Μουσικά ταξίδια. Η μουσική των Ινδιάνων της Αμερικής  

Κατά την επικρατούσα άποψη των αρχαιολόγων, οι Ινδιάνοι της Αμερικής είχαν για προγόνους μογγολικά φύλα, τα οποία πέρασαν από τους παγετώνες της Αλάσκας προς την αμερικανική ήπειρο κατά την ύστερη περίοδο των παγετώνων μεταξύ του 20.000 και 35.000 π.Χ. Οι φυλές αυτές διασκορπίστηκαν στη Βόρειο και Νότιο Αμερική, αναλόγως και του τρόπου που προτίμησαν για να εξασφαλίζουν την τροφή τους. Οι φυλές που προτίμησαν να ασχοληθούν με τον θαλάσσιο πλούτο κατοίκησαν στις παραθαλάσσιες περιοχές ενώ οι άλλες, οι περισσότερες, κατοίκησαν στην ενδοχώρα, απασχολούμενες με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Όταν οι Ευρωπαίοι έφτασαν στην Αμερική κατά τον 15ο αιώνα, συνάντησαν τις πιο νομαδικές και πρωτόγονες φυλές να έχουν καταλάβει τις παρθένες εκτάσεις του Καναδά, τις περιοχές της Νεβάδα και της Γιούτα, καθώς και τις ζούγκλες της Βολιβίας και της Βραζιλίας. Οι πιο εξελιγμένες φυλές βρίσκονταν στη νοτιοδυτική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών και του Καναδά, στο Μεξικό, στην Κεντρική Αμερική και στα υψίπεδα των Άνδεων.

Αυτές οι τελευταίες υπέστησαν και τις πιο οδυνηρές συνέπειες της επιθετικότητας των πρώτων λευκών κατακτητών, των διψασμένων για χρυσό, πολύτιμους λίθους αλλά και εύφορη γη. Η πέραν πάσης αμφιβολίας γενοκτονία τους, οδήγησε και στην εξάλειψη των περισσότερων στοιχείων του πολιτισμού τους, μεταξύ των οποίων και η μουσική. Μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα και στα πλαίσια μίας γενικότερης τάσης διάσωσης λαϊκών μουσικών παραδόσεων εντός αλλά και εκτός Ευρώπης, καταβλήθηκε η προσπάθεια να επισημανθούν τα βασικά χαρακτηριστικά της μουσικής των λαών αυτών καθώς και οι σχέσεις της μουσικής με την κοινωνία των Ινδιάνων.

Η μουσική των Ινδιάνων της Αμερικής έχει τα ίδια βασικά χαρακτηριστικά με όλους τους μουσικούς πολιτισμούς. Επιβεβαιώθηκε η στενή σχέση της μουσικής με όλες τις θρησκευτικές τελετές αλλά και η απαραίτητη παρουσία της σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις και τους σταθμούς του κύκλου της ζωής, όπως ο γάμος και ο θάνατος. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μουσικής των Ινδιάνων της Αμερικής είναι πως αυτή χρησίμευε ως φορέας ιστορίας και επαφής με τους προγόνους. Η ινδιάνικη μουσική είχε ως σκοπό να διατηρήσει την συνέχεια των γενεών και να εντάξει την κάθε νεότερη γενιά στην ιστορία της Φυλής με αναφορές σε κατορθώματα και στη σόφια τον παλαιότερων. Μεγάλη ήταν η σχέση της μουσικής με τελετές ίασης από διάφορες ασθένειες η τραυματισμούς, καθώς ο ρόλος του γιατρού, του μάγου και του μουσικού της φυλής ταυτίζονταν. Ο σεβασμός προς τη μουσική αλλά και προς όσους ασχολούνται με αυτήν προερχόταν από την δοξασία πως οι αρμονικοί ήχοι αποτελούν μακρινή ήχο της δημιουργίας του κόσμου εκ μέρους των θεών οι οποίοι συνταίριαξαν τα στοιχεία της ζωής και του κόσμου με βάση την αρμονία των ήχων.

Από πλευράς μουσικών στοιχείων, κυρίαρχη είναι η θέση των  πεντατονικών κλιμάκων, βάσει των οποίων δημιουργούνται απλές μελωδίες, κυρίως φωνητικές. Όσο για τα μουσικά όργανα, συναντώνται και οι τρεις κατηγορίες με χαρακτηριστικότερα τον Αυλό του Πάνος στους πολιτισμούς των Άνδεων και τους τεράστιους ξύλινους αυλούς (τουκούνα) στις ζούγκλες του Αμαζονίου. Τα όργανα της Βορείου Αμερικής είναι σαφώς λιγότερα. Το έγχορδο όργανο των Απάτσι, γνωστό και ως το «βιολί των Ναβάχο» είναι το πιο παράδοξο χορδόφωνο της  Βόρειας Αμερικής. Αποτελείται από ένα ξύλινο ηχείο με μία μόνο χορδή, φτιαγμένη από τρίχα ουράς του αλόγου.

Με την έλευση των πρώτων αποίκων σε Βόρεια και Νότια Αμερική, η μουσική των γηγενών άρχισε σταδιακά να δυτικόπείται. Περισσότερο έντονο το φαινόμενο αυτό υπήρξε στη Λατινική Αμερική, όπου οι πληθυσμοί λευκών Ευρωπαίων και Ινδιάνων, μετά τις πρώτες συγκρούσεις, έζησαν ειρηνικά πολύ κοντά ο ένας στον άλλον. Η μουσική των Ινδιάνων της Λατινικής Αμερικής επηρεάστηκε από την ισπανική και την πορτογαλική λαϊκή μουσική και πήρε περισσότερο οργανικό χαρακτήρα. Στη βόρεια Αμερική ακολουθήθηκε περισσότερο η πολιτική της απομόνωσης των ινδιάνικων φυλών με απώτερο στόχο τη σταδιακή εξασθένηση και τελικά εξαφάνιση τους. Αυτό οδήγησε στη συσπείρωση των φυλών, κάτι που πήρε μεγαλύτερη έκταση από τα μέσα του 20ου αιώνα με την βοήθεια πολλών οργανώσεων που δημιούργησαν ένα κίνημα ανάδειξης ινδιάνικου πολιτισμού, γνωστού ως Πανινδιανισμός.

Είναι γεγονός πως οι επι τρεις τουλάχιστον αιώνες προσπάθεια εξαφάνισης των φυλών οδήγησε σε μεγάλη υποβάθμιση το πνευματικό επίπεδό τους. Η απομόνωσή τους σε συγκεκριμένες εκτάσεις στη Βόρεια Αμερική, σαν ιδιότυπα γκέτο, εμπόδισαν την εξέλιξή τους αλλά είχαν και ως θετική επίπτωση τη διατήρηση ορισμένων αυθεντικών στοιχείων του πολιτισμού τους, μεταξύ των οποίων είναι και οι θρησκευτικές τους παραδόσεις. Η γνωριμία τους με τον Χριστιανισμό δεν ήταν τόσο έντονη όσο εκείνη των Αφροαμερικανών. Έτσι μπορεί κανείς ακόμη να διακρίνει τη σύνδεση μουσικής και θρησκείες όπως ήταν πριν τον αποικισμό της Αμερικής.

Σήμερα, η μουσική των Ινδιάνων της Αμερικής έχει γίνει αποδεκτό ως ένα σημαντικό κεφάλαιο της μουσικής παράδοσης του αμερικανικού έθνους, κάτι που είναι φανερό σε πλήθος φολκλορικά φεστιβάλ που γίνονται σε όλη την αμερικανική ήπειρο με οργανωμένη πλέον τουριστική εκμετάλλευση. Μοιραία, η εξέλιξη αυτή επιφέρει όλες τις επιπτώσεις αλλοίωσης του αυθεντικού χαρακτήρα του μουσικού πολιτισμού των ινδιάνων, κάτι δυστυχώς πολύ συνηθισμένο, όταν υπεισέρχεται σε θέματα λαϊκού πολιτισμού η τουριστική χρήση.