Μπορούμε να αλλοιώσουμε τη φύση μας;
31 Αυγούστου 2022Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, θα πρέπει να απαντηθεί πρώτα τι θεωρείται φυσικό και τι όχι. Συνήθως οι περισσότεροι άνθρωποι ταυτίζουν το φυσικό με αυτό που υπάρχει στη φύση ως δεδομένο. Έτσι οτιδήποτε διαφέρει από μία διαδεδομένη στη φύση μορφή, χαρακτηρίζεται ως παρέκκλιση και ταυτίζεται με το αφύσικο.
Αυτή η άποψη μπορεί να πάρει δύο φαινομενικά αντίθετες κατευθύνσεις. Η μία κατεύθυνση θεωρεί αυθεντικό μόνο ότι βρίσκεται στη φύση, άρα το φυσικό αξιολογείται θετικά, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη φιλοσοφία του Ρουσσώ, ο οποίος ταύτιζε τη φύση με την αυθεντικότητα και θεωρούσε ότι μόνο η επιστροφή στον φυσικό τρόπο ζωής θα μπορούσε να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε τον αληθινό μας εαυτό. Η άλλη κατεύθυνση είναι αυτή που ταυτίζει το φυσικό με το πρωτόγονο και αξιολογεί τη φύση αρνητικά. Η θεωρία αυτή θεωρεί ότι η -προ της κοινωνικής συμβίωσης πραγματικότητα- είναι η φυσική, δηλαδή η πρωτόγονη πραγματικότητα[1]. Με άλλα λόγια οι πρωτόγονες αυτές καταστάσεις, δεν ανταποκρίνονται στη κατάσταση που θα πρέπει να βρίσκονται οι ανθρώπινες κοινωνίες, για τον λόγο αυτό υπάρχει η ανάγκη ενός κοινωνικού συμβολαίου, με το οποίο θα πρέπει τα φυσικά δικαιώματα να υποχωρούν μπροστά στα κοινωνικά[2]. Τα φυσικά δικαιώματα είναι πρωτόγονα και θα πρέπει να αντικατασταθούν ή να περιοριστούν. Ωστόσο αυτές οι δύο κατευθύνσεις ουσιαστικά προκύπτουν από την ίδια άποψη, η οποία βλέπει ως φυσικό, αυτό που υπάρχει ως δεδομένο στη φύση.
Για την ορθόδοξη θεολογία το φυσικό δεν ταυτίζεται με το δεδομένο. Το φυσικό είναι η επίτευξη του μέλλοντος. Για τη θεολογική σκέψη η φύση είναι το κτιστό υπόστρωμα που έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο, σε συνδυασμό όμως με έναν στόχο, τον οποίο πρέπει να πετύχει. Φυσική είναι η πραγμάτωση αυτών των δυνατοτήτων, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της ομοίωσής με τον Θεό. Η φύση εκτός από τις δεδομένες δυνατότητες, περιλαμβάνει και όλη τη δυναμική που τη διέπει. Μία στατική κατάσταση θεωρείται αφύσικη. Φυσική κατάσταση είναι αυτή που επιτρέπει στον άνθρωπο να καλλιεργήσει τις δυνατότητές του. Η φύση υπάρχει εν δυνάμει. Το φυσικό επεκτείνεται πέρα του δεδομένου, αλλιώς θα αυτοαναιρούνταν. Στην πραγματικότητα φυσικό για τον άνθρωπο είναι αυτό που θα τον οδηγήσει στον στόχο του. Για τη θεολογική σκέψη το φυσικό βρίσκεται στα έσχατα και όχι στο παρελθόν, γιατί η δημιουργία από τον Θεό, έγινε με έναν και μοναδικό σκοπό. Τη θέωση του ανθρώπου. Άρα ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο, έτσι ώστε αξιοποιώντας τις δυνατότητες που του χάρισε να μπορέσει να Τον φτάσει. Το φυσικό βρίσκεται πέρα από το υπάρχον, στην πραγμάτωση του εν δυνάμει, στην εσχατολογική προοπτική, μακριά από τη στείρα παρελθοντολογία.
Ένα άλλο θέμα που θα πρέπει να εξεταστεί είναι, η σχέση υπόστασης και φύσης. Με άλλα λόγια, ο τρόπος ύπαρξης μπορεί να αλλάξει την ανθρώπινη φύση, ή η φύση είναι αυτή που καθορίζει τον τρόπο ύπαρξής; Με την υπέρμετρη χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών, τις εμφυτέψεις, την αλλαγή γονιδίων, τη δυνατότητα αλλαγής και επιλογής του φύλου, την απεριόριστη προσθετική τεχνητών μελών και την αντικατάσταση οργάνων από άλλα καλύτερα, τη χρήση ψυχοφαρμάκων και νανοτεχνολογίας, που θα μπορούν να ρυθμίζουν τις βιοχημικές και ορμονικές αντιδράσεις, την προσθήκη νέων αισθήσεων και αισθητικών εμπειριών, την ολοκληρωτική εξάλειψη κάθε μορφής ταλαιπωρίας και πόνου, τη δυνατότητα απεριόριστης επιβράδυνσης της γήρανσης, τη δυνατότητα ολοκληρωτικής αποφυγής του θανάτου, τη καθολική χρήση της εικονικής πραγματικότητας[3], όλα αυτά θα αλλάξουν μόνο τον τρόπο ζωής ή και την ίδια τη ανθρώπινη φύση; Τελικά όλο το ζήτημα ανάγεται στην κλασική θεολογική ερώτηση, τι είναι αυτό που προηγείται, η υπόσταση ή η ουσία; Η υπόσταση καθορίζει την ουσία ή η ουσία την υπόσταση;
Είναι γνωστό ότι η ορθόδοξη θεολογία δίνει προτεραιότητα στο πρόσωπο σε αντίθεση με τη Δυτική, στην οποία επικρατεί η ουσιοκρατία. Οι Καππαδόκες Πατέρες έδωσαν προτεραιότητα στο πρόσωπο, δηλαδή στην υπόσταση, έναντι της ουσίας. Για το ερώτημα που βρίσκεται υπό διερεύνηση, σημαίνει ότι ο τρόπος ύπαρξης, προφανώς επηρεάζει ως ένα βαθμό και την φύση. Πρόκειται για την αλλοτρίωση του ανθρώπου και με αυτήν την έννοια ο άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει την αυθεντικότητά του.
Με τον ίδιο τρόπο απαντάει και η επιστημονική κοινότητα στο παραπάνω ερώτημα. Εφόσον μέρος της ανθρώπινης ουσίας είναι και η βιολογική του σύσταση, τότε η σύγχρονη επιστήμη έρχεται τελικά να επιβεβαιώσει αυτό που διαισθητικά πιστεύει η ορθόδοξη σκέψη. Τόσο η νευροφυσιολογία, όσο η ψυχολογία, η ιατρική και άλλες επιστήμες έχουν πλέον επιβεβαιώσει, ότι ο τρόπος σκέψης και ζωής επηρεάζει μεταξύ άλλων και τη δομή του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποίο υπάρχουμε, επηρεάζει τόσο τη βιολογία μας, όσο και την πνευματικότητά μας, αφού το ένα έχει άμεση σχέση με το άλλο. Δυστυχώς είναι δύσκολο να δοθεί μία οριστική απάντηση, γιατί μας διαφεύγει ένας ακριβής καθορισμός της ανθρώπινης ουσίας. Αν εξεταστεί το ζήτημα από βιολογικής απόψεως, μέχρι τη δεκαετία του 30 οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι η βιολογική εξέλιξη αφορούσε μόνο στον φαινότυπο και όχι στον γονότυπο, δηλαδή στα γονίδια. Αυτό σήμαινε ότι οι βιολογικές αλλαγές δεν άγγιζαν στην πραγματικότητα το DNA. Από τη δεκαετία του 30 όμως και ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της Μοριακής Βιολογίας, η άποψη αυτή άλλαξε δραματικά, οδηγώντας σε αυτό που οι επιστημολόγοι ονομάζουν «Νέα Σύνθεση» στη θεωρία της εξέλιξης[4].Έτσι είναι πλέον διαπιστωμένο ότι η εξέλιξη αλλάζει και τα γονίδιά[5], άρα ο τρόπος ύπαρξης αλλάζει και το DNA, δηλαδή κάτι από την ανθρώπινη ουσία.
Όλες αυτές οι διαπιστώσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία για το ζήτημα που εξετάζεται. Εφόσον ο Μετανθρωπισμός ευαγγελίζεται τόσο μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ύπαρξης του ανθρώπου, αυτό σύμφωνα με τα παραπάνω, σημαίνει και αλλαγή της ανθρώπινης ουσίας, όπως άλλωστε φαίνεται και από την ετυμολογία της λέξης Μετ-άνθρωπος. Η αλλαγή αυτή όμως θα συνιστά αλλοίωση ή απλά μια αλματώδη και πρωτοφανή, για τα μέχρι τώρα δεδομένα, βελτίωση; Θα πάψει ο άνθρωπος να είναι άνθρωπος; Η ανεπτυγμένη λογική, η ύπαρξη ελεύθερης βούλησης και αυτεπίγνωσης και η μεγάλη συναισθηματική νοημοσύνη που χαρακτηρίζουν το ανθρώπινο είδος, θα υπάρχουν ως ιδιότητες στο μελλοντικό κυβόργιο, τον άνθρωπο υβρίδιο;
Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ
