Παιδική παχυσαρκία

Η παχυσαρκία παρουσιάζει αυξητικές τάσεις σε παγκόσμια κλίμακα και μάλιστα στην παιδική ηλικία. Τείνει να αποτελέσει μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας και αποτελεί πραγματική μάστιγα στις αναπτυγμένες χώρες.

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν στις ήμερες μας την κυριότερη αιτία νοσηρότητος και θνησιμότητος, της οποίας ποσοστό 40-45% στις ανεπτυγμένες χώρες και στη χώρα μας οφείλεται σ’ αυτά. Τα τελευταία χρόνια, ο ρόλος της παχυσαρκίας ως ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, έχει επαρκώς τεκμηριωθεί και αποτελεί αναμφισβήτητο βασικό αίτιο εκδήλωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Δυστυχώς η συχνότητα της παχυσαρκίας συνεχώς αυξάνεται, κυρίως στον αναπτυγμένο κόσμο.

Η ελληνική πραγματικότητα

Εδώ και δεκαετίες, η παχυσαρκία, παρουσιάζει αυξητικές τάσεις και ενώ το 1980 το ποσοστό των παχύσαρκων παιδιών ήταν 5%, το 2000 το ανάλογο ποσοστό ήταν 20­-25%! Πρόκειται συνεπώς για μία πραγματικά επείγουσα υπόθεση που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Στην Ευρώπη, κάθε χρόνο μετρώνται περίπου 400.000 υπέρβαρα παιδιά Έτσι, το 2002 σχεδόν ένα στα τέσσερα παιδιά στην Ευρώπη ήταν υπέρβαρο!

Στην Ελλάδα, περισσότερο του 20% των παιδιών ηλικίας 7 έως 11 ετών είναι υπέρβαρα ή/και παχύσαρκα. Ένα στα τρία αγόρια και ένα στα τέσσερα κορίτσια στη χώρα μας έχουν βάρος πάνω από το φυσιολογικό, ποσοστά υψηλότερα σε σύγκριση με τα αντίστοιχα των περισσότερων μεσογειακών χωρών, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην 17η Ετήσια Συνάντηση του European Childhood Group, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, τον Ιούλιο του 2007,

Οι κίνδυνοι

Σε πολλές χώρες η συχνότητά της έχει τριπλασιαστεί την τελευταία εικοσαετία. Το γεγονός αυτό αυξάνει σε πολλαπλάσιο βαθμό την πιθανότητα να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2, στεφανιαία νόσο, αρτηριοπάθειες και άλλα συναφή νοσήματα, πριν ή κατά τη διάρκεια της νεαρής ενήλικης ζωής. Η παιδική παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης συστολικής αρτηριακής υπέρτασης 4,5 φορές συγκριτικά με το λοιπό πληθυσμό. Επίσης αυξάνει την χοληστερόλη κατά 3 φορές, μειώνει την ΗDL χοληστερόλη κατά 3,4 φορές και αυξάνει τα τριγλυκερίδια κατά 7 φορές. Την ίδια ώρα. τα επίπεδα ινσουλίνης νηστείας συχνά αυξάνονται, σχετικός κίνδυνος 12,6 φορές, γεγονός που υποδηλώνει αυξημένη αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη στη μετέπειτα ζωή.

Στην κλίμακα του βαθμού παχυσαρκίας τα πιο παχύσαρκα παιδιά -ανώτερο τεταρτημόριο σωματικού βάρους- έχουν ποσοστό εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου 15%, σε σχέση με το 1% έως 1,5% στα μόλις παχύσαρκα παιδιά που βρίσκονται στο χαμηλότερο τεταρτημόριο. Επίσης τα παχύσαρκα παιδιά και οι παχύσαρκοι έφηβοι έχουν συχνότερα πολλές παθήσεις διαφόρων οργάνων, όπως άσθμα, άπνοια στον ύπνο, πολυκυστικές ωοθήκες, συναισθηματικές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς, ορθοπεδικά προβλήματα, διαταραχή ανοχής γλυκόζης και είναι υποψήφια για διαβήτη, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία ή στεατοηπατίτιδα από λιπώδες ήπαρ. Η επίπτωση της συσσώρευσης τέτοιων προβλημάτων από μικρή ηλικία αυξάνει την ανησυχία για ραγδαίες επιπτώσεις στα συστήματα υγείας, τα οποία θα επιβαρυνθούν ιδιαίτερα.

Με βάση τα παραπάνω είναι σαφές ότι η διόγκωση του προβλήματος της παιδικής παχυσαρκίας συνιστά έναν επιδημιολογικό εφιάλτη για τις μελλοντικές γενιές, αφού προβλέπεται να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της επίπτωσης της ισχαιμικής καρδιοπάθειας και των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, οδηγώντας σε μεγάλη αύξηση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνησιμότητας με σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στις σύγχρονες κοινωνίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρόσφατα διεξήχθη συνάντηση των Υπουργών Υγείας των Ευρωπαϊκών Χωρών, μελών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στην όποιο έγινε ειδική μνεία για τήν παιδική παχυσαρκία και έχουν ξεκινήσει οι συζητήσεις για τήν υιοθέτηση κοινής στρατηγικής στήν αντιμετώπιση της.

Τα ανησυχητικά αυτά δεδομένα έχουν ιδιαίτερη αξία για τη χώρα μας, που σε πολλές έγκυρες μελέτες κατατάσσεται μεταξύ των τριών πρώτων ευρωπαϊκών χωρών όσον άφορα στη συχνότητα της παιδικής παχυσαρκίας. Μάλιστα σύμφωνα με την Διεθνή Ομάδα Εργασίας Παχυσαρκίας, η χώρα μας κατέχει το θλιβερό «προνόμιο» της δεύτερης σε συχνότητα χώρα πανευρωπαϊκώς σε παιδική παχυσαρκία,

Οι αιτίες

Τον κύριο ρόλο σε αυτή την τεράστια αύξηση του προβλήματος παίζουν οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών μας. Καθημερινά τα παιδιά καταναλώνουν φαγητά υπερβολικής θερμιδικής αξίας και αμφιβόλου ποιότητας και ταυτόχρονα επιβαρύνουν τον παιδικό οργανισμό με διάφορες επιβλαβείς ουσίες, Το μάρκετινκ «ανθυγιεινών» τροφών στα παιδιά είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που συνεισφέρουν στην παιδική παχυσαρκία. Δεκάδες ώρες ενασχόλησης από ειδικούς διαφημιστές καταναλώνονται καθημερινά για την ευφάνταστη και αποδοτική σύνδεση προϊόντων σίτισης με παιδικούς ήρωες και κινούμενα σχέδια παιχνίδι, διασκέδαση, δράση, περιπέτεια χιούμορ, στοιχεία που γοητεύουν το κάθε παιδί, το οποίο σπεύδει να τα βάλει στο καθημερινό του διατροφικό πρόγραμμα. Σε μία προσπάθεια να μειωθεί αυτό το κύμα προώθησης ανθυγιεινών τροφίμων και ποτών στα παιδιά το 2007, η Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας εξέδωσε ειδικές συστάσεις που αφορούν στο μάρκετινγκ τροφών και μη αλκοολούχων ποιών σε παιδιά.

Μια άλλη παράμετρος, η οποία ερμηνεύει αυτά τα υψηλά ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στη χώρα μας, είναι η έλλειψη ευαισθητοποίησης των γονέων και η αδυναμία απαγκίστρωσης από τη στρεβλή δοξασία της ελληνικής κοινωνίας ότι το πάχος είναι δείκτης κοινωνικής υπεροχής. Συνήθως οι γονείς δεν παραδέχονται ότι τα παιδιά τους είναι υπέρβαρα. Αυτή η έλλειψη ευαισθητοποίησης αντικατοπτρίζεται ανάγλυφα στα όσα καταγράφηκαν ατά πλαίσια του «Μήνα χοληστερόλης», όπου περίπου 45.000 πολίτες που συμμετείχαν εθελοντικά στο πρόγραμμα, κατέθεταν τη γνώμη τους για τη βαρύτητα του ρόλου της παχυσαρκίας και της έλλειψης δραστηριότητας στην εκδήλωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Έτσι, μόνο το 7% των ερωτηθέντων αξιολογεί την παχυσαρκία ως σημαντικό παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου και μόνο το 4% αξιολογεί ως σημαντικό το ρόλο της φυσικής δραστηριότητας στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Η έλλειψη χρόνου από τους γονείς για την ενασχόληση με τη διατροφή του παιδιού τους είναι ένα ακόμη επιβαρυντικό στοιχείο που οδηγεί στην επιδείνωση του προβλήματος. Ο μέσος χρόνος για την προετοιμασία φαγητού στο σπίτι έχει μειωθεί μέσα σε δυο δεκαετίες, από δυο ώρες σε ακριβώς 20 λεπτά. Η έλλειψη ποιοτικής διατροφής λόγω χρόνου οδηγεί στην εύκολη λύση των έτοιμων φαγητών, των ταχυφαγείων, των κάθε λογής σνακ που επιβαρύνουν τη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών μας,

Η έλλειψη φυσικής άσκησης είναι μία ακόμα παράμετρος που επιτείνει το πρόβλημα. Οι υποχρεώσεις των μαθητών είναι πολύ μεγαλύτερες σε σχέση με το παρελθόν, με αποτέλεσμα ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών σχολικής ηλικίας να είναι Ιδιαίτερα περιορισμένος. Ακόμα και αυτός ο λίγος χρόνος όμως αναλώνεται σε καθιστικές δραστηριότητες που ευνοούν την αύξηση του σωματικού βάρους. Ένας στους τρεις μαθητές του δημοτικού παρακολουθεί τηλεόραση πάνω από δύο ώρες καθημερινά, ενώ περισσότερα από τα μισά παιδιά ασχολούνται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τουλάχιστον μία ώρα την ήμερα. Η αύξηση της εγκληματικότητας έχει επιτείνει την ανησυχία των γονέων για την ασφάλεια των παιδιών τους έξω από το σπίτι και τους κάνει να αποτρέπουν το παιχνίδι τους σε ανοιχτούς χώρους, το οποίο σε συνδυασμό με την έλλειψη μεγάλων ανοιχτών χώρων για να παίξουν τα παιδιά, οι γνωστές αλάνες του παρελθόντος, περιορίζουν ασφυκτικά τη φυσική δραστηριότητά τους.

Συμπερασματικά

Η παιδική παχυσαρκία είναι μία νόσος και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Η αντιμετώπισή της είναι δύσκολη γιατί απαιτεί την κινητοποίηση πολλών κοινωνικών δομών: γονέων, δασκάλων, πολιτείας. Πρέπει να στρέψουμε τα παιδιά προς ένα τρόπο ζωής περισσότερο υγιή, δίνοντας έμφαση στην ισορροπημένη διατροφή και τη φυσική άσκηση. Είναι πολύ σημαντικό να δράσουμε στο ευρύτερο περιβάλλον του παιδιού όσο νωρίτερα γίνεται, ούτως ώστε η ηλικία του να μην είναι εμπόδιο για να αλλάξει τις συνήθειές του. Μόνο με συντονισμένη δράση θα μπορέσουμε να αλλάξουμε τα δεδομένα και θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας και να ατενίζουμε με μεγαλύτερη αισιοδοξία το μέλλον βλέποντας τα Ελληνόπουλα υγιή και δραστήρια όχι παχύσαρκα.