Ο αριθμός των μυστηρίων της Εκκλησίας
7 Ιουνίου 2022Ο καθορισμός του αριθμού των μυστηρίων και συγκεκριμένα σε επτά, καθορίστηκε από την σχολαστική θεολογία, ενώ δεν συναντάται παρόμοια κλειστή αρίθμηση στην ορθόδοξη παράδοση, η οποία επίσης δεν αποδέχεται ότι τα μυστήρια συνιστούν ανεξάρτητες τελετές, αφού αποτελούν σύμφυτες λειτουργίες του σώματος της Εκκλησίας και δεν μπορεί να νοηθεί η τέλεση ενός μυστηρίου χωρίς την παρουσία των μελών της.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η ταξινόμηση των μυστηρίων θα πρέπει να νοείται ως λειτουργική και όχι με ιεραρχικά κριτήρια, αφού δεν υπάρχει ανώτερο και κατώτερο μυστήριο, αλλά η λειτουργική ιδιαιτερότητα κάθε μυστηρίου διακονεί τη ζωή του σώματος της Εκκλησίας1.
Όπως αναφέραμε προηγούμενα, η στενή σχέση Θείας χάριτος και εξωτερικού μέρους των μυστηρίων βασίζεται στη σχέση πνεύματος και ύλης, η οποία σύμφωνα με την ορθόδοξη αντίληψη, ως δημιουργία του Θεού μπορεί να μεταμορφωθεί και να έρθει σε άμεση επαφή με το πνεύμα του ανθρώπου και γι’ αυτό άλλωστε στην ορθόδοξη Εκκλησία κατά τη διάρκεια τέλεσης των μυστηρίων συγκεκριμένα υλικά στοιχεία μεταμορφώνονται και αγιάζονται.
Ο Θεός ελεύθερα και από αγάπη δημιούργησε κάθε υλική και πνευματική οντότητα εκ του μηδενός, τον δε άνθρωπο «κατ’ εικόνα και ομοίωσή Του» προσκαλώντας τον να συμμετάσχει ελεύθερα στο σχέδιό Του ως Πρόσωπο σε κοινωνία μαζί Του, αλλά και με τους άλλους ανθρώπους με τελικό προορισμό τη θέωση. Κάθε υλική πραγματικότητα, ως δημιούργημα του Θεού, είναι καλή2 η δε ενανθρώπιση του Θεού ανέδειξε την αξία της ανθρώπινης φύσης, αλλά και της ύλης, αφού ο Χριστός δεν προσέλαβε μόνο υλική σωματικότητα, αλλά ο ίδιος έδειξε το ότι η ύλη μπορεί να μεταμορφωθεί. Μέσα από τα μυστήρια με την αγιαστική ενέργεια του Αγίου Πνεύματος συντελείται η μεταμόρφωση της ύλης και η αφθαρτοποίησή της. Συνεπώς δεν υφίστανται μυστήρια για την ορθόδοξη Εκκλησία χωρίς την σύναξη των ανθρώπων ως πρόσωπα και την διαμεσολάβηση της ύλης. Το βάπτισμα, η Θεία Ευχαριστία και το μυστήριο του Ευχελαίου αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.
α. Βάπτισμα
Σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο το μυστήριο του Bαπτίσματος συνιστά εγκεντρισμό, γέννηση και περίπατο στην νέα ζωή3. Στο μυστήριο του βαπτίσματος το νερό καθαρίζει το σώμα και το πνεύμα των πιστών και ανακαινίζει την ύπαρξη, όπως παρατηρεί ο Ιωάννης Δαμασκηνός4. Το βάπτισμα εισάγει τον πιστό, ανακαινισμένο στην Εκκλησία καθιστώντας τον μέλος του σώματος του Χριστού.
β. Θεία Ευχαριστία
Η Θεία ευχαριστία αποτελεί το κεντρικό μυστήριο της Εκκλησίας5. Σύμφωνα με τους πατέρες της Εκκλησίας, στην αρχέγονη Εκκλησία όλα τα μυστήρια τελούνταν κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, η οποία ονομαζόταν Ευχαριστία και αποτελούσε το μυστήριο της σύναξης των πιστών. Σταδιακά και για πρακτικούς λόγους, τα μυστήρια διαχωρίστηκαν από την Θεία Λειτουργία, όμως όλα τα μυστήρια έχουν τη Θεία Ευχαριστία ως αναφορά τους, αφού όπως επισημαίνει ο Μαντζαρίδης6 αποτελούν προετοιμασία, αλλά και προέκταση της Θείας Ευχαριστίας. Όπως περιγράφεται στο κατά Ματθαίου Ευαγγέλιο, ο Χριστός προεικόνισε το μυστήριο στον Μυστικό Δείπνο7. Την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας στην αρχέγονη εκκλησία κατά την οποία ο άρτος και ο οίνος (ύλη) μετατρέπονται με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος σε σώμα και αίμα του Χριστού, αναφέρει ο απόστολος Παύλος στην Α’ προς Κορινθίους Επιστολή, σύμφωνα με την οποία, η τέλεση του μυστηρίου της Ευχαριστίας είναι μια διαρκής ανάμνηση, αλλά και καταγγελία στη σταύρωση του Χριστού μέχρι την επάνοδό του στη γη8. Η Θεία Ευχαριστία για την παράδοση της ορθόδοξης Εκκλησίας αποτελεί εικόνα της βασιλείας του θεού και κατά την τέλεση του μυστηρίου, η Εκκλησία ζει και προγεύεται τα έσχατα εξερχόμενη από την ιστορία και τον παρόντα κόσμο9.
γ. Ευχέλαιο
Στο μυστήριο του Ευχελαίου, ο πιστός χρίεται με αγιασμένο έλαιο (ύλη) σταυροειδώς προσδοκώντας ψυχοσωματική υγεία, αλλά και άφεση αμαρτιών. Στην αγία Γραφή υπάρχουν πληροφορίες για το μυστήριο του Ευχελαίου στην επιστολή του Ιακώβου10. Όπως επισημαίνει ο Ματσούκας11 το Ευχέλαιο συνιστά προέκταση των θαυματουργικών θεραπειών του Χριστού, οι οποίες δεν αποτελούσαν μια απλή ιατρική αγωγή, αφού όπως διδάσκει Χριστός, η αιτία της ασθένειας είναι ίδια η αμαρτία προτρέποντας τους θεραπευμένους να απέχουν από αυτή.
Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ
Παραπομπές:
1 Νίκος Ματσούκας, (2010), ό.π. σ. 475
2 Γεν. 1:31, «καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν. καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα ἕκτη.»
3 Ρωμ. 6:2-4, «οἵτινες ἀπεθάνομεν τῇ ἁμαρτίᾳ, πῶς ἔτι ζήσομεν ἐν αὐτῇ; ἢ ἀγνοεῖτε ὅτι ὅσοι ἐβαπτίσθημεν εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν, εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ ἐβαπτίσθημεν; συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διὰ τοῦ βαπτίσματος εἰς τὸν θάνατον, ἵνα ὥσπερ ἠγέρθη Χριστὸς ἐκ νεκρῶν διὰ τῆς δόξης τοῦ πατρός, οὕτω καὶ ἡμεῖς ἐν καινότητι ζωῆς περιπατήσωμεν.»
4 Όπως αναφέρεται στο Νίκος Ματσούκας, (2010), ό.π. σ. 480
5 Ιωάννης Ζηζιούλας, (2011), ό.π. σ. 34
6 Γεώργιος Μαντζαρίδης, «Χριστιανική Ηθική», Θεσσαλονίκη: Eκδόσεις Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, 2000, σ. 174.
7 Ματθ. 26:26-28, «Ἐσθιόντων δὲ αὐτῶν λαβὼν ὁ Ἰησοῦς τὸν ἄρτον καὶ εὐλογήσας ἔκλασε καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς καὶ εἶπε· Λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου· 27 καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον καὶ εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· 28 τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.»
8 Α’ Κορινθ. 11:25-26 «τοῦτο ποιεῖτε, ὁσάκις ἂν πίνητε, εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ.»
9 Ιωάννης Ζηζιούλας, (2011), ό.π. σ. 36
10 Iακ. 5:14-15, «ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ᾿ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ.»
11 Νίκος Ματσούκας, (2010), ό.π. σ. 495
