Διδασκαλία του Ιερού Χρυσοστόμου: Δόγμα και Ηθική

Όπως έχει προαναφερθεί στο προοίμιο της παρούσας εργασίας, ο Ιερός Χρυσόστομος διακρίνονταν για την ευρεία παιδεία που είχε καταφέρει να λάβει ως και την βαθύτητα της πίστης του. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ιερού συγγραφέως ανέδειξαν το συγγραφικό του χάρισμα. Έτσι ως άριστος χειριστής των λεκτικών εκφραστικών μέσων απέδιδε στα έργα του ένα γλαφυρό και γνήσιο ύφος.

Στην πορεία της ζωής Του αναδείχθηκε ως κορυφαίος κήρυξ του θείου Λόγου και αυτό συντελέστηκε χάρις στην ρητορική παιδεία που έλαβε κοντά σε μεγάλους διδασκάλους. Το κήρυγμα και η ρητορεία ήταν από τα πλέον αγαπητά καθήκοντα του Πατρός, γι’ αυτό άλλωστε του αποδόθηκε το μοναδικό προσωνύμιο Χρυσόστομος.[1]

Ο Χρυσόστομος κατανοούσε το ποιμαντικό έργο ως διακονία διδασκαλίας του λαού περί του χριστιανικού ήθους. Για εκείνον, ακόμη, ο ποιμένας και ιερέας ενσάρκωνε μια αυθεντία, η δικαιοδοσία της οποίας πραγματοποιούνταν με την λεκτική εκφορά μέσω της οποίας ο πιστός θα πείθονταν. Ο ποιμήν πρέπει να σέβεται την αυτεξουσιότητα του ατόμου γιατί το αυτεξούσιο, δηλαδή η ελευθερία, είναι το ύψιστο αγαθό στην ζωή του χριστιανού. Το στοιχείο της ελευθερίας, κατά τον Χρυσόστομο, καταδεικνύει την ανθρώπινη ευγένεια και το κατ’ εικόνα.

Ο Ιερός Χρυσόστομος ήταν βουλησιόκρατης, δηλαδή κατανοούσε το ζήτημα της ηθικής ως ενεργεία της ανθρώπινης βούλησης. Εκ φύσεως και πεποιθήσεως απαιτούσε την τελειότητα γι’ αυτό και στις ομιλίες του συναντούμε μια ιδιαίτερη σκληρότητα και αυστηρότητα χωρίς αυτό να σημαίνει ό,τι χρησιμοποίει την βία ως μέσω πειθούς. Ας θυμηθούμε το παράδειγμα του Χριστού όπου σταυρώθηκε για εμάς αλλά δεν μας σταύρωσε, δηλαδή δεν συνετρίβη το εμείς για το εγώ, αλλά το εγώ για το εμείς. Εδώ έγκειται η πραγματική δύναμη του Χριστιανισμού.

Δόγμα και ηθική

Κύριο και βασικό σημείο των χρυσοστόμιων κηρυγμάτων ήταν η ηθική η οποία προκύπτει από την πίστη. Βάσει αυτού του στοιχείου μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον Χρυσόστομο ως διδάσκαλο της ηθικής. Αυτό άλλωστε διαφαίνεται από τα γεγονότα ήδη κατά τους πρώτους χρόνους του στην Αντιόχεια όπου ασχολούνταν με τα δογματικά θέματα. Παρατηρείται στα έργα του η σαφέστατη σχέση δόγματος και ηθικής. Πρότυπο του Χρυσοστόμου ήταν η Παύλεια διδασκαλία.[2] Είναι γνωστόν αυτό που αναφέρεται περί του Αντιοχέα επισκόπου ότι κατά την γραφή των έργων του, του εμφανίζονταν ο Μέγας Απόστολος και του ψιθύριζε στο αυτί τις ερμηνείες των θείων Γραφών.

Βάση, λοιπόν, της θεολογικής σκέψης του Χρυσόστομου ήταν η παύλεια διδασκαλία. Η χρυσόστομια διδασκαλία επικεντρώνονταν στο πρόσωπο του Χριστού, την σωτηρία και τα έσχατα του ανθρώπου και του κόσμου. Καταφαίνεται η πρόδηλη σύνδεση της εκκλησιολογίας του με <<την δογματική θέση ¨ Περί Λύτρωσης ως της θυσίας του Αρχιερέως Χριστού, ο οποίος ανέβηκε στον ουρανό δια του Σταυρού”>>^[3]. Επί της βάσης αυτού θεμελιώνεται η εκκλησιολογία ως πηγή καινής ζωής και τρόπου υπάρξεως. Άλλο σημαντικό στοιχείο στην χρυσοστόμια διδασκαλία είναι οι αναφορές στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας ως μυστηρίου της θυσίας. Στην εργογραφία του Χρυσοστόμου δεν απαντάται κάποιο ολοκληρωμένο θεολογικό πλαίσιο ή κάποια σαφής δογματική αναφορά. Κλασσικά παραδείγματα είναι η Χριστολογία και η διδασκαλία του περί της Θεοτόκου. Εν γένει σε όλο το εργογραφικό του φάσμα φαίνεται σαν να απαντάται μια εκφραστική ασάφεια και μια γλωσσική μονομέρεια· κοινά γνωρίσματα της Αντιοχειανής σχολής. Η συνολική του εργογραφία κατακλίνεται από το consensuspartum^[4] .

Αυτό που χρειάζεται να τονιστεί και να παραμείνει εσαεί χαραγμένο στην μνήμη μας είναι ότι ήταν ένας κοινωνικός επαναστάτης και ένας μάρτυρας της πίστης. Ο Χρυσόστομος αποφάσισε να διεκπεραιώσει ένα πολύ δύσκολο έργο να βοηθήσει τους χριστιανούς να καταλάβουν ότι οι αλήθειες που πηγάζουν από την πίστη είναι αλήθειες και εντολές της ζωής, οι οποίες έχουν και πρακτικό χαρακτήρα. Αυτό μας οδηγεί να εκτιμήσουμε και θαυμάσουμε τον κοινωνικό αγώνα και την ομολογία πίστεως του Χρυσόστομου, που είχε ως σκοπό να ταρακουνήσει το ποίμνιό του και να ανάψει μέσα του η σπίθα της πίστεως.

Ο Χρυσόστομος έβλεπε στις καρδιές των πιστών του την ανάγκη να αφυπνισθούν πνευματικά και αγαπητικά. Για εκείνον ο αγώνας της πίστεως μπορούσε να πραγματωθεί μόνον με την εν Χριστώ (άρα και καθαρή) ζωή. Μόνον η εν Χριστώ ζωή μπορεί να οδηγήσει στην αληθινή πίστη, η οποία ολοκληρώνεται με την αγάπη. Γιατί πίστη στον Θεό άνευ αγάπης δεν μπορεί να υπάρξει. Προς τούτο, ο Ιερός Πατήρ εξετάζει το κάθε άτομο ξεχωριστά, τα οποία όταν ενώνονταν όλα μαζί, συγκροτούσαν το σώμα της Εκκλησίας.[5]

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

Παραπομπές:

[1]Γ. Φλορόφσκι, Οι ανατολικοί Πατέρες του τετάρτου αιώνα, σ. 386: <<  Η επίδραση του Χρυσόστομου ήταν τεράστια. Έγινε ο << καθολικός διδάσκαλος και αρχιερέας>> στην πραγματικότητα πριν ακόμα διακριθεί μ΄ αυτόν τον τίτλο. Ονομάστηκε Χρυσόστομος, << Το Χρυσό Στόμα >>, ήδη από τον έκτο αιώνα, και πριν από τον όγδοο αιώνα αυτό το επίθετο έγινε από όλους δεκτό.>>

[2]Βλ. σχετικά Φλορόφσκι, Οι ανατολικοί Πατέρες του τετάρτου αιώνα, σ. 389.

[3]Βλ. σχετικά Φλορόφσκι, Οι ανατολικοί Πατέρες του τετάρτου αιώνα, σ. 389.

[4]Θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε την συγκεκριμένη λατινική φράση ως την αδιάσπαστη συνέχεια της Πατερικής σκέψης.

[5]Βλ. σχετικά θ. Γ. Φλορόφσκι, Οι ανατολικοί Πατέρες του τετάρτου αιώνα, σ. 390 εξ.