Άγιος Ιωσήφ Ησυχαστής: από τους σκληρούς αγώνες στην περίοδο της συγγραφής

Ακολούθησε περίοδος σκληρών αγώνων έναντι των πειρασμών, ενώ, εν μέσω θεωρίας, ο άγιος πληροφορήθηκε ότι «θα πολεμήσει στην πρώτη γραμμή¹» τους σκοτεινούς δαίμονες. Παράλληλα, διαρκής και επίμονη υπήρξε η αναζήτηση κατάλληλου πνευματικού, τον οποίο ανακάλυψαν στο κάθισμα του Αγίου Πέτρου, μετά από τα Κρύα Νερά, στην περιφέρεια της Μεγίστης Λαύρας∙ επρόκειτο για τον περίφημο για την ασκητική βιοτή του γέροντα Δανιήλ.

Ο γέρων Δανιήλ ήταν ησυχαστής και σχεδόν έγκλειστος, αγωνιζόταν στην αγρυπνία και την ευχή, ήταν φύση σιωπηλή, απαλλαγμένη από κοσμικές συνήθειες και λειτουργούσε καθημερινά, έχοντας το δικό του πρόγραμμα ζωής. Ο γέρων Ιωσήφ, όταν διαπίστωσε την πνευματικότητα του περιβάλλοντος και την αγιότητα του γέροντος Δανιήλ τον παρακάλεσε να τους επιτρέπει να λειτουργούνται εκεί και να τους εξομολογεί. Ο γέροντας Δανιήλ δέχτηκε τους δύο ασκητές, οι οποίοι την περίοδο εκείνη είχαν να αντιμετωπίσουν και την ειρωνεία του περιβάλλοντός τους για τον σκληρό τρόπο της άσκησής τους. Στις επώδυνες και εξαντλητικές του προσπάθειες για την αναζήτηση της Χάριτος, ο άγιος προσευχόταν ζητώντας τη βοήθεια του Θεού και σύμφωνα με όσα έχει πει ο ίδιος στους μαθητές τους πολλές φορές «ηρπάγη εις θεωρίαν». Όσο όμως προχωρούσε προς τα πνευματικά τόσο εντονότερος γινόταν ο πόλεμος των δαιμόνων (σαρκικός, ένοπλες επιθέσεις και φοβερές απειλές) αλλά και η αρνητικότητα και η ειρωνεία που εισέπραττε από τους άλλους μοναχούς, με αποτέλεσμα «με την στέρηση να αυξήσουμε τον πόλεμο προς τα έσω και προς τα μέσα²». Σταθερή καταφυγή του υπήρξε η θερμή πίστη, η αδιάλειπτη ευχή και η ευλάβειά που έτρεφε προς την Παναγία³. Όμως «τοῖς ἐρημικοῖς ζωή μακαρίᾳ ἐστι, θεϊκῶ ἔρωτι πτερουμένοις⁴», γι΄ αυτό και ο γέροντας Ιωσήφ αναζήτησε νέο ησυχαστήριο, κάπου όπου που να μην εντοπίζονται εύκολα από τους ανθρώπους και να «μας στερούν αυτό που εμείς χάνουμε και εκείνοι δεν μπορούν να το δουν⁵». Κατευθύνθηκαν λοιπόν, τον Ιανουάριο του 1938, σε σπηλιά της Μικράς Αγίας Άννας, έκτισαν ένα μικρό εκκλησάκι του Τιμίου Προδρόμου και εγκαταβίωσαν εκεί κάτω από μεγάλη στέρηση και πολλές δυσκολίες.

Το καθημερινό πρόγραμμα περιελάμβανε τα εξής: εργάζονταν ως το μεσημέρι στις απαραίτητες εργασίες, μετά σταματούσαν και έκαναν κομποσκοίνι – μόνος του ο καθένας- και λίγη ανάγνωση. Ακολουθούσε το δείπνο. Στη συνέχεια η συνοδεία έπαιρνε ευχή από το γέροντα και οι πατέρες πήγαιναν για ύπνο στα κελιά τους. Μετά την ξεκούραση ετοίμαζαν κάτι για την επόμενη ημέρα και πήγαινε ο καθένας στο κελί του για προσευχή ή αγρυπνία ως τα μεσάνυχτα. Αν είχαν λειτουργία, γινόταν μετά τα μεσάνυκτα, αν όχι, γινόταν πνευματική μελέτη.

Η τελευταία μετεγκατάσταση της συνοδείας έγινε το 1953 στην καλύβη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στη Νέα Σκήτη, της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου. Εκεί, στις 15 Αυγούστου του 1959, έχοντας πληροφορηθεί υπερφυσικά ένα μήνα πριν τον ακριβή χρόνο, κοιμήθηκε ο άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής, στα χέρια του συνασκητή του γέροντα Αρσένιου: «Πάψε, πάτερ Αρσένιε, μην κάνεις τίποτε. Τελείωσαν όλα. Φεύγω⁶».

Β. Εργογραφία

Το συγγραφικό έργο του αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστή έπεται των εμπειριών του και τις περιγράφει. Στηριζόμενος στις διδασκαλίες των αρχαίων Πατέρων και έμπλεος της θείας χάριτος, ο άγιος συνέγραψε ογδόντα μία επιστολές προς λαϊκούς και μοναχούς και μία επιστολή χωρισμένη σε τρία κεφάλαια προς ερημίτη. Αυτές τις έγραφε κυρίως τη νύκτα, μετά από πολύωρη καρδιακή προσευχή. «Ἐργάζομαι νοερῶς», γράφει, «καί πληρῶ ἀνελλιπῶς τά μοναχικά μου καθήκοντα. Καί τάς νύκτας ἐπ’ ἀρκετόν, ἀφοῦ ὁ νοῦς κουρασθῆ εἰς τήν εὐχήν, γράφω οὐκ ὀλίγας ἐπιστολάς ὅπου πολλαχῶς οἱ Χριστιανοί μοῦ ζητοῦν ὠφέλειαν⁷». Αλλού πάλι αναφέρει: «Καί ὅταν ἐν ὑπακοῇ καί τῇ ἡσυχίᾳ καθαγνίση τάς αἰσθήσεις καί γαληνιάση ὁ νοῦς καί καθαρισθῆ ἡ καρδία του, τότε λαμβάνει χάριν καί γνώσεως φωτισμόν. Γίνεται ὅλος φῶς, ὅλος νοῦς, ὅλος διαύγεια. Καί βρύει θεολογίαν, ὅπου ἂν γράφουν τρεῖς δέν προλαμβάνουν τό ρεῦμα πού βρύει κυματωδῶς καί σκορπίζει εἰρήνην καί ἄκραν ἀκινησίαν παθῶν εἰς ὅλον τό σῶμα. Φλογίζεται ἡ καρδία ἀπό θείαν ἀγάπη…⁸». Μελετώντας ο αναγνώστης το επιστολικό του έργο, αναγνωρίζει ότι η επιστολογραφία στο σύνολό της είναι το απαύγασμα και η απόρροια της εσωτερικής ησυχαστικής ζωής του.

Εκτός από τις Επιστολές, ο άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής συνέγραψε την πραγματεία η «Δεκάφωνος Πνευματοκίνητος Σάλπιγξ». Το αυτόγραφο χειρόγραφο βρίσκεται στη Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στη Βοστώνη.

Τέλος, ο άγιος Ιωσήφ έγραψε και τα εξής ποιήματα: α) Υποσχέσεις της Παναγίας προς τους Αγιορείτες, β) Περί της ενσάρκου οικονομίας του Θεού Λόγου, γ) Εγκώμιον εις την έρημον, δ) Περί της του κόσμου ματαιότητος, ε) Περί θανάτου, στ) Ερωτικά προς Ιησούν, ζ) Εις την Κυρίαν Θεοτόκον, η) Περί αγάπης και θ) Το όνομά μου. Η αγιοκατάταξη του γέροντα Ιωσήφ στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας έγινε στις 9 Μαρτίου 2020 και η μνήμη του τιμάται στις 16 Αυγούστου.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ