Καρχαρίες

Από κυνηγοί… κυνηγημένοι. Μπορεί οι ταινίες να τους παρουσιάζουν ως στυγνούς δολοφόνους, όμως στην πραγματικότητα οι καρχαρίες είναι που χρειάζονται προστασία – από εμάς. Ο τερματισμός της βάρβαρης συνήθειας κοπής των πτερυγίων τους και η σωτηρία τους είναι αποστολή ζωής για την Αμερικανίδα θαλάσσια βιολόγο, Σόνια Φόρνταμ.

Ενα από τα λιγότερο συμπαθή ψάρια του θαλάσσιου βυθού, ο καρχαρίας, κινδυνεύει όχι μόνο γιατί από το πτερύγιό του φτιάχνεται μια από τις νοστιμότερες λιχουδιές της κινεζικής κουζίνας, η σούπα με πτερύγια, αλλά και γιατί ο άνθρωπος αδιαφορεί για το είδος. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Φταίνε άραγε ταινίες τρόμου όπως «Τα σαγόνια του καρχαρία» ή είναι άλλη η αιτία;

Εχουμε δίκιο που φοβόμαστε τους καρχαρίες ή είναι παρεξηγημένοι; Στην πραγματικότητα, από όλα τα είδη καρχαριών (1.044 στο σύνολο), μόνο καμιά δεκαριά είναι επιθετικοί προς τον άνθρωπο. Συμφωνα με έρευνες, μάλιστα, ο άνθρωπος δεν αποτελεί θήραμά τους, αλλά του επιτίθενται από λάθος. Μέσα από την ενημέρωση, όλο και λιγότεροι τους φοβούνται, παρόλο που η επίθεση κάτω από το νερό παραμένει ένας πρωτόγονος φόβος. Και όχι άδικα, καθώς κάθε χρόνο λιγότεροι από δέκα άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους.

Οι καρχαρίες σε αριθμούς

• Οι καρχαρίες σκότωσαν 6 ανθρώπους το 2010, ενώ ο άνθρωπος εξοντώνει 26 με 73 εκατομμύρια καρχαρίες κάθε χρόνο.
• 22 εκατομμύρια κιλά πτερυγίων (που αντιπροσωπεύουν εκατομμύρια σώματα καρχαριών) πωλούνται στην κεντρική ψαραγορά στο Χονκ Κονγκ.
• Το ένα τρίτο από τα 1.044 είδη καρχαριών κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
• Το πτερύγιο του καρχαρία κοστίζει από 125 έως 415 δολάρια το κιλό.
• Όλα τα είδη καρχαρία ζουν για δεκαετίες, με το σκυλόψαρο να φτάνει τα 100 χρόνια ζωής.

Η λάτρις των καρχαριών

Η Σόνια Φόρνταμ (Sonja Fordham) εργάστηκε στους αμερικανικούς μη κυβερνητικούς οργανισμούς Ocean Conservancy και Shark Alliance πριν δημιουργήσει τη δική της ομάδα, στις αρχές του 2010, με το όνομα Shark Advocates International. Είναι αναπληρώτρια διευθύντρια της ειδικής ομάδας για τους καρχαρίες στον Διεθνή Οργανισμό Προστασίας της Φύσης και συνεργάζεται με επιστήμονες και ειδικούς για την ανάκτηση των πληθυσμών των καρχαριών σε όλο τον κόσμο.

Πώς και ασχοληθήκατε με το είδος;

Σπούδασα θαλάσσια βιολογία και ήθελα ανέκαθεν να ασχοληθώ με την προστασία της φάλαινας και του δελφινιού. Οταν όμως στις αρχές του ’90 εργάστηκα στον μη κυβερνητικό οργανισμό Ocean Conservancy, είδα ότι οι φάλαινες και τα δελφίνια ήταν πλήρως προστατευμένα, ενώ οι καρχαρίες, με παρόμοια ιστορία, χαρακτηριστικά και στρατηγικές, είχαν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη προστασίας. Επίσης, δεν υπήρχε ούτε ένας κανονισμός προστασίας, ενώ όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις έπαιρνε το εμπόριο του καρχαρία και ιδιαίτερα η τακτική του «shark finning», δηλαδή η αφαίρεση των πτερυγίων και η απόρριψη του ζωντανού ψαριού πίσω στον ωκεανό, το οποίο αργοπεθαίνει προσπαθώντας να επιπλεύσει.

Για ποιο λόγο οι καρχαρίες είναι σημαντικοί;

Τα περισσότερα είδη καρχαριών είναι θηρευτές στην αρχή της τροφικής αλυσίδας και τρέφονται με αδύναμα, τραυματισμένα ή ηλικιωμένα θηράματα. Με αυτό τον τρόπο διατηρούν το οικοσύστημα σε ισορροπία και τους πληθυσμούς των θηραμάτων υγιείς και δυνατούς. Υπάρχουν ελάχιστες έρευνες που πραγματεύονται τι θα συμβεί από τη συνολική εξάλειψη τoυ είδους, όμως σε γενικές γραμμές οι επιπτώσεις είναι σοβαρές και δεν είναι ένα πείραμα που θέλουμε να βιώσουμε.

Από τι κινδυνεύουν σήμερα;

Όντας γκουρμέ έδεσμα για ορισμένους, οι καρχαρίες αλιεύονται για το πτερύγιό τους από τους Κινέζους, και όχι μόνο. Στην Ευρώπη, η ζήτηση για το κρέας κάποιων ειδών είναι μεγάλη, ενώ ορισμένα άλλα είδη που είναι πλούσια σε βιταμίνη Α και έλαια, χρησιμοποιούνται για την παραγωγή φαρμάκων και καλλυντικών. Επίσης, η βιολογική τρωτότητά τους, δηλαδή το γεγονός ότι έχουν χαμηλό ρυθμό αναπαραγωγής και μεγάλη διάρκεια ζωής, σε συνδυασμό με την έλλειψη αλιευτικών κανονισμών, οδηγεί στη δραματική μείωση των πληθυσμών τους.

Ποια είναι η κατάσταση στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Μεσόγειο;

Η Μεσόγειος είναι μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές για να ζει ένας καρχαρίας. Οι αλιευτικοί κανονισμοί στην Ε.Ε. είναι από τους χαλαρότερους στον κόσμο, επιτρέποντας την ανεξέλεγκτη αλίευση πτερυγίων, με συνέπεια το 42% των ειδών να απειλείται με εξαφάνιση. Οσο για την Ελλάδα, μπορεί να μην υπάρχουν αλιευτικές άδειες για καρχαρίες, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν φτάνουν στις ακτές της αλιευτικά που εμπορεύονται καρχαρίες, και δυστυχώς η χώρα σας δεν έχει καμία σχετική νομοθεσία.

Γιατί μιλάμε μόνο για προστασία των πτερυγίων και όχι για προστασία του ζώου;

Αυτό συμβαίνει γιατί τα πτερύγια έχουν πολύ μεγάλη αξία (125 – 415 δολάρια το κιλό), ενώ το ίδιο το ψάρι είναι λιγότερο πολύτιμο σε σχέση με τον τόνο και τον μπακαλιάρο. Επίσης, δεν αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για την κοινή γνώμη, αφού οι άνθρωποι φοβούνται τους καρχαρίες και δεν γνωρίζουν τη σημασία τους. Οι περισσότεροι απ’ όσους παρακολουθήσουν ένα σχετικό βίντεο με την αφαίρεση του πτερυγίου θα νιώσουν ότι είναι μια βάναυση πρακτική. Το ίδιο και αυτοί που ασχολούνται με την προστασία τους. Ακόμα και οι ίδιοι οι ψαράδες συμφωνούν ότι πρόκειται για μια «σπάταλη» διαδικασία, χάνεις όλο το ψάρι για ένα πτερύγιο. Έτσι, είναι εύκολο για τους πολιτικούς να συμφωνήσουν πως είναι μια ανεπίτρεπτη πρακτική. Επιπλέον, η θεσμοθέτηση περιορισμών στην αλίευση καρχαριών είναι πολύ δύσκολη, γιατί οι πληθυσμοί και η βιολογία των διάφορων ειδών διαφέρουν.

Τι έχετε επιτύχει τα 20 χρόνια που ασχολείστε με το είδος;

Στην Αμερική απαγορεύτηκε η πρακτική του «shark finning» και θέσαμε περιορισμούς για την αλίευση των ίδιων των καρχαριών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, προσπαθούμε να μειώσουμε τη ζήτηση για τη σούπα με πτερύγιο καρχαρία και ήδη κάνουμε κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση στην Ασία με την ενημέρωση των νεαρότερων ηλικιών.

Διαφαίνεται κάποια ελπίδα σωτηρίας τους;

Το φθινόπωρο, η Ευρωπαϊκή Ενωση καλείται να αποφασίσει για τη νομοθεσία σχετικά με την αλίευσή τους. Η δική σας Μαρία Δαμανάκη, ως επίτροπος για την Αλιεία, θα παίξει καίριο ρόλο στις αποφάσεις. Η σταθερή στήριξη της κοινής γνώμης, αλλά και η δημοσιοποίηση του ότι οι καρχαρίες κινδυνεύουν, είναι τα μόνα που μπορούν να εξισορροπήσουν την πίεση της αλιευτικής βιομηχανίας προς τους πολιτικούς που θα λάβουν τις αποφάσεις.

 Πηγή: OIKO, www.kathimerini.gr

Συνέντευξη της Shonja Fordham στη Νατάσσα Μπλάτσιου