;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Αν έχετε μια μακροχρόνια σχέση με τον πνευματικό σας,  στον οποίον εξομολογούσασταν τα προηγούμενα χρόνια, τώρα, λόγω της ανάγκης και της δυσκολίας των καιρών, μπορείτε να το κάνετε γραπτώς. Δεν ήλθατε τώρα στην πίστη, έχετε ήδη 30-40 χρόνια στην Εκκλησία. Στις επιστολές του αγίου Βαρσανουφίου του Μεγάλου, βλέπουμε ότι δεχόταν συνεχώς την εξομολόγηση των μοναχών από τα γύρω μέρη και τους έδινε λόγο για να ωφελήσει τη ζωή τους, να τους βοηθήσει να προοδεύσουν και να γίνουν πιο δυνατοί στον πνευματικό τους αγώνα.

Ερώτηση: Μερικοί ιερείς δεν δίνουν Θεία Κοινωνία, ακόμα κι αν τους πούμε ότι έχουμε την ευλογία του πνευματικού μας να κοινωνούμε  χωρίς να εξομολογούμαστε κάθε φορά.

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Γνωρίζω ότι σε κάποια μέρη απαιτείται ο πιστός να εξομολογηθεί στην ίδια ενορία όπου θα κοινωνήσει. Στο Μοναστήρι μας, αν μας πει κάποιος ότι έχει ευλογία από τον πνευματικό του, είμαστε μία οικογένεια και τιμούμε τον λόγο του πνευματικού αυτού χωρίς να θέτουμε περαιτέρω ερωτήσεις: αυτό που ένας πνευματικός αποφασίζει πρέπει να γίνει δεκτό σε κάθε τόπο. Στο Μοναστήρι μας, κάποιος μπορεί να έχει έναν λογισμό ή πειρασμό και το εξομολογείται σε εμάς στην τραπεζαρία ή στο μονοπάτι στην αυλή. Ο ιερέας δεν μπορεί να ϕέρει πάντα πετραχήλι μαζί του και να διαβάσει μία προσευχή εκείνη τη στιγμή. Γι  αὐτὸ και πριν τη Λειτουργία διαβάζουμε την προσευχή της αφέσεως για όλους.

 Ερώτηση: Πως να παραμείνουμε πιστοί στην απόφαση να διορθωθούμε για το υπόλοιπο της ζωής μας;

Αρχιμ. Ζαχαρίας:  Ο αποστολος Παύλος αρπάχθηκε μέχρι τρίτου ουρανού και όμως, για να διατηρήσει τη χάρη αυτή, πήγε να συμβουλευθεί τον Πέτρο, τον Ιωάννη και τον Ιακωβο για να έχει σημείο αναφοράς στην Εκκλησία. Εκείνοι αναγνώρισαν το χάρισμα του Θεού σε αυτόν και το επιβεβαίωσαν. Επομένως, διατηρούμε την έμπνευση και τον πόθο μας για τον Θεό, αν πάντοτε είμαστε ενωμένοι με τη συναγωγή  των πιστών στην Εκκλησία, όπου όλοι έχουν τον ίδιο πόθο. Τότε η έμπνευσή μας δεν θα μειωθεί.

Ερώτηση: Πως συνδέεται η απόλυτη μετάνοια του Ζακχαίου, γεγονός που συμβαίνει ίσως μία φορά στη ζωή του ανθρώπου, με τον λόγο των Πατέρων, «Αν πέσεις, σήκω πάνω», ο οποίος δείχνει την ανάγκη για συνεχή μετάνοια;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Τον 4ο αιώνα, στην έρημο της Αιγύπτου, η αδιάλειπτη προσευχή όλων των ασκητών ήταν: «Κύριε, χάρισέ μου πνεύμα μετανοίας», διότι ήξεραν ότι η μετάνοια είναι σαν κύκλος πυρός που δεν αϕήνει τον άνθρωπο να πέσει στην αμαρτία. Έρχεται η στιγμή που κάνουμε μία ριζική εξομολόγηση, αλλά αυτή είναι μόνο η αρχή της σωτηρίας, όχι η ίδια η σωτηρία. Οι Πατέρες λένε ότι αν ο άνθρωπος θέλει, από το πρωί ως το βράδυ μπορεί να φθάσει σε θεϊκά μέτρα. Όμως, ο άγιος Σωφρόνιος έλεγε ότι χρειάζεται κάθε μέρα να συμβαίνει αυτό.

Ερώτηση: Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να μετανοήσει και αγωνίζεται να φυλάξει τη χάρη του Θεού;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Δεν είναι απλό θέμα. Αν στραφούμε με όλη μας την καρδιά  προς τον Θεό, αν μετανοούμε και πενθούμε ενώπιόν Του, Εκείνος θα μας γεμίσει με την παρηγοριά Του. Αλλά πως το φυλάττουμε αυτό; Εκεί δυσκολευόμαστε όλοι. Ε, όταν έχουμε γευθεί ότι «χρηστός ο Κύριος», το κάνουμε σκοπό να είμαστε ευάρεστοι σε Αυτόν, μέρα με τη μέρα. Τοτε υποτάσσουμε τον εαυτό μας και αυτό γίνεται το κύριο έργο της ζωής μας: να ζούμε πάντοτε κάτω από την επισκίαση της χάριτός Του. Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος λέει: «αλλ’ υπωπιάζω μου το σώμα και δουλαγωγώ, μήπως άλλοις κηρύξας αυτός αδόκιμος γένωμαι» (Α’ Κορ. 9,27). Με αυτό τον τρόπο, μαθαίνουμε να φυλάττουμε τη χάρη όλο και περισσότερο. Μην εκπλαγείτε αν τη χάσετε χίλιες φορές. Τη χάρη τη χάνουμε συνεχώς, αλλά ένα πράγμα δεν αλλάζει: ποτέ δεν σταματάμε να την αναζητάμε και να ταπεινωνόμαστε ώσπου ο Θεός ευαρεστείται να μας επισκεφθεί και πάλι. Σε μία προσευχή γονυκλισίας της Πεντηκοστής, λέμε: «Σε Σένα μόνο αμαρτάνουμε, Κύριε, αλλά Εσένα μόνο και λατρεύουμε». Η λατρεία μας πρέπει να γίνεται όλο και πιο δυνατή ώστε να καταποθούν όλες οι αμαρτίες μας.

Ερώτηση: Μπορείτε να πείτε έναν λόγο για την εορτή της Υπαπαντής του Κυρίου;

Αρχιμ. Ζαχαρίας: Ο Δίκαιος Συμεών είχε τον ίδιο πόθο να δει τον Χριστόν Κυρίου (Λκ. 2,26), και ο πόθος αυτός τον κράτησε ζώντα για πολλά χρόνια. Όταν δέχθηκε τον Κύριο στην αγκαλιά του, έψαλλε την επινίκια ωδή του, «Νυν απολύεις τον δούλον Σου, Δεσποτα, κατά το ρήμα σου εν ειρήνη, ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου» (Λκ. 2,29-30). Ο ΠΟΘΟΣ ΤΟΥ  ΘΕΟΥ ΚΡΑΤΑ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΖΩΝΤΑΝΗ. Ακόμη και ο πόθος του να φύγει από τη ζωή αυτή για να είναι με τον Θεό ήταν στην προοπτική των λόγων του αποστόλου Παύλου: «την επιθυμίαν έχων εις το αναλύσαι και συν Χριστώ είναι, πολλώ γαρ μάλλον κρείσσον» (Φιλιπ. 1,23). Αυτός είναι ο πόθος των τελείων.