Ο χαρακτήρας του μοναχισμού

Σκοπός του μοναχισμού είναι ο άνθρωπος να νεκρώσει τα πάθη του και να έρθει απρόσκοπτα σε επαφή με τον Θεό μέσω της άσκησης και κυρίως της ησυχίας, μακριά από τις μέριμνες της κοσμικής ζωής οι οποίες τον αποσπούν από την επικοινωνία του με τον Θεό, ενώ σύμφωνα με τους Πατέρες, μοναχοί είναι εκείνοι που προσπαθούν να ζήσουν όλη τη ζωή τους σύμφωνα με το Ευαγγέλιο[1].

Ο χαρακτήρας του μοναχισμού είναι πολυδιάστατος. Ο τελικός όμως σκοπός είναι ένας. Η σωτηρία της ψυχής. Για τον λόγο αυτό ο μοναχός παλεύει ώστε να αποκτήσει τη νήψη και την ειρήνη. Την ειρήνη όχι με την έννοια της έλλειψης του πολέμου, αλλά με την καινοδιαθηκική έννοιά της, η οποία είναι διαφορετική από την ειρήνη του κόσμου και αφορά στις διαπροσωπικές σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό και τον συνάνθρωπο, δηλαδή της αποκατάστασης της ενότητας και της πληρότητας των όντων με τον Θεό που εξαρτάται από την τήρηση των εντολών που δόθηκαν από τον Χριστό προς τον άνθρωπο[2]. «Η εἰρήνη τοῦ Θεοῦἡὑπερέχουσα πάντα νοῦν»[3] είναι αυτή η ειρήνη η οποία αποτελεί καρπό της μετανοίας και την απολαμβάνουν όσοι μετανοούν ειλικρινά για τις αμαρτίες τους,[4] γεγονός που αποτελεί κύριο στόχο του μοναχού. Η ειρήνη αυτή μπορεί να μεταλαμπαδευτεί και στους προσκυνητές που διδάσκονται από το παράδειγμα των μοναχών και θέλουν να αποκτήσουν αυτήν την εσωτερική ειρήνη η οποία για τα κοσμικά δεδομένα είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού. Σύμφωνα και με τον Όσιο Σεραφείμ του Σαρώφ, η αληθινή ειρήνη, βρίσκεται μόνο στον Χριστό και όταν ένας άνθρωπος την αποκτήσει όλοι οι γύρω του θα οδηγηθούν στον Χριστό.[5] Αυτό λοιπόν επιζητούν οι προσκυνητές του Αγίου Όρους. Την ένωση με τον Χριστό δια του παραδείγματος των μοναχών γεγονός το οποίο από μόνο του αποτελεί μέγιστη ποιμαντική προσφορά έστω και αν συντελείται ακουσίως.

Επίσης, μέσω του μοναχισμού ο μοναχός προσπαθεί να βιώσει αλλά και να διατηρήσει αναλλοίωτη την πίστη ενάντια στις μεταβολές που μπορεί να επιφέρει η εκκοσμίκευση και η προσαρμοστικότητα σε νέα δεδομένα. Ο μοναχός φεύγει από τον κόσμο όχι επειδή τον μισεί, αλλά από «θείο έρωτα» και από έλξη προς τον Χριστό με τον οποίο επιθυμεί πληρέστερη γνωριμία και ένωση μαζί Του, και μέσω Αυτού με όλο τον κόσμο. Δεν αρνείται την κοινωνία και τον κόσμο, αλλά το κοσμικό φρόνημα που έχει επικρατήσει. Ό αληθινός μοναχός θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο πιο κοινωνικός άνθρωπος καθώς κοινωνεί άμεσα με το πιο κοινωνικό Όν, τον δημιουργό της κοινωνίας, τον Θεό.

Η απάρνηση αυτού του φρονήματος επιτυγχάνεται από το τρίπτυχο των μοναστικών υποσχέσεων δηλαδή της ακτημοσύνης, της παρθενίας και της υπακοής, τρία χαρακτηριστικά τα οποία βρήκαν την τέλεια εκπλήρωσή τους στο πρόσωπο του Χριστού.

Το πρώτο από τα τρία χαρακτηριστικά είναι η ακτημοσύνη η οποία συνοψίζεται στον λόγο του Χριστού «εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι[6]». Αυτή η εντολή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως εντολή «εκούσιας πτωχείας» που παρότι αφορά μόνο στα γήινα, οδηγεί τελικά σε ουράνιους θησαυρούς. Η πτωχεία κηρυσσόταν ως η μόνη οικονομική λύση από τους Πατέρες της Εκκλησίας για τη ζωή του ανθρώπου, με τελικό σκοπό την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών του, και όχι την απόλαυση των υλικών αγαθών με έναν τρόπο αναρχικό, ώστε τελικά η απουσία της ανάγκης του να έχεις να γίνεται ανάγκη του να μην έχεις. Αυτήν τη φτώχια κηρύσσει το μοναστικό ιδεώδες. Δηλαδή μια συνετή λιτότητα των αγαθών η οποία δεν οδηγεί αναγκαστικά στη στέρηση αλλά στη συνετή χρήση[7],[8]. Βέβαια, η ακτημοσύνη δεν περιορίζεται μόνο στην απαλλαγή από χρήματα και αγαθά, γεγονός το οποίο κάποιες φορές γίνεται και ακούσια, δηλαδή παρά τη θέληση του ανθρώπου που ζει σε κατάσταση φτώχειας, αλλά και στην απελευθέρωση από κάθε επιθυμία κτήσεως και κατοχής, όπως και από κάθε βιοτική μέριμνα και κατοχή κατά το πρότυπο του Χριστού που δεν είχε «ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ»[9], ώστε τελικά ο μοναχός ανεμπόδιστα να αφοσιωθεί στην πνευματική ζωή[10]. Σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Σιναΐτη (στον ιστ’ λόγο του στην Κλίμακα «περί φιλαργυρίας»), ο ακτήμων μοναχός είναι κύριος όλου του κόσμου καθώς έχει αναθέσει στον Θεό τη φροντίδα του. Όποιος νίκησε το πάθος αυτό έπαυσε να έχει βιοτικές μέριμνες ενώ όποιος είναι δεμένος μαζί του (με το πάθος της φιλοκτημοσύνης) ποτέ δεν θα κάνει καθαρή προσευχή καθώς ο φιλοκτήμων προσεύχεται έχοντας τον νου του σε υλικά πράγματα[11].

«Και γυναίκα ου γινώσκω και παρθένος ουκ ειμί». Αυτή η φράση του Μεγάλου Βασιλείου περιγράφει όλο το πνεύμα της δεύτερης μοναχικής υπόσχεσης δηλαδή της παρθενίας που θα πρέπει να τηρεί ο κάθε μοναχός. Η παρθενία αυτή δεν περιορίζεται μόνο στη σωματική καθαρότητα αλλά στην καθαρότητα της ψυχής και των λογισμών του ανθρώπου καθώς ο Χριστός δεν καταδίκασε μόνο την πορνεία, αλλά και την πορνική διάθεση ή επιθυμία, «πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρός τό ἐπιθυμῆσαι αὐτήν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτήν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ[12]».  Το χάρισμα της παρθενίας συνεπώς δεν κατορθώνεται απλά με την άρνηση της τεκνοποιίας, διότι μπορεί κάποιος, σύμφωνα με τον Μέγα Βασίλειο να πορνεύσει με το βλέμμα και να μοιχεύσει με την ακοή. Κατά τον Ιωάννη τον Σιναΐτη (στον ιε’ λόγο του στην Κλίμακα «περί αγνείας») αγνός δεν θεωρείται εκείνος που εφύλαξε αρρύπωτο το πήλινο σώμα του, αλλά εκείνος ο οποίος υπέταξε τα σωματικά μέλη στην ψυχή[13]. Ομοίως και κατά τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό η φιληδονία δεν περιορίζεται μόνο στη τρυφή και στην απόλαυση των σωμάτων, αλλά σε κάθε πράγμα που αγαπιέται με πάθος και με την προαίρεση της ψυχής[14].  Η κηλίδωση της παρθενίας μπορεί να επέλθει από μια σειρά παθών όπως την οργή, τον φθόνο, τη μνησικακία, το ψεύδος, την υπερηφάνεια, τους ακατάλληλους λόγους, την αποχή από την προσευχή, τον καλλωπισμό, τις απρεπείς και περιττές συζητήσεις κ.α.[15], όμως ο περιορισμός της παρθενίας μόνο στο σώμα και όχι στην ψυχή μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες καταστάσεις όπως η αντικοινωνικότητα, ο εγωκεντρισμός, η ασυμπάθεια, η αλαζονεία και η σκληρότητα[16].  Αυτός που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον Θεό, εν προκειμένω ο μοναχός, θα πρέπει να φυλάσσεται από όλα αυτά τα πάθη τα οποία μολύνουν την καθαρότητα της ψυχής και εμποδίζουν τη θεία ζωή, ώστε τελικά να καθαίρει τη φαντασία του και μέσω της «νηστείας των οφθαλμών»[17] να θωρεί αγνά το κάλλος μέσα στο οποίο βρίσκεται η εικόνα του Θεού. Αυτή την εικόνα ο μοναχός θα καταφέρει να την ενατενίσει ζώντας την αγγελική ζωή, δηλαδή την ασώματη ζωή η οποία σαν γνώρισμα έχει την παρθενία, της οποίας πρότυπο αποτελεί ο ίδιος ο Χριστός ο οποίος «γεννήθηκε από τον Πατέρα χωρίς καμία μίξη, σαρκώθηκε από την Παρθένο χωρίς συνάφεια και ο ίδιος έδειξε με την παρουσία του την αληθινή και τέλεια παρθενία[18]».

Τρίτο χαρακτηριστικό της μοναχικής ζωής αποτελεί η υπακοή, η οποία στον μοναχισμό είναι θεμελιώδους σημασίας. Το πρότυπο της υπακοής αποτελεί ο ίδιος ο Χριστός ο οποίος υπάκουσε στο θέλημα του Πατρός. Ο μοναχός οφείλει κυρίως να υπακούει στον πνευματικό του πατέρα κατ’ επέκταση και προσομοίωση της υπακοής στον Θεό, και στη συνέχεια οφείλει να υπακούει σε όλους τους αδελφούς του. Χωρίς την υπακοή δεν υπάρχει μοναχική ζωή και δυνατότητα τελειώσεως του μοναχού[19], ενώ μέσω αυτής διασφαλίζεται η εύρυθμη μοναστική κοινοβιακή ζωή. Η υπακοή και η ταπείνωση ανυψώνει τον άνθρωπο κατά το καινοδιαθηκικό «πᾶς ὁὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται»,[20] ενώ η ανυπακοή και η υπερηφάνεια φέρνουν την ικανοποίηση του «εγώ» και τη φιλαυτία, χαρακτηριστικά που είναι εξ ορισμού αντίθετα με το πνεύμα του μοναχισμού. Πολύ χαριτωμένη ήταν η περιγραφή του παπά Τύχωνος (1884-1968), πνευματικού του Οσίου Παΐσίου του Αγιορείτη, για το πως αντιμετωπίζει ο Θεός τον ταπεινό άνθρωπο: «Ένας ταπεινός άνθρωπος έχει περισσότερη Χάρη από πολλούς ανθρώπους. Κάθε πρωί ο Θεός ευλογεί τον κόσμο με το ένα χέρι, αλλά όταν ιδή κανέναν ταπεινό άνθρωπο τον ευλογεί και με τα δυο Του χέρια»[21].

 Κατά τον Μέγα Βασίλειο η υπακοή στον ηγούμενο αποδεικνύεται ψυχοφελής και χρήσιμη για όλη τη μοναστική κοινότητα, γεγονός το οποίο όμως για να επιτευχθεί κατά τον καλύτερο τρόπο, θα πρέπει ο προϊστάμενος της αδελφότητας να είναι νηφάλιος, εγκρατής, κόσμιος και διδακτικός ώστε να αποτελεί για όλους ένα πρότυπο αρετής[22] καθώς η ποιμαντική ευθύνη του ηγούμενου στη Μονή είναι αντίστοιχη με του επισκόπου στην επισκοπή[23]. Ο Ιωάννης ο Σιναΐτης (στον δ΄ λόγο του στην Κλίμακα «περί υπακοής») προτρέπει τους μοναχούς να «τινάσσονται μακριά σαν από πορνεία»[24], όταν στον λογισμό τους (που μπορεί να είναι και εκ του πονηρού) σκέφτονται να εξετάσουν ή να κατακρίνουν τον γέροντα τους, διότι αποφεύγοντας την εξέταση του γέροντα δεν προσελκύουν πάνω τους την πανουργία των δαιμόνων οι οποίοι, σύμφωνα με τον Θεόδωρο τον Επίσκοπο Εδέσσης, στόχο έχουν να προβάλλουν τις ελλείψεις του[25] (ηγούμενου) μπροστά στους μοναχούς ώστε να απαξιωθεί. Βέβαια, η βασική προϋπόθεση για να γίνει κάποιος πνευματικός πατέρας είναι να «γεννηθεί» πρώτα ο ίδιος ώστε τελικά να είναι ικανός να γεννήσει και αυτός πνευματικά παιδιά. Ανάμεσα στα χαρίσματα που πρέπει να έχει ένας πνευματικός πατέρας πρέπει να είναι τόσο το έλεος όσο και η φλεγόμενη από αγάπη καρδιά για τους υποτακτικούς του, ενώ σύμφωνα με τον αββά Ποιμένα ο πνευματικός πατέρας πρέπει να μη διατάζει και να νομοθετεί αλλά να είναι ο ίδιος το παράδειγμα για όλους, καθώς και οι δύο (πνευματικός και υποτακτικός) φοιτούν στο σχολείο της αλήθειας και έχουν κοινό σκοπό[26].

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που περιγράφουν την τήρηση των μοναχικών υποσχέσεων μέσα από το Γεροντικό ή από τους βίους των αγιορειτών Πατέρων. Μια τέτοια διδακτική ιστορία[27] συναντάμε στη ζωή του αγιορείτη Ιγνάτιου του Πνευματικού (†1927), η οποία περιλαμβάνεται στη σειρά «Σύγχρονες Αγιορείτικες μορφές», και συνδυάζει τις δύο από τις τρείς μοναχικές υποσχέσεις (της υπακοής και της ακτημοσύνης) ενώ υπάρχουν και πολλές άλλες που καταδεικνύουν τα οφέλη που προκύπτουν από την τήρηση αυτών των υποσχέσεων ή τη βλάβη που δημιουργείται στον μοναχό στην αντίθετη περίπτωση. (σχετικά με την εφαρμογή της αρετής της υπακοής από σύγχρονους αγιορείτες Πατέρες, περισσότερα θα παρακολουθήσουμε στο κεφάλαιο «Ποιμαντική του Αγίου Όρους»).

Έχοντας υπόψιν πλέον τις τρεις μοναχικές υποσχέσεις που προαναφέρθηκαν (υπακοή, παρθενία και ακτημοσύνη) μπορούμε να τις συνδέσουμε με τα τρία αξιώματα του Χριστού (βασιλικό, ιερατικό και προφητικό) καθώς σύμφωνα με τον Π. Ευδοκίμωφ «η ολοκληρωτική υπακοή στο Θεό παραγνωρίζει κάθε επίδραση που προέρχεται από τον κόσμο. Αυτός που υπακούει πραγματικά στον Θεό εξουσιάζει τον κόσμο, είναι απόλυτα ελεύθερος και πραγματικά απολαμβάνει το αξίωμα του βασιλιά. Με την αγνότητα -παρθενία- βρίσκουμε τη μυστηριακή προσφορά κάθε πράγματος που κατέχουμε ακόμη και της ίδιας μας της ύπαρξης. Είναι η παραίτηση και η ολοκληρωτική αφιέρωσή μας στον Θεό. […] Τέλος, η πτωχεία -ακτημοσύνη- είναι η δεκτικότητα του πτωχού στα σχέδια του Θεού. […] Μέσω αυτής, οδηγείται σε μια προφητική οξύτητα γνώσης του Λόγου μέσα στον κόσμο, που το μόνο που ελπίζει είναι να αποκτήσει την ενοίκηση του Πνεύματος..»[28]

Οι μοναχικές υποσχέσεις είναι ιδιαιτέρως σημαντικές, όπως είδαμε, όμως εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η συνομιλία του μοναχού με το Θεό μέσω της προσευχής (ζήτημα το οποίο θα αναλυθεί στο κεφάλαιο «Πνευματικότητα του Αγίου Όρους»). Ο Ορθόδοξος μοναχισμός ήταν εξ αρχής ησυχαστικός «ώστε (ο κάθε μοναχός μέσω της αδιαλείπτου προσευχής) αθολώτως να προσομιλείν τω Θεώ[29]», με τελικό επιθυμητό αποτέλεσμα να υπερβεί τον εαυτό του και να παραδοθεί[30] στη θεωρία του Θεού. Η προσευχή αυτή δεν γίνεται από τον μοναχό μόνο για τη σωτηρία του εαυτό του, αλλά για την ειρήνη και τη σωτηρία του σύμπαντος κόσμου, καθώς και σύμφωνα με τον Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη, «αληθινός μοναχός είναι εκείνος ο οποίος μετά δακρύων και πόνων προσεύχεται υπέρ της Οικουμένης»[31] γεγονός που από μόνο του καταδεικνύει την ποιμαντική μέριμνα του μοναχισμού.

Η προσευχή όμως πολλές φορές εμπεριέχει και στοιχεία ποιμαντικής προσφοράς καθώς, όπως βλέπουμε στον Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή, εκτός από την προσευχή του ιδίου για τον εαυτό του, προσευχόταν για όλο τον κόσμο (όπως και πολλοί αγιορείτες) και ιδιαίτερα για τα πνευματικά του παιδιά, καθώς όταν το πρόβλημα δεν μπορούσε να θεραπευθεί μέσω μίας απαντητικής επιστολής, ο Γέροντας κατέφευγε στο όπλο της προσευχής αναλαμβάνοντας όπως μας λέει μια βαριά αλυσίδα τυλιγμένη στον τράχηλό του. Η ποιμαντική μέριμνα του Γέροντα δια της προσευχής αναδεικνύεται από σωζόμενη αλληλογραφία του με πνευματικά του παιδιά. Χαρακτηριστικά έγραψε ο Γέροντας Ιωσήφ:

«[…] και τότε θα ενεργήσουν ευθύς οι προσευχές υπέρσου όπου κάμνω.Εσύ παιδί μου ζητείς την ουράνιαν πόλη. Δέεται υπέρ τούτο ο Γέροντας, δέονται οι Πατέρες, δέομαι και εγώ ο πτωχός εδώ εις τον βράχον. Δια την κάθε μίαν ψυχήν που βοηθείται, δοκιμάζω προσωπικά τον πόλεμο, διότι ο Γέροντας για κάθε μια ψυχήν που αναλαμβάνει, μια βαρύτατη άλυσος περιτυλίγεται εις τον τράχηλον του», «[…] διότι υποχρεούμαι να σας προσεύχομαι. Και αντί της επιστολής που θα σας γράψω θα το αναπληρώνω με δική μου προσωπική προσευχή[32]»,

ενώ σε άλλο σημείο:

«Όλη τη νύχτα προσεύχομαι και φωνάζω: “Κύριε, ή σώσε όλους τους αδερφούς ή σβήσε και εμένα. Δεν θέλω τον παράδεισο μόνος».

            Αντιστοίχως η ποιμαντική προσφορά που προκύπτει από την προσευχή, αναδεικνύεται και από τη φράση του Οσίου Παΐσίου προς κάποιο μοναχό (με το όνομα π. Σιλουανός) ο οποίος μεριμνούσε να τον ευχαριστήσει προσφέροντας του κάποια υλικά αγαθά (τρόφιμα):

«Ά ρε Σιλουανέ…, καλόγηρος είναι (σημαίνει) να κάνεις μια προσευχή και να γεμίζουν όλα τα αμπάρια του κόσμου με αγαθά»[33],

δείχνοντας έτσι την αληθινή αγάπη των μοναχών και την ιεραποστολική, κοινωνική και φιλανθρωπική τους προσφορά[34].

Έτσι, παρότι δεν αποτελεί χαρακτήρα του μοναχισμού η άσκηση ποιμαντικής διακονίας, όταν αυτό χρειαστεί, ο μοναχισμός καθ’ υπέρβαση του χαρακτήρα του, θυσιάζει την ησυχία του, με σκοπό πρωτίστως την πνευματική διακονία των ανθρώπων και δευτερευόντως την υλική συνεισφορά, αν αυτό είναι εφικτό.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο βίος του Οσίου Σεραφείμ του Σαρώφ, ο οποίος μετά από πολύχρονη απομόνωση, αποφάσισε ύστερα από ένα όραμα και προσταγή της Θεοτόκου[35] να ανοίξει το κελί του, εγκαταλείποντας την έως τότε ακραία άσκηση του ερημίτη, και να δεχθεί τους αναρίθμητους χριστιανούς οι οποίοι συνέρρεαν από όλη την Ρωσία για να βρουν σε αυτόν τη γαλανή, τη χαρά και κυρίως τη σωτηρία της ψυχής[36], αλλά και να αντικρίσουν από κοντά τον αλλοιωμένο από τη θεία χάρη άνθρωπο του Θεού και να πορευτούν κατά τις επιταγές του Πνεύματος το οποίο ομιλεί δια των Αγίων.

Κατά αυτήν την αντιστοιχία και ο αγιορείτικος μοναχισμός «παραιτείται» κατά το δυνατόν από το προνόμιο της ησυχίας ώστε να ωφελήσει ποικιλοτρόπως τον λαό του Θεού που προσφεύγει στο Όρος για να αναπαυθεί.

Στα πλαίσια αυτά θα παρακολουθήσουμε κάποιες από τις πτυχές της υγιούς Ορθόδοξης πνευματικής ζωής όπως την προσευχή, τη νηστεία, τη μετάνοια, τη θεολογία, τη θεοπτία, τον ησυχασμό, τη νέκρωση των παθών, τη συγχώρεση, τη συμμετοχή στη Θεία Λατρεία, την ταπείνωση, την υπακοή κ.α., καθώς και τι έχουν διδάξει ή  νουθετήσει πάνω σε αυτά τα θέματα σύγχρονες αγιορείτικες μορφές, η κάθε μια με τη Χάρη που της δόθηκε από το Άγιο Πνεύμα, όπως ο Γέροντας ο Ιωσήφ ο Ησυχαστής (†1959) ο αναγεννητής του αγιορείτικου μοναχισμού, ο Σωφρόνιος Σαχάρωφ (του Έσσεξ) (†1993) με την υψηλή θεολογική του γραφή και κατάρτιση, ο Εφραίμ ο Κατουνακιώτης (†1998) ο άριστος υποτακτικός, Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης (†1994) ο οποίος ανέπαυσε άπειρες ψυχές με τις διδαχές του, ο Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης (†1991) ο διορατικός ασκητής της Ομόνοιας, ο Ιωσήφ ο Βατοπαιδινός (†2009) ο αναμορφωτής της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, ο Αιμιλιανός ο Σιμωνοπετρίτης (†2019) ο πράος ηγούμενος και αναγεννητής της Ι.Μ. Σίμωνος Πέτρας, ο Δανιήλ ο Κατουνακιώτης (†1929) επίσης άριστος υποτακτικός και εξομολόγος, ο πολυγραφότατος και λόγιος Μωυσής ο Αγιορείτης (†2014) ο οποίος συνέγραψε τον βίο 300 περίπου γνωστών και άγνωστων αγίων του Αγίου Όρους και τόσες άλλες μορφές οι οποίες συνδυάζουν αυτές τις χάρες και γοητεύουν τους χριστιανούς ασκώντας μια ιεραποστολική υπηρεσία. Η διδασκαλία τους αλλά και τα θαυμαστά γεγονότα που συνόδευσαν τη ζωή τους αναζωπύρωσαν την πίστη πολλών ανθρώπων της σύγχρονης εποχής τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο Ορθόδοξο κόσμο φανερώνοντας ότι ο Θεός, σε όλες τις εποχές, στέλνει άγιους ανθρώπους οι οποίοι αποτελούν το στήριγμα των υπολοίπων ακόμη και σε εποχές που το κοσμικό φρόνημα δείχνει να επικρατεί.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

 

Παραπομπές:

[1] Ολιβιέ Κλεμάν, Μοναχισμός και Άγιο Πνεύμα στο Ορθόδοξος Μοναχισμός, Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 1997, σ. 69.

[2] Κυριακούλα Παπαδημητρίου, Ερμηνεύοντας την ειρήνη στην Καινή Διαθήκη. Σύγχρονες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2009, σελ. 70,156.

[3] Φιλίπ. 4,7.

[4] Χ.σ., Τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών…, Ορθόδοξο Χριστιανικό περιοδικό «Ο Σωτήρ», Τεύχος 2190, 1 Ιανουαρίου 2019, σελ. 2.

[5] Harry M. Boosalis, Ο Άγιος της χαράς (Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ και η Ορθόδοξη πνευματική ζωή), Εκδόσεις «Η Έλαφος», Αθήνα, 1998, σελ. 128-131.

[6] Ματθ. 19,21.

[7] Ο.π., Παύλου Ευδοκίμωφ, Η πάλη με τον Θεόν, σ. 172-173.

[8] Ο Όσιος Παΐσιος στο βιβλίο «Με πόνο και αγάπη για τον σύγχρονο άνθρωπο – τ. Γ’» περιγράφει με απλότητα το ζήτημα της ακτημοσύνης και της λιτότητα που πρέπει να διέπει τους μοναχούς: «Δώσε πράγματα στον μοναχό, τον κατέστρεψες. Ενώ, όταν αδειάζει από πράγματα κανείς, αυτό ξεκουράζει. Και αν ο μοναχός μαζεύει πράγματα, καταστρέφει μόνος του τον εαυτό του. Εγώ, όταν μου στέλνουν πράγματα νιώθω βάρος και θέλω να ξαλαφρώσω. Ή όταν έχω κάτι περίσσιο στο κελί μου, αισθάνομαι σαν να φορώ μια σφιχτή φανέλα. Αν δεν βρω που να τα δώσω, καλύτερα να τα πετάξω. Ενώ μόλις τα δώσω, νιώθω μια ανακούφιση, μια ελευθερία»,  Γέροντος Παΐσίου Αγιορείτου Λόγοι Α’ – Με πόνο και αγάπη για τον σύγχρονο άνθρωπο, Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2008, σελ. 165.

[9] Μτ. 8,20.

[10] Ό.π., Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική ΙΙ, σ. 420-421.

[11] Ιωάννου Σιναΐτου, Κλίμαξ, (μτφ. Ιγνατίου Αρχιμ.), Ιερά μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2009, σ. 232-236.

[12] Ματθ. 5,28.

[13] Ο.π. Ιωάννου Σιναΐτου, Κλίμαξ, σ. 208.

[14] Ευάγγελου Καραβούνη (αποδ.), Μικρή Φιλοκαλία 2, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 2009, σελ. 86.

[15] Βασιλείου Καισαρείας του Μεγάλου, Άπαντα τα Έργα, ΕΠΕ 8, σ.130-131.

[16] Ό.π., Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική ΙΙ, σ. 416-417.

[17] Ο.π., Παύλου Ευδοκίμωφ, Η πάλη με τον Θεόν, σ. 176.

[18] Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως, (μτφ. Νίκου Ματσούκα),Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2009, σελ. 437.

[19] Ό.π., Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική ΙΙ, σ. 418-419.

[20] Λουκ. 18,14.

[21] Γέροντος Παΐσίου του Αγιορείτου, Αγιορείται πατέρες και αγιορείτικα, Ιερό Ησυχαστήριο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2010, σ. 31.

[22] Ο.π., Βασιλείου Καισαρείας του Μεγάλου, Άπαντα τα Έργα, ΕΠΕ 8, σ.135.

[23] Ο.π., Γεωργίου Καψάνη (Αρχιμ.), Η Ποιμαντική διακονία κατά τους Ιερούς Κανόνες, σ. 172.

[24] Ο.π. Ιωάννου Σιναΐτου, Κλίμαξ, σ. 65-66.

[25] Ο.π., Ευάγγελου Καραβούνη (αποδ.), Μικρή Φιλοκαλία 2, σελ. 25.

[26] Παύλος Ευδοκίμωφ, Η πνευματική πατρότητα στο Ορθόδοξος Μοναχισμός, Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 1997, σ. 51-60.

[27]  Ο Ιωάννης (το κοσμικό όνομα του Ιγνάτιου του Πνευματικού) με την εγκατάστασή του στο Άγιο Όρος,  ανακοίνωσε στον πνευματικό του πατέρα τον γέροντα Νεόφυτο τον Χατζηγεωργιάτη ότι θεωρεί σωστό να του παραδώσει τριακόσιες λίρες που συγκέντρωσε στην κοσμική του ζωή από τις οικονομίες του και από την εργασία του. Ο γερό-Νεόφυτος του είπε ότι εφόσον θέλει να γίνει καλόγηρος πρέπει να απαλλαγεί από αυτό το φορτίο. Ο τρόπος ήταν να περιοδεύσει στο Όρος και να τις μοιράσει στους φτωχούς μοναχούς ζητώντας τους αποδείξεις. «Γυρίζοντας πρέπει να κρατάς τις αποδείξεις. Διαφορετικά δεν θα σε δεχθώ». Η αποστολή φαινόταν εύκολη όμως πολλοί μοναχοί παρά την φτώχια τους δεν δέχονταν τις λίρες, αναγκάζοντας τον Ιωάννη να αναπτύξει την ρητορική του πειθώ λέγοντας τους ότι δεν θα τον δεχθεί πίσω ο γέροντας του αν δεν απαλλαγεί από αυτό το φορτίο. Ο αγώνας για την απαλλαγή των χρημάτων διήρκησε μήνες αλλά η ωφέλεια για τον Ιωάννη ήταν τριπλή. Κέρδισε στον αγώνα της υπακοής της εντολής του γέροντά του με αποτέλεσμα να τον δεχθεί πίσω, απέκτησε την ακτημοσύνη και κυρίως ωφελήθηκε πνευματικά καθώς μέσω αυτού του οδοιπορικού, του δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσει τους πιο εκλεκτούς μοναχούς του Αγίου Όρους, οι οποίοι μπορεί να ήταν φτωχοί όμως ξεχώριζαν για τον πνευματικό τους πλούτο. «Ο Ιωάννης τους έδινε χρυσάφι φθαρτό και εκείνοι του έδιναν χρυσάφι άφθαρτο. Όχι μόνο τα πνευματικά τους λόγια, αλλά και η θέα των εξαϋλωμένων μορφών τους, είχαν να τον οικοδομήσουν και να τον ενισχύσουν». βλ. Χερουβείμ (Αρχιμ.), Σύγχρονες αγιορείτικες μορφές. Ιγνάτιος ο Πνευματικός, Εκδόσεις Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 1994, σ. 15-17.

[28]Παύλος Ευδοκίμωφ, Μοναχισμός, 2012, http://www.pemptousia.gr/2012/03/monachismos/ – ανακτήθηκε την 23/01/2019.

[29] Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος Εἰς ἐαυτὸν, ἐξ ἀγροῦἐπανήκοντα μετὰ τὰ κατὰ Μάξιμον, PG 35, λόγος 26^ος ,παρ. Ζ’.

[30] Ό.π., Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Ησυχίας Καρποί, σ.25-26.

[31] Εφραίμ (Αρχιμ.) Καθηγουμένου της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, απομαγνητοφώνηση από ομιλία του για την εορτή της Πεντηκοστής στο Συνοδικό της Μονής, https://www.pemptousia.gr/video/omilia-tou-geronta-efrem-gia-tin-pent/ , ανακτήθηκε την 16/06/2019.

[32] Νικόλαος Χατζηνικολάου Μητροπολίτης Μεσογαίας & Λαυρεωτικής, Η ποιμαντική διάσταση του έργου του Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού, Απομαγνητοφώνηση από ομιλία του Σεβ. Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικολάου, στο συνέδριο «Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής. Άγιον Όρος. Φιλοκαλική Εμπειρία», που πραγματοποιήθηκε κατά το χρονικό διάστημα 22-24 Οκτωβρίου 2004 στην Αθήνα, https://www.pemptousia.gr/2019/09/i-pimantiki-diastasi-tou-ergou-tou-gerontos-iosif-tou-isi%c2%adchastou/, ανακτήθηκε την 08/09/2019.

[33] Στον συγκεκριμένο μοναχό είχε αναθέσει ο  Γέροντας Παΐσιος (επειδή ο ίδιος είχε να ασχοληθεί με αμέτρητες περιπτώσεις από τις επιστολές που λάμβανε) να προσευχηθεί όλο το βράδυ ώστε να λυθεί το πρόβλημα της μακροχρόνιας ανύδρου περιόδου που ταλαιπωρούσε τους αγρότες της Λάρισας, κάποιος  εκ των οποίων είχε απευθυνθεί στον Γέροντα Παΐσιο με επιστολή,  ώστε με την προσευχή του να βοηθήσει να βρέξει και να μην καταστραφούν οι καλλιέργειες. Την επόμενη ημέρα έβρεξε στην Λάρισα, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από προσκυνητές που μόλις είχαν φτάσει την επόμενη ημέρα και ανέφεραν ότι έβρεχε καταρρακτωδώς κατά την αναχώρησή τους από τη Λάρισα. Η φράση «να γεμίζουν όλα τα αμπάρια του κόσμου με αγαθά» είχε να κάνει με το γεγονός ότι ο π. Σιλουανός γυρνούσε σε διάφορα κελιά μοιράζοντας ντομάτες., Απομαγνητοφώνηση από ομιλία του αριμανδρίτη Χριστόδουλου Αγγέλογλου (πνευματικού και Λειτουργού του γυναικείου Ιερού Ησυχαστηρίου Παναγία η Φοβερά Προστασία που βρίσκεται στη Μεγάλη Παναγιά Χαλκιδικής, ο οποίος  έζησε κοντά στον Όσιο Παΐσιο για 12 χρόνια), που πραγματοποιήθηκε στην Ιερά Μονή Αγίων Αυγουστίνου Ιππώνος και Σεραφείμ του Σαρώφ, Άγιος Παΐσιος: Γιατί τόση «λατρεία» στο πρόσωπό του παγκοσμίως;,  https://www.youtube.com/watch?v=Y2OpBWl01xE, ανακτήθηκε την 18/10/2019.

[34] Μωυσής Αγιορείτης (μοναχός), Αγιορείτες Νεοησυχαστές Πατέρες https://www.pemptousia.gr/2019/10/agiorites-neoisichastes-pateres/#3, ανακτήθηκε την 12/10/2019.

[35]Σταχυολογήματα Όσιου Σεραφείμ του Σαρώφ, φυλλάδιο «Φωνή των Πατέρων», Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής, χ.χ., σελ. 4.

[36] Σόλωνος Νινίκα, Ρωσικό Συναξάρι, χ.ο., Αθήνα 1997, σελ. 179.