Μνήμες: Πατρίδα και πίστη στην παραδοσιακή μας μουσική

Η μνήμη δεν είναι δραπέτευση από ένα δύσκολο παρόν. Ούτε προγονολατρεία. Η μνήμη είναι εφαλτήριο για άλμα σε κόσμους ανώτερους , ποιοτικότερους, ευγενέστερούς από αυτούς του παρελθόντος ή του παρόντος. Η μνήμη είναι μέτρο σύγκρισης με ηρωικά κατορθώματα, είναι όμως μαζί και μέτρο σοφίας, κερδισμένης από λάθη και εκτροπές των πατέρων μας, στην αέναη ανθρώπινη πάλη του φωτός με το σκότος που και τα δύο φωλιάζουν στην ανθρώπινη ψυχή.

Όλα αυτά χαρακτηρίζουν ιδιαίτερα το έτος που διανύουμε. Ένα έτος επετειακό για τα διακόσια χρόνια της Ελληνική Επανάστασης. Της δικής μας επανάστασης. Και λέω «δικής μας», γιατί τους ήρωες πατέρες μας τους κουβαλούμε μέσα μας, είναι κομμάτι της ύπαρξής μας. Δεν είμαστε ουρανοκατέβατοι. Ουράνιας καταγωγής, ναι! Ουρανοκατέβατοι όμως, όχι! Ό,τι είμαστε, ό,τι έχουμε, ό,τι ονειρευόμαστε και ό,τι ακόμη μας παιδεύει (και ως βάσανο και ως παιδαγωγία), έχει ρίζες βαθιές, ρίζες με φωνή που ζητάει δικαίωση και συνέχιση.

Αυτά μου γεννηθήκαν στο μυαλό, παρακολουθώντας διαδικτυακά μια ξεχωριστή εκδήλωση, από τον Πολιτιστικό Όμιλο «ΔΩΔΩΝΗ», η οποία μαγνητοσκοπήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο Ευαγγελίστριας Πειραιά στις 25 Μαρτίου 2021. Δεν ήταν μια τυχαία γιορτή. Ήταν ένα ταξίδι πατριωτικό και πνευματικό στους μουσικούς τόπους συνάντησης του ΄21 με τη δημοτική μας μουσική. Και μάλιστα, ο πρόεδρος της Γιώργος Γκολέμης, εξαιρετικός, παραδοσιακός αλλά και καινοτόμος χοροδιδάσκαλος, φρόντισε να διανθίσει την εκδήλωση με πληροφοριακό υλικό, κάτι που πάντα πρέπει να γίνεται σε ανάλογες περιπτώσεις, ώστε οι θεατές-ακροατές να απολαμβάνουν ακόμη πληρέστερα τους παραδοσιακούς μας θησαυρούς.

Αυτό λοιπόν το ιστορικό και λαογραφικό υλικό παρατίθεται στο άρθρο, ενώ οι αναγνώστες, στο τέλος της κάθε αναφοράς στο τραγούδι,  παραπέμπονται στον ακριβή χρόνο τους αντίστοιχου τραγουδιού, όπως παρουσιάστηκε στην παράσταση, που βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo

Ξεκινάμε λοιπόν το πρώτο μέρος:

ΤΣΑΜΙΚΟΣ – Χαρά που το ΄χουν τα βουνά 

https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo 0,00

«Του ξεσηκωμού του ’21». Μια από τις πιο σημαντικές ημέρες της Χριστιανοσύνης και το Ελληνισμού, η ημέρα της κήρυξης της Επανάστασης και ταυτόχρονα η ημέρα του Ευαγγελισμού, η 25η Μαρτίου 1821. Το παραδοσιακό τραγούδι στο ρυθμό του τσάμικου χορού από την Πελοπόννησο, αναφέρεται στον ξεσηκωμό του 1821 και έχει σε εξέχουσα θέση τη μορφή του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Αποτελεί δείγμα του ενθουσιασμού και της συγκίνησης με την οποία ο απλό λαός δέχτηκε το λυτρωτικό μήνυμα της Επανάστασης του Ρωμαίικου.

Σύμφωνα με μία άλλη άποψη, το τραγούδι αποτελεί ένα δημοτικοφανές άσμα, πάνω στη μουσική του γνωστού «Να ‘ταν τα νιάτα δυο φορές», καθότι κατεγράφη καθ’ υπαγόρευση του Αρχιμανδρίτη Δαμασκηνού Γεωργίου της Μονής Αγίας Λαύρας το 1938. Διπλή γιορτή λοιπόν η 25η Μαρτίου. Ο Ευαγγελισμός της Παναγίας και ο Ευαγγελισμός, η σωτηρία της Ελλάδας. Γιορτάζει τη μέρα αυτή η Παναγιά, γιορτάζει κι η πατρίδα. Η φουστανέλα και το ράσο πλάι πλάι.

Χαρά που το ΄χουν τα βουνά, κι οι κάμποι περηφάνια.

Γιατί γιορτάζει η Παναγιά, γιορτάζει κι η πατρίδα.

Σαν βλέπουν διάκους με σπαθιά, παπάδες με ντουφέκια.

σαν βλέπουν και το Γερμανό, της Πάτρας το Δεσπότη,

για να βλογάει τ’ άρματα, να φχιέται τους λεβέντες.

 ΣΥΡΤΟΣ – Δώδεκα Ευζωνάκια

https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo 5,32

Η προφορική παράδοση έχει πολλά να πει που, όσο κι αν απέχουν από την αλήθεια, είναι δηλωτικά της ψυχολογίας αυτού του λαού.

Τους αγώνες πάντα τους επωμίζονται οι νέοι για να πραγματώσουν ίσως τα σχέδια των ώριμων αρχηγών τους για να εξαγοράσουν με τον ιδρώτα τους και με το αίμα τους τα ιδανικά που κάποιοι αμφισβητούν.

Ανάμεσα στους νεκρούς κάθε πολέμου η πλειοψηφία είναι νέοι και δεν αποτέλεσε εξαίρεση ο αγώνας του 21.

Δώδεκα ευζωνάκια τ’ αποφασίσανε
στον πόλεμο να πάνε, Παναγιά μου, να πολεμήσουνε.

Στο δρόμο που πηγαίνουν, στη μαύρη θάλασσα,
μαύρη φουρτούνα πιάνει ξεσκίζει τα πανιά.

Bοήθα Παναγιά μου να τα γλυτώσουμε
κι όσα καντήλια έχεις να σ’ τ’ ασημώσουμε.

Δεν κλαίγω το καράβι, δεν κλαίγω τα πανιά,
μον’ κλαίγω τα ναυτάκια, τα δώδεκα παιδιά.

Eμείς κι αν θα χαθούμε το γράφει η μοίρα μας,
διότι πολεμούμε για την πατρίδα μας.

Τραγούδι με προέλευση από την Προποντίδα.

ΤΣΑΜΙΚΟΣ – Των Κολοκοτρωναίων

https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo 10,24

 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Ηγετική μορφή της Ελληνικής Επανάστασης,

που έδρασε στην Πελοπόννησο

και είναι γνωστός και ως «Γέρος του Μωριά».

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε το 1770

και ήταν γόνος οικογένειας που, από το 16ο αιώνα, εμφανίζεται στο προσκήνιο της ιστορίας

και βρίσκεται σε αδιάκοπο πόλεμο με τους Τούρκους.

Στα 17 του έγινε οπλαρχηγός και λίγα χρόνια αργότερα, καταφεύγει στη Ζάκυνθο. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία κι έλαβε ενεργό δράση στον Αγώνα του 1821.

Το όνομα του είναι συνδεδεμένο με το Μοριά αλλά και τη μάχη στα Δερβενάκια όπου καταστράφηκε ο στρατός του Δράμαλη κι αναδείχθηκε η στρατηγική του ιδιοφυΐα.

Τον βρίσκουμε όμως και φυλακισμένο στην Ύδρα και το Ναύπλιο.

Πολλά τραγούδια γράφτηκαν για τους Κολοκοτρωναίους που εξυμνούν τη δράση τους όπως το Τσάμικο που χρονολογείται η συγγραφή του από το 1860 και ακολουθεί αυτό «των Κολοκοτρωναίων»

Το τραγούδι αναφέρεται στα γεγονότα του 1806, όταν ο σουλτάνος εξέδωσε φιρμάνι για την εξόντωση των κλεφτών της Πελοποννήσου και της Στερεάς.

Ύστερα από συνεχείς αγώνες τριών μηνών και αφού πολλοί σύντροφοί του σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν, κατόρθωσε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης να διαφύγει στη Ζάκυνθο τον Μάιο του 1806.

Ηγετική μορφή της Ελληνικής Επανάστασης, που έδρασε στην Πελοπόννησο και εξ αυτού του λόγου είναι γνωστός και ως «Γέρος του Μωριά».

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε «εις τα 1770, Απριλίου 3, την Δευτέρα της Λαμπρής… εις ένα βουνό, εις ένα δέντρο αποκάτω, εις την παλαιάν Μεσσηνίαν, ονομαζόμενον Ραμαβούνι», όπως αναφέρει στα Απομνημονεύματά του.  Ήταν γιος του κλεφτοκαπετάνιου Κωνσταντή Κολοκοτρώνη (1747-1780) από το Λιμποβίσι Αρκαδίας και της Γεωργίτσας Κωτσάκη, κόρης προεστού από την Αλωνίσταινα Αρκαδίας. Η οικογένεια των Κολοκοτρωναίων από το 16ο αιώνα, που εμφανίζεται στο προσκήνιο της ιστορίας, βρίσκεται σε αδιάκοπο πόλεμο με τους Τούρκους. Μονάχα από το 1762 έως το 1806, 70 Κολοκοτρωναίοι εξοντώθηκαν από τους κατακτητές.

Το 1780, ήταν 10 ετών, όταν ο πατέρας του σκοτώθηκε από τους Τούρκους, ένα γεγονός που σημάδεψε τη ζωή του. Στα 17 του έγινε οπλαρχηγός του Λεονταρίου και στα 20 του νυμφεύτηκε την κόρη του τοπικού προεστού Αικατερίνη Καρούσου. Το 1806, κατά τη διάρκεια του μεγάλου διωγμού των κλεφτών από τους κατακτητές, κατόρθωσε να διασωθεί και να καταφύγει στη Ζάκυνθο, όπου κατατάχθηκε στον αγγλικό στρατό κι έφθασε μέχρι το βαθμό του ταγματάρχη. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και στις αρχές του 1821 αποβιβάστηκε στη Μάνη για να λάβει μέρος στον επικείμενο Αγώνα.

Στις 23 Μαρτίου 1821 συμμετείχε στο υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στρατιωτικό σώμα που κατέλαβε την Καλαμάτα, σηματοδοτώντας την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Αμέσως μετά έβαλε σκοπό να καταλάβει την Τριπολιτσά, το διοικητικό κέντρο των Οθωμανών στον Μωριά, γιατί όπως πίστευε αλλιώτικα δεν θα μπορούσε να επικρατήσει η επανάσταση. Η νίκη των Ελλήνων στο Βαλτέτσι (13 Μαΐου 1821) και η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821), που οφείλονται αποκλειστικά στον Κολοκοτρώνη, τον επέβαλαν ως αρχηγό του επαναστατικού στρατού της Πελοποννήσου.

Στη μάχη των Δερβενακίων (26 – 28 Ιουλίου 1822), όπου καταστράφηκε ο στρατός του Δράμαλη, αναδείχθηκε η στρατηγική του ιδιοφυΐα και η κυβέρνηση Κουντουριώτη τον διόρισε αρχιστράτηγο των επαναστατικών δυνάμεων. Η ίδια, όμως, κυβέρνηση θα τον φυλακίσει στην Ύδρα, κατά τη διάρκεια των εμφύλιων συρράξεων των ετών 1823 και 1824, όπου είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Θα τον απελευθερώσει τον Μάιο του 1825, όταν ο Ιμπραήμ απειλούσε να καταστείλει την επανάσταση και θα του αναθέσει εκ νέου την αρχιστρατηγία του Αγώνα όπου θα κατορθώνει να κρατήσει ζωντανή την επανάσταση μέχρι τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου (7 Οκτωβρίου 1827).

Μετά την απελευθέρωση συντάχθηκε με τον Ιωάννη Καποδίστρια κι έγινε ένα από τα επιφανή στελέχη του Ρωσικού Κόμματος. Κατά τη διάρκεια της Αντιβασιλείας διώχθηκε ως αντιβασιλικός και καταδικάσθηκε σε θάνατο τον Μάιο του 1834. Μετά την ενηλικίωσή του, ο Όθωνας του χάρισε την ποινή, τον διόρισε σύμβουλο της Επικρατείας και τον ονόμασε Αντιστράτηγο.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Κολοκοτρώνης τα πέρασε στην Αθήνα με την Μαργαρίτα Βελισσάρη (η σύζυγός του είχε πεθάνει το 1820), στο ιδιόκτητο σπίτι του, στη γωνία των σημερινών οδών Κολοκοτρώνη και Λέκκα. Την ίδια περίοδο υπαγόρευσε στον Γεώργιο Τερτσέτη τα απομνημονεύματά του, που κυκλοφόρησαν το 1851 με τον τίτλο «Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836» και τα οποία αποτελούν πολύτιμη πηγή για την Ελληνική Επανάσταση.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 4 Φεβρουαρίου του 1843, λίγο μετά την επιστροφή στο σπίτι του από δεξίωση στα Ανάκτορα. Από τον γάμο του με την Αικατερίνη Καρούσου απέκτησε τέσσερα παιδιά: τον Πάνο (1798-1824), τον Γενναίο (1806- 1868), τον Κολλίνο (1810-1848) και την Ελένη, ενώ με τη Μαργαρίτα Βελισσάρη τον Παναγιωτάκη (1836-1893), τον οποίο αναγνώρισε με τη διαθήκη του.

Το 1860 χρονολογείται η συγγραφή του Δημοτικού τραγουδιού των Κολοκοτρωναίων.

Λάμπει ο ήλιος στα βουνά, λάμπει και στα λαγκάδια

Λάμπει και στο Αρκουδόρεμα το έρμο το Λιμποβίσι

έτσι λάμπει και η κλεφτουριά, οι Κολοκοτρωναίοι

Όπου δεν καταδέχονται τη γη να την πατήσουν.

Καβάλα τρώνε το ψωμί καβάλα πολεμάνε

Καβάλα παν στην εκκλησιά καβάλα προσκυνάνε

Καβάλα παιρν΄ αντίδωρο απ΄ του παπά το χέρι.

Και καταλήγει…

Φλουριά ρίχνουν στην Παναγιά, φλουριά ρίχνουν στους Αγίους

Και στον αφέντη το Χριστό τις ασημένιες πάλες.

Χριστέ μας βλόγα τα σπαθιά βλόγα μας και τα χέρια

Κι ο Θοδωράκης μίλησε κι ο Θοδωράκης λέει:

Τούτες οι χαρές που κάνουμε σε λύπη θα μας βγάλουν

Απόψ είδα στον ύπνο μου στην υπνοφαντασιά μου

Θολό ποτάμι πέρναγα και πέρα δεν εβγήκα.

Ελάτε να σκορπίσουμε, μπουλούκια να γενούμε

Σύρε Γιώργο στον τόπο σου, Νικήτα στο Λιοντάρι,

Εγώ πάω στην Καρύταινα πάω στους ειδικούς μου

Ν΄ αφήσω τη διαθήκη μου και τις παραγγελιές μου

Τι θα περάσω θάλασσα στη Ζάκυνθο θα πάω

Πολλά τραγούδια γράφτηκαν για τους Κολοκοτρωναίους που ήταν από τις πιο παλιές οικογένειες κλεφτών του Μοριά και τη δράση τους εξυμνούν πολλά κλέφτικα τραγούδια.

Σε αυτό το τραγούδι, εκτός από τη δύναμη και τον κινητό τους πλούτο «τ’ ασήμια τα πολλά» κτλ., φαίνεται και το γεγονός ότι το κύρος τους, τους επέτρεπε να διατηρούν μία στάση βάσει της οποίας αψηφούσαν κάθε αντίπαλο δέος. Το τραγούδι αναφέρεται ειδικότερα στα γεγονότα του 1806, όταν ο σουλτάνος εξέδωσε φιρμάνι για την εξόντωση των κλεφτών της Πελοποννήσου και της Στερεάς. Ύστερα από συνεχείς αγώνες τριών μηνών και αφού πολλοί σύντροφοί του σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν, κατόρθωσε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης να διαφύγει στη Ζάκυνθο τον Μάιο του 1806.

ΣΥΡΤΟΣ ΣΤΑ ΔΥΟ – Καραϊσκάκης

https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo 17,37

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ήταν γνωστός Έλληνας επαναστάτης, αρχικά υπήρξε κλέφτης, στη συνέχεια σπουδαίος αρματολός και στρατηγός της Επανάστασης του 1821.

Το επίθετό του είναι χαϊδευτικό υποκοριστικό του Καραΐσκος, που έφερε ο πατέρας του, Δημήτριος Ίσκος ή Καραΐσκος, Καράς επειδή ήταν μελαμψός. Πρόκειται για σύνθετη λέξη από το τουρκικό kara (μαύρος) και το παλαιότερο οικογενειακό όνομα Ίσκος.

Γεννήθηκε τo 1782, στο Μαυρομάτι Καρδίτσας, νόθος γιος της Ζωής Διμισκή ή Ντιμισκή, από τη Σκουληκαριά, Η μητέρα του, μετά τον θάνατο του Ιωάννη Μαυρομματιώτη, που ήταν ο πρώτος σύζυγός της, έγινε καλόγρια (γι’ αυτό και του έμεινε η προσωνυμία «ο γιος της καλογριάς»). Για την ταυτότητα του πατέρα του δεν υπάρχει βεβαιότητα. Θεωρείται πιθανότερο ότι ήταν ο αρματολός του Βάλτου Δημήτριος Καραΐσκος. Στην παιδική του ηλικία έλαβε το προσωνύμιο το Καραϊσκάκι δηλαδή το άτυχο Καραϊσκόπουλο, λόγω της ορφάνιας του και της παραμέλησής του από τον πατέρα και τα αδέλφια του. Ο ίδιος υπέγραφε επίσημα Καραΐσκος όπως φαίνεται και στη σφραγίδα του του 1816. Στα 15 του ο Γεώργιος Καραϊσκάκης σχηματίζει κλέφτικη ομάδα από συνομηλίκους του και στα 18 του, πέφτει στα χέρια του Αλή Πασά, ο οποίος εκτιμώντας τον ισχυρό του χαρακτήρα τον προσλαμβάνει στη σωματοφυλακή του. Στην Αυλή των Ιωαννίνων έμαθε τη στρατιωτική τέχνη και στοιχειώδη γράμματα, γραφή και ανάγνωση.

Περί το 1804 εγκαταλείπει τον Αλή Πασά κι ενώνεται με το σώμα του περίφημου κλέφτη Κατσαντώνη. Συμμετέχει και διακρίνεται σε πολλές μάχες κατά του πρώην αφεντικού του και γίνεται το πρωτοπαλίκαρο του Κατσαντώνη. Τον Απρίλιο του 1821 καταφεύγει στα χωριά των Τζουμέρκων. Παίρνει μέρος σε διάφορες μάχες και τον Σεπτέμβριο μαζί με άλλους οπλαρχηγούς καταλαμβάνει την Άρτα.

Στις 15 Ιανουάριου του 1823, ο Καραϊσκάκης σημειώνει την πρώτη του μεγάλη νίκη κατά των Τούρκων στη Μάχη του Σοβολάκου. Στα μέσα του 1823 προάγεται σε στρατηγό, αλλά η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται από τη φυματίωση και καταφεύγει για ανάπαυση στο μοναστήρι του Προυσού.

Η επανάσταση κινδυνεύει και η κυβέρνηση αποφασίζει να στείλει τον Καραϊσκάκη στη Στερεά Ελλάδα, για να αναζωπυρώσει τις επιχειρήσεις κατά των Τούρκων. Τον Μάιο του 1825 φθάνει στο Δίστομο και αποτρέπει την κατάληψη του χωριού από τους Τούρκους της Άμφισσας και στη συνέχεια προσπαθεί να βοηθήσει τους πολιορκημένους του Μεσολογγίου με κινήσεις αντιπερισπασμού, χωρίς μεγάλη επιτυχία. Τον Ιούλιο του 1826 διορίζεται αρχιστράτηγος της Ρούμελης, με πλήρη δικαιοδοσία. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να ανακουφίσει τους πολιορκημένους της Ακρόπολης της Αθήνας. Στις 6 Αυγούστου νικά τους Τούρκους στο Χαϊδάρι

Παρότι σοβαρά άρρωστος, θα επιχειρήσει εκστρατεία προς τη Δόμβραινα τον Οκτώβριο για να αποκόψει τον ανεφοδιασμό του Κιουταχή που πολιορκούσε την Ακρόπολη. Θα εκκαθαρίσει την περιοχή και στις 24 Νοεμβρίου του 1826 θα σημειώσει μεγαλειώδη νίκη επί των Τούρκων στην Αράχωβα, σε μία πολυήμερη μάχη, που θα αναδείξει τις στρατηγικές του ικανότητες.

Μετά τη διασφάλιση της κεντρικής Στερεάς Ελλάδας επιστρέφει στην Αττική για να αντιμετωπίσει τον Κιουταχή, που συνεχίζει την πολιορκία της Ακρόπολης (28 Φεβρουαρίου 1827). Θα σημειώσει δύο σπουδαίες νίκες, στο Κερατσίνι (4 Μαρτίου) και στο μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα στον Πειραιά (13 Απριλίου).

Στις 21 Απριλίου του 1827 οι ελληνικές δυνάμεις είχαν στρατοπεδεύσει στο Φάληρο για να αντιμετωπίσουν σε μία ακόμη μάχη τον Κιουταχή. Την αρχιστρατηγία είχαν αναλάβει οι άγγλοι φιλέλληνες Ριχάρδος Τσορτς και ο Τόμας Κόχραν, με απόφαση της Γ’ Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας. Ο Καραϊσκάκης είχε διαφωνήσει με το σχέδιο της κατά μέτωπο επίθεσης και είχε αποσυρθεί στη σκηνή του άρρωστος.

Την επομένη κάποιοι έλληνες στρατιώτες επιτέθηκαν χωρίς διαταγή κατά του στρατοπέδου του Κιουταχή. Για να μη γενικευθεί η σύγκρουση, ο Καραϊσκάκης βγήκε από τη σκηνή του και κατευθύνθηκε έφιππος προς το σημείο της συμπλοκής γύρω στις 4 το απόγευμα. Μία σφαίρα, όμως, τον βρήκε στο υπογάστριο και τον τραυμάτισε σοβαρά. Ο ήρωας μεταφέρθηκε στο στρατόπεδό του στο Κερατσίνι και αφού μετάλαβε των Αχράντων Μυστηρίων, υπαγόρευσε τη διαθήκη του που ιδιόχειρα υπέγραψε. Η τελευταία κουβέντα που είπε στους συμπολεμιστές του, κατά τον στρατηγό Μακρυγιάννη που τον επισκέφθηκε, ήταν «Εγώ πεθαίνω. Όμως εσείς να είστε μονιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα». Παρά τις προσπάθειες των γιατρών, στις 23 Απριλίου 1827 ο Αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης υπέκυψε στο θανατηφόρο τραύμα του μέσα στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στο Κερατσίνι, ανήμερα της γιορτής του. Η σορός του μεταφέρθηκε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στη Σαλαμίνα όπου ετάφη

Η απώλειά του υπήρξε ανεπανόρθωτη. Ο Καραϊσκάκης ήταν αδύνατος, φιλάσθενος (έπασχε από φυματίωση), μέτριος το ανάστημα, ιδιαίτερα νευρικός, οξύθυμος, βωμολόχος και υβριστής. Αλλά είχε χαλύβδινη θέληση, δύναμη σκέψης και κριτικής και ιδιαίτερη ικανότητα στην ταχύτατη λήψη αποφάσεων και εκτέλεση αυτών.

Ο σταυραϊτός των Αγράφων, ο αρχιστράτηγος της Ρούμελης, δεν γεύτηκε τις δάφνες της δόξας και της λευτεριάς όμως η λαϊκή μας μούσα έκανε τραγούδι τα τελευταία λόγια και στιγμές του ήρωα της επανάστασης.

Καραϊσκάκης έλεγε και ο Γιωργάκης λέει

εγώ και αν λαβώθηκα σύντροφοι μη λυπάστε.

Πάω ταχύ στην Κούλουρη μες την Φανερωμένη

που ΄ναι βασιλικοί γιατροί να γιάνουν την πληγή μου.

Να κρεμάσω τα άρματα ψηλά στο Άγιο Βήμα

να τα διαβάσει ο Λειτουργός και να τα βάλω να ΄ρθω

να πολεμήσω τη Τουρκιά και τους Τουρκαρβανίτες

 ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΣ – «Κορίτσια τί ἀγναντεύετε»

https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo 20,58

Σε μία από τις αναρίθμητες πολεμικές συγκρούσεις των Ελλήνων επαναστατών με τους Τούρκους και τους Αρβανίτες που έγιναν στην περιοχή της Τριπολιτσάς αναφέρεται το επόμενο Ιστορικό δημοτικό τραγούδι.

Η συμμετοχή και η συνεισφορά των γυναικών στην Επανάσταση του 1821 δηλώνεται με τρόπο υποβλητικό, αρκετά όμως εύγλωττο, ώστε να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία για την πρόθεση του ανώνυμου τραγουδιστή να αποδώσει σε όλες τις Ελληνίδες την οφειλόμενη τιμή για τον ηρωισμό και την καρτερία που επέδειξαν κατά τη διάρκεια του μακροχρόνιου και εξοντωτικού ιερού Αγώνα.

ΚΑΡΣΙΛΑΜΑΣ – Σουλτάνα

https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo 24,25

Τα δημοτικά τραγούδια κάθε περιοχής δίνουν τη δυνατότητα στον λαό να εκφράσει τον εσωτερικό του κόσμο και τις σκέψεις του.

Εξυμνούν απλά, πρόσωπα και  δραστηριότητες, καθημερινά γεγονότα, μέσα από τα οποία προβάλλεται η πίστη σε ιδανικά και αξίες.

Ακολουθεί ένα παραδοσιακό Μακεδονικό τραγούδι ειδικότερα από την περιοχή της Πυλαίας στη Θεσσαλονίκη.

Η μουσική των τραγουδιών της περιοχής, συνοδευόμενη από χορό,

μας δείχνει τη διαφορετικότητα αυτών των ακουσμάτων που αχνοφέγγουν το Βυζαντινό ηχόχρωμα και αναδύουν άρωμα Μακεδονικής γης.

Ένα στοιχείο που παίρνουμε από το τραγούδι είναι ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η πρόσμειξη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, υπήρξε από ελάχιστη ως μηδαμινή και το μαρτυρά η επιμονή της Σουλτάνας να μην παίρνει τον πλούσιο Τούρκο επειδή αυτή είναι Ρωμιά.

Παραδοσιακό Μακεδονικό τραγούδι από την περιοχή της Πυλαίας (παλιά ονομασία Καπουτζήδα) στη Θεσσαλονίκη. Ονομάζεται «Σουλτάνα» ή «Έβγα Σουλτάνα» και χορεύεται ως καρσιλαμάς ελεύθερα ή ζευγαρωτά (ρυθμός εννιάσημος – 9/8). Άλλωστε, η «Σουλτάνα» ήταν ένα μόλις από τα πολλά τραγούδια με το οποίο οι Πυλαιώτες συνήθιζαν να χορεύουν τον Καρσιλαμά ή Αντικριστό χορό.

Έβγα Σουλτάνα μου στο παραθύρι

να ιδείς τον ήλιο και το φεγγάρι

να δεις τον Τούρκο που θα σε πάρει.

Δεν τον εθέλω, δεν τον επαίρνω

Ρωμιά γεννήθ’κα, Ρωμιά πεθαίνω

τον Τούρκο-ν-άντρα, ‘γω δεν τον παίρνω.

(Πάρτον Σουλτάνα μου έχει καΐκι

θα σε πηγαίνει στη Σαλονίκη.

Δεν τον εθέλω, δεν τον επαίρνω

Ρωμιά γεννήθ’κα, Ρωμιά πεθαίνω.

Τον Τούρκο άνδρα γω δεν τον παίρνω)

 ΜΑΚΡΥΝΙΤΣΑ – Πένθιμος γυναικείος χορός

https://www.youtube.com/watch?v=nqAtiN_zLjo 27,25

Η Μακρυνίτσα είναι ένας γυναικείος χορός που χορεύεται στη Νάουσα. Είναι από τους λίγους πένθιμους χορούς που έμελλε να συνδεθεί με ένα τραγικό γεγονός που σημάδεψε την πόλη. Η καταστροφή της στις 22 Απριλίου 1822, έγινε ολοκαύτωμα στο βωμό της ελευθερίας. Σε εκείνη την καταστροφή γυναίκες και κορίτσια των αγωνιστών, που δεν μπόρεσαν να σπάσουν τον κλοιό των Τούρκων για να γλιτώσουν από την αιχμαλωσία, έπεσαν στα αφρισμένα νερά της Αραπίτσας και βρήκαν τραγικό θάνατο. Σε τιμή αυτών των Γυναικών χορεύεται αυτός ο χορός. Για τη Μακρυνίτσα που μνημονεύεται στο τραγούδι υπάρχουν δύο εκδοχές: Ότι είναι η Μακρυνίτσα του Πηλίου στην οποία είχε στήσει ο Καρατάσσιος, το στρατόπεδο του, σαν εντεταλμένος στρατηγός της Ελληνικής κυβέρνησης. Άλλη εκδοχή είναι ότι η πρώτη που έσυρε το χορό λεγόταν Κρινιώ και γι’ αυτό ονόμασαν το χορό Κρινίτσα.

Τρία πουλάκια, αμάν αμάν, καθόντανε,
τρία πουλάκια, αμάν αμάν, καθόντανε,
στης Νάουσας το κάστρο,
Μακρυνίτσα μου
καημό που ‘χει η καρδίτσα μου.

Το ‘να τηράει κι αμάν αμάν τα Βοδαινά
τ’ άλλο τη Σαλονίκη,
Μακρυνίτσα μου
καημό που ‘χει η καρδίτσα μου.

Ένα μήλο αμάν,
κι άλλο μήλο αμάν
βράδιασε και πού θα μείνω.

Το τρίτο το κι αμάν αμάν μικρότερο,
το τρίτο το κι αμάν αμάν μικρότερο,
μοιρολογεί και λέγει,
Μακρυνίτσα μου
καημό που ‘χει η καρδίτσα μου.

Έναν μιλώ αμάν,
κι άλλον μιλώ αμάν
βράδιασε και πού θα μείνω…