Ο Απόστολος Παύλος, ο Μ. Αλέξανδρος, το έθνος των Μακεδόνων και η φήμη τους

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Απόσπασμα από τη δεύτερη ομιλία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου σχετικά με την προς Θεσσαλονικείς Α’ Επιστολή του Αποστόλου Παύλου, που αποτελεί ερμηνεία και σχολιασμό της.

Ομιλία Β’ (Α’ Θεσ. 1,8-2,8)

«Γιατί από σας έχει ακουσθή έντονα ο λόγος του Κυρίου, όχι μόνο στην Μακεδονία και στην Αχαΐα, αλλά και σε κάθε τόπο έχει φθάσει η προς τον Θεό πίστι σας, ώστε να μη χρειάζεται να ειπούμε εμείς τίποτε. Γιατί αυτοί διηγούνται για μας πώς ήλθαμε προς εσάς και πώς εσείς επιστρέψατε από τα είδωλα στον Θεό, για να δουλεύετε σε Θεό ζωντανό και αληθινό, και να περιμένετε τον Υιό του από τους ουρανούς, τον οποίο ανέστησε εκ των νεκρών, δηλαδή τον Ιησού, ο οποίος μας σώζει από την οργή που πρόκειται να έλθη».

Όπως ακριβώς ένα γεμάτο από ευωδία άρωμα δεν φυλάσσει μέσα του την ευωδία, αλλά από μακριά την αφήνει και αφού γεμίση τον αέρα με τη μυρωδιά του, την στέλνει και στις αισθήσεις των πλησίον, έτσι λοιπόν και οι γενναίοι και θαυμαστοί άνδρες δεν φυλάσσουν μέσα τους την αρετή, αλλά με τη φήμη τους πολλούς ωφελούν και τους κάνουν πιο καλούς. Αυτό ακριβώς λοιπόν έχει γίνει και τότε.

Γι’ αυτό έλεγε, «Ώστε να γίνετε εσείς παραδείγματα σε όλους που πιστεύουν στην Μακεδονία και στην Αχαΐα». «Γιατί από σας», λέγει, «έχει ακουσθή ο λόγος του Κυρίου, όχι μόνο στην Μακεδονία και στην Αχαΐα, αλλά και σε κάθε τόπο έχει φθάσει η προς τον Θεό πίστι σας».

Εγεμίσατε λοιπόν όλους μεν τους πλησίον από την πίστι σας, την δε οικουμένη από το θαύμα· γιατί το «σε κάθε τόπο», αυτό σημαίνει. Και δεν είπε, έχει διαδοθή η πίστις σας, αλλά «έχει ακουσθή».

Όπως ακριβώς όταν ηχή καθαρά η σάλπιγγα, γεμίζει όλος ο γειτονικός χώρος από τον ήχο, έτσι είναι λαμπερή η φήμη της ιδικής σας ανδρείας, όπως εκείνη όταν σαλπίζη, και είναι ικανή να γεμίση την οικουμένη και να φθάση με ίση έντασι σε όλους που κατοικούν παντού. Γιατί τα μεγάλα πράγματα όπου και αν συμβαίνουν, διαδίδονται καθαρώτερα, αν όμως συμβαίνουν μακριά, διαδίδονται βέβαια, όχι όμως έτσι· σε σας όμως δεν συμβαίνει το ίδιο, αλλά λαμπρή φωνή έχει φθάσει σε όλα τα σημεία της γης.

Οι Μακεδόνες ήταν ονομαστοί πριν από τον Χριστό
Και πώς, λέγει, δεν είναι υπερβολικά τα λόγια αυτά; Είναι αλήθεια ότι τούτο το έθνος των Μακεδόνων ήταν ονομαστό πριν από την παρουσία του Χριστού και παντού εξυμνείτο περισσότερο από τους Ρωμαίους· και οι Ρωμαίοι γι’ αυτό είναι θαυμαστοί, επειδή κατέβαλαν αυτούς. Γιατί αυτά που έκαμε ο βασιλεύς των Μακεδόνων [ο Μέγας Αλέξανδρος], υπερβαίνουν κάθε νου, αφού εξεκίνησε από μικρή πόλι και εκυρίευσε την οικουμένη.

Γι’ αυτό και ο προφήτης βλέπει αυτόν σαν φτερωτή λεοπάρδαλι, δηλώνοντας την ταχύτητα, την ορμή, την αποτελεσματικότητα και το αιφνιδιαστικό κατά κάποιο τρόπο πέταγμά του επάνω από την οικουμένη με τρόπαια και νίκες.

Ακόμη λέγουν, ότι όταν άκουσε κάποιο φιλόσοφο να λέγη, ότι υπάρχουν άπειροι κόσμοι, εστέναξε πικρά, διότι, ενώ υπάρχουν άπειροι, δεν έγινε βέβαια κυρίαρχος ούτε ενός κόσμου· τόσο πολύ υπερήφανος και μεγαλόψυχος ήταν και παντού εξυμνείτο.

Με τη φήμη βέβαια του Βασιλέως εσυμβάδιζε και η δόξα του έθνους, γιατί ονομαζόταν Αλέξανδρος ο Μακεδών.

Ώστε ήταν επόμενο και τα συμβάντα εκεί να διαδίδονταν παντού, γιατί από τα σπουδαία πράγματα τίποτε δεν μπορεί να μείνη απαρατήρητο. Δεν ήταν λοιπόν τα πράγματα των Μακεδόνων κατώτερα από των Ρωμαίων.

Αυτό όμως έχει γίνει και από την ορμητικότητα αυτών. Γιατί σαν να έλεγε για κάτι έμψυχο, έτσι είπε «έχει φθάσει». Έτσι ήταν ορμητική και ενεργητική η πίστις αυτών.

«Ώστε να μη χρειάζεται», λέγει, «να ειπούμε εμείς τίποτε. Γιατί αυτοί αναφέρουν για μας πώς ήλθαμε προς σας».
Δεν περιμένουν να ακούσουν από μας, αλλά εκείνους που ήταν παρόντες και είχαν ιδή τα κατορθώματά σας τους προλαβαίνουν εκείνοι που ήταν απόντες και ούτε τα είχαν ιδή. Έτσι έχει γίνει η φήμη σας παντού ξακουστή.

Επομένως δεν θα χρειασθούμε να διηγούμασθε τα ιδικά σας έργα, για να οδηγήσωμε αυτούς σε παρόμοιο ζήλο, γιατί εκείνα που έπρεπε να ακούουν από μας, αυτοί τα διακηρύσσουν πριν από μας. Αν και βέβαια πολλές φορές σε τέτοια πράγματα υπάρχει φθόνος, αλλά η υπερβολή ενίκησε και αυτόν, και είναι αυτοί κήρυκες των ιδικών σας κατορθωμάτων. Και μολονότι βέβαια υστερούν έναντί σας, όμως ούτε έτσι σιωπούν, αλλά προλαβαίνουν.

Και εφόσον είναι τέτοιοι δεν είναι δυνατό μάς λέγουν να απιστήσουν. Τι σημαίνει, «πώς ήλθαμε προς εσάς»; Ότι η επίσκεψίς μας ήταν γεμάτη από κινδύνους, ότι ήταν γεμάτη από πολλές θλίψεις, ότι τίποτε από αυτά δεν σας ενοχλούσε, αλλά, σαν να μη έγινε τίποτε, έτσι μας ακολουθούσατε· σαν να μη επάθατε τίποτε, αλλά σαν να απολαύσατε πάρα πολλά αγαθά, έτσι μας εδεχθήκατε ύστερα από αυτά. Γιατί αυτή η επίσκεψις ήταν δεύτερη. Έφυγαν στην Βέροια, εδιώχθηκαν· και ύστερα από αυτά, αφού ήλθαν έτσι τους εδέχθηκαν, σαν να ετιμήθηκαν από αυτούς, ώστε και την ψυχή τους παρέδωσαν για χάρι αυτών.

Το «πώς ήλθαμε» λοιπόν είναι σύνθετο, είναι εγκώμιο και εκείνων και αυτών, αλλ’ αυτός μετέτρεψε αυτά σε εγκώμιο αυτών.

Το κείμενο περιέχεται στο βιβλίο «Ιωάννου Χρυσοστόμου, Άπαντα τα έργα», τόμος 22, των Πατερικών Εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς». Η εισαγωγή, το κείμενο, η μετάφραση και τα σχόλια είναι του θεολόγου και φιλόλογου Σπυρίδωνα Μουστάκα.