Συνέδριο: «Η παιδεία στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη»

Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον διεθνές συνέδριο με θέμα «Η παιδεία στην Βυζαντινή Θεσσαλονίκη» θα πραγματοποιήσει στην πόλη της Θεσσαλονίκης το σωματείο «Οι Φίλοι του Κέντρου Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης» από 5 έως 7 Μαΐου 2022.

Η Θεσσαλονίκη υπήρξε επί σειρά αιώνων η συμβασιλεύουσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας όχι μόνο στο πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, αλλά πρώτα και κύρια στο επίπεδο της παιδείας. Η πτυχή αυτή της ιστορίας της πόλης, δυστυχώς, δεν έχει αναδειχθεί και παραμένει στην αφάνεια.

Σκοπός του συνεδρίου είναι να αναδείξει τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη ως σημαντικό κέντρο παιδείας, εφάμιλλο με εκείνο της Κωνσταντινούπολης. Είναι η πόλη η οποία κατά τη βυζαντινή περίοδο και επί σειρά αιώνων κράτησε άσβεστη τη φλόγα της ελληνικής παιδείας σε όλες της τις εκφάνσεις (παιδεία θεολογική, νομική, κλασική, πολιτική). Δάσκαλοι, σχολεία, μαθητές, λόγιοι, διανοούμενοι διαμορφώνουν ένα πλέγμα παιδείας και πολιτισμού που αρθρώνεται στην πόλη και την καθιστά έναν ιδιαίτερα σημαντικό πνευματικό φάρο του ελληνοβυζαντινού κόσμου.

Το συνέδριο θα προβάλει πνευματικά αναστήματα που έδρασαν και δίδαξαν στην Θεσσαλονίκη όπως ο Λέων ο μαθηματικός, ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, ο Θωμάς Μάγιστρος, ο Δημήτριος Τρικλίνιος και θα διερευνήσει το ζήτημα των σχολείων της πόλης και της σχολικής πρακτικής.

Στα σχολεία της πόλης διδάσκονται και σχολιάζονται τόσο οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όσο και οι αρχαίοι (Όμηρος, Αισχύλος, Ευριπίδης, Πίνδαρος). Ιδιαίτερα τον 14ο αιώνα, όταν έχουμε στην πόλη ένα πλήθος δασκάλων, λογίων και διανοουμένων, η Θεσσαλονίκη παραβάλλεται στις πηγές με την αρχαία Αθήνα και τα πνευματικά της επιτεύγματα. Στο Συνέδριο θα συμμετάσχουν καταξιωμένοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και ερευνητές από Ελλάδα και Ευρώπη, με ειδικές γνώσεις στα ζητήματα της πολύπτυχης παιδείας στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη, με στόχο να συμβάλουν στην προβολή του πνευματικού πολιτισμού της πόλης σε διεθνές επίπεδο.

Σύμφωνα με την Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ «η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη είναι αναμφισβήτητα η πρώτη πόλη που έχει τα χαρακτηριστικά της Ευρώπης. Και αυτό γιατί πρώτη αυτή όντας ελληνογεννημένη, έχοντας ένδοξο ρωμαϊκό παρελθόν [η ύπαρξη των μνημείων της το αποδεικνύει], πρώτη στην Ευρώπη, η ελληνορωμαϊκή αυτή πόλη δέχθηκε το ευαγγέλιο του χριστιανισμού από τον Απόστολο των Εθνών Παύλο, συμπληρώνοντας έτσι τα στοιχεία που απαρτίζουν τον ευρωπαϊκό κόσμο».

Πρόγραμμα συνεδρίου

Διοργανωτές
Δήμος Θεσσαλονίκης
Κέντρο Ιστορίας Δήμου Θεσσαλονίκης
Οι Φίλοι του Κέντρου Ιστορίας Δήμου Θεσσαλονίκης

Οργανωτική Επιτροπή
Filippomaria Pontani, καθηγητής του Τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari Βενετίας
Αγγελική Δεληκάρη, αναπλ. καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ.
Βασίλης Σαρρής, δρ Φιλολογίας του Α.Π.Θ.
Μαρία Τατάγια, δρ Νομικής του Α.Π.Θ., γενική διευθύντρια Δήμου Θεσσαλονίκης

 

ΠΕΜΠΤΗ 5 Μαίου 2022
ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Πρόεδρος: Αγγελική Δεληκάρη, Αναπλ. Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ.

19.00 Χαιρετισμοί
19:30 Εναρκτήρια ομιλία: Filippomaria Pontani, Καθηγητής του Τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari Βενετίας
20:10 -20:30 Μουσικό ταξίδι από τη συμφωνική ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης
20:30 Δείπνο προς τιμήν των Συνέδρων

 

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΜΑΙΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Πρόεδρος: Αντώνιος Ρεγκάκος, Καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ., Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών

09:40 Παναγιώτης Αντωνόπουλος: «Ιλλυριός μεν γένος εκ Θεσσαλονίκης ορμώμενος». Μία έμμεση μαρτυρία για την ύπαρξη ανθούσας παιδείας στη Θεσσαλονίκη κατά το πρώτο μισό του 6ου αιώνα.
10:00 Αικατερίνη Τσεκούρα: Η δράση του Λέοντος Φιλοσόφου Μαθηματικού ως αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης
10:20 Ηλίας Νέσσερης: Ο αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Μιχαήλ Μυτιληναίος (11ος αι.) και το ανέκδοτο αγιολογικό του έργο.
10:40 Salvatore Costanza: Τα αρχαία Ελληνικά και Ρωμαϊκά παιγνίδια σύμφωνα με τα σχόλια του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης

11:00 Συζήτηση
11:30 Διάλειμμα

 

ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Δημήτριος Νικήτας, Ομότιμος Καθηγητής του Α.Π.Θ.

12:00 Σίμος Πασχαλίδης: Η παιδεία στην παλαιολόγεια Θεσσαλονίκη μέσα από τις ησυχαστικές πηγές.
12:20 Daniele Bianconi: Written Culture and Intellectual Circles during the Palaeologan Age.
12:40 Ηλίας Ταξίδης: Μεταξύ Θεσσαλονίκης και Κωνσταντινούπολης: Η πνευματική κίνηση της Θεσσαλονίκης στην επιστολογραφία της Παλαιολόγειας εποχής.
13:00 Δημήτρης Αγορίτσας: Ελλόγιμοι Θεσσαλονικείς στον κύκλο του Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου και εκπαίδευση: Δεδομένα και ζητούμενα.
13:20 – 13:50 Συζήτηση
14:00 Γεύμα προς τιμήν των συνέδρων

 

ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Πρόεδρος: Ανδρέας Γκουτζιουκώστας, Καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ.

17:30 Niels Gaul: The old as new in late Byzantine Thessaloniki? Meletai and metre in the circle of Thomas Magistros
17:50 Φεβρωνία Νούσια: Το Λεξικό του Θωμά Μάγιστρου.
18:10 Francesco Giannachi: Pindar in Thessaloniki (13os – 14os c): Thomas Magister, Demetrius Τriclinius and beyond.
18:30 Gulia Gerbi: «Myth and school practice from a byzantine schoolbook. The refutation and confirmation exercises in the Rhetorica Marciana».

18:30 -19:00 Συζήτηση
19:00 Διάλειμμα

 

ΠΕΜΠΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Πρόεδρος: Αιμίλιος Μαυρουδής, Καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ.

19:30 Μαρία Τζιάτζη: Οι σχεδογράφοι της Θεσσαλονίκης τη μέση και ύστερη βυζαντινή περίοδο.
19:50 Δημοσθένης Στρατηγόπουλος: Η αγιολογία της Θεσσαλονίκης στη σχεδογραφική παραγωγή του Ιωάννη Πεδιάσιμου.
20:10 Luigi Silvano: Between school paraphrase and moral rewriting: Manuel Gabalas’ Wandering of Odysseus.
20:30 -21:00 Συζήτηση
21:15 Δείπνο προς τιμήν των συνέδρων

 

ΣΑΒΒΑΤΟ 7 ΜΑΙΟΥ
ΕΚΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Γρηγόριος Παπαθωμάς, Μητροπολίτης Περιστερίου, Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΕΚΠΑ
09:40 Βασίλης Κατσαρός: Ανιχνεύοντας τους δρόμους επικοινωνίας ανάμεσα στη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο της αναγέννησης του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου.
10:00 Σταύρος Περεντίδης: Σχετικά με την νομική παιδεία στην Θεσσαλονίκη κατά την παλαιολόγεια εποχή. Η Μικρά Σύνοψις και ο Γεώργιος Φοβηνός.

10:20 Θεόδωρος Γιάγκου: Ιχνηλατώντας την επιρροή του Συντάγματος κατά Στοιχείον του Βλάσταρη στην κανονική σκέψη
10:40 Βασίλης Σαρρής: Η ιστορική συγγραφή του αρχιεπισκόπου Ευσταθίου ως κείμενο πολιτικής παιδείας.

11:00 Συζήτηση
11:30 Διάλειμμα

 

ΕΒΔΟΜΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Πρόεδρος: Filippomaria Pontani, Καθηγητής του Τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari Βενετίας

12:00 Κατερίνα Β. Κορρέ: «Θέατρον αναγνώσεως»: Η δημόσια ανάγνωση στη μεσαιωνική Θεσσαλονίκη

12:20  Paola Carmela La Barbera: Collecting books in Thessalonica: the case of the bibliophile Manuel Boullotes from Greece to Italy.

12:40 Συζήτηση

13:00 Αγγελική Δεληκάρη: Τελικά πορίσματα