Ορθοδοξία / Αιρέσεις
Αγγελική Δ. Χατζηιωάννου, Δρ. Θεολογίας

Halloween (Χαλογουΐν). Η σύγχρονη εκδοχή του Αρχαίου Κέλτικου παγανισμού

11 Οκτωβρίου 2023

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία κίνηση για την εισαγωγή στην ελληνική κοινωνία, εορτών που προέρχονται από δυτικές χώρες και κυρίως εορτών που απευθύνονται στη νεολαία. Μία εξ αυτών είναι και η προερχόμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής γιορτή του Halloween (Χάλογουιν). Σύμφωνα με το έθιμο της γιορτής, τα μικρά παιδιά στις 31 κάθε Οκτωβρίου ντύνονται με ενδυμασίες μαγισσών, ξωτικών, δαιμόνων και φαντασμάτων, επισκέπτονται τα σπίτια προκειμένου να συγκεντρώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα γλυκά, μία ενέργεια η οποία είναι γνωστή ως «trick or treat» («φάρσα ή κέρασμα»). Πολλοί συνδέουν τη συγκεκριμένη γιορτή με τις ελληνικες απόκριες, ωστόσο αυτή η σύνδεση είναι λανθασμένη.

Πολλοί ερευνητές θεωρούν πως αυτή η γιορτή προέρχεται από τη ρωμαική γιορτή προς τιμή της θεάς Pomona, που θεωρείτο θεά των καρπών και των φρούτων1, ενώ άλλοι από την αρχαία κελτική γιορτή Σαμαίν (Samhain ή Samuin2), που σηματοδοτουσε το τέλος του καλοκαιριού και γιορταζόταν την 1η Νεομβρίου3, εκδοχή που είναι και η πιο πιθανή. Οι Κέλτες κατοικούσαν στη σημερινή Ιρλανδία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στα βόρεια της Γαλλίας. Για τους Κέλτες η ημέρα της 31ης Οκτωβρίου, όπου γιόρταζαν τη γιορτή Samhain σήμαινε το τέλος της συγκομιδής των καρπών και την αρχή του χειμώνα. Ωστόσο η ημέρα αυτή πίστευαν, πως έχει και υπερφυσικό χαρακτήρα καθώς θεωρείτο, ότι τότε καταργούνταν τα σύνορα του κάτω κόσμου και του κόσμου των ζωντανών και ότι τότε έρχονταν από τον κάτω κόσμο στη γη πνεύματα νεκρών και πνεύματα του σκότους4.

Τις τελετές της γιορτής του Σαμαίν πραγματοποιούσαν οι ιερείς των Κελτών, που ονομαζόταν Δρυίδες. Οι Δρυίδες προήδρευαν και των θυσιών που τελούνταν γι᾽ αυτή τη γιορτή5. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν, πως οι θυσίες που τελούνταν δεν ήταν μόνο θυσίες ζώων, αλλά και ανθρωποθυσίες. Οι ανθρωποθυσίες δεν ήταν άγνωστες στη θρησκευτική λατρεία των Κελτών. Πληροφορίες γι᾽ αυτές δίνουν Ρωμαίοι συγγραφείς, όπως ο Κικέρωνας, ο Ιούλιος Καίσαρας, ο Σουητώνιος και ο Λουκιανός. Ο Πλίνιος ο Νεώτερος αναφέρει πως ανθρωποθυσιες πραγματοποιούνταν και στη Βρετανία. Παρά το γεγονός, ότι οι ανθρωποθυσίες τυπικώς απαγορεύθηκαν επί των αυτοκρατορων Τιβερίου (14-16 έως 37 μ.Χ.) και Κλαυδίου (45-54 μ.Χ.) και από τον αγ. Πατρίκιο στην Ιρλανδία6 δεν είναι βέβαιο, ότι αυτές ουσιαστικά καταργήθηκαν. Το γεγονός, ότι Ρωμαίοι αυτοκράτορες προσπάθησαν να καταργήσουν τη γιορτή του Σαμαίν, ίσως συνδέεται με την τέλεση των ανθρωποθυσιών, που οι αυτοκράτορες δεν δέχονταν ως τρόπο λατρείας θεοτήτων. Είναι γνωστό, ότι οι Ρωμαίοι ήταν ανεκτικοί στη λατρεία των τοπικών θεοτήτων των λαών που περιλαμβάνονταν στην αυτοκρατορία τους, φαίνεται όμως, πως οι ανθρωποθυσίες ξεπερνούσαν τα όρια της ανεκτικότητάς τους.

Μετά την εξάπλωση του Χριστιανισμού η γιορτή του Σαμαίν προσέλαβε χριστιανικό χαρακτήρα και συνδέθηκε με τη γιορτή των Αγίων Πάντων (που γιορταζόταν στις 13 Μαίου, αλλά μετακινήθηκε στην 1η Νοεμβρίου για να εξαφανίσει τον παγανιστικό χαρακτήρα του). Από τη γιορτή των Αγίων Πάντων η γιορτή του Σαμαίν έλαβε τη σημερινή ονομασία της Halloween δηλαδή All Hallows even (παραμονή των Αγίων Πάντων). Σήμερα, σύμφωνα με τους οπαδούς του Halloween είναι μία γιορτή χαράς και μεταμφιέσεων με εύθυμες παρελάσεις και κεράσματα σε παιδιά και ενήλικες.

Παρά τα όσα αναφέρουν οι υποστηρικτές της γιορτής, το Halloween ουδέποτε έπαψε να συνδέεται με την υπερφυσική δραστηριότητα και τη μαγεία και παρά το γεγονός, ότι σήμερα έχει φαινομενικά χριστιανικό χαρακτήρα, στην πραγματικότητα ποτέ δεν απέβαλε τις παγανιστικές του ρίζες7. Ο σατανιστής Anton Lavey στη σατανιστική βίβλο του κατατάσσει το Halloween ως μία από τις δύο σημαντικότερες γιορτές του σατανιστικού ημερολογίου8, ενώ η γιορτή περιλαμβάνεται στο ημερολογιο, που ακολουθούν οι μάγισσες (Wicca)9. Η γιορτή πραγματοποιειται σήμερα τόσο από τους σατανιστές, όσο και από μάγισσες (προς τιμήν της Μητέρας Γης)10, αλλά και από σύγχρονους παγανιστές11.

Σύμφωνα με πολλές αναφορές, κατά τη διάρκεια της νύχτας της 31ης Οκτωβρίου πραγματοποιούνται σατανιστικές τελετές και θυσίες ζώων. Είναι χαρακτηριστικό, ότι στις Η.Π.Α. οι φιλοζωικές οργανώσεις σταματούν να δίνουν μαύρες γάτες τις παραμονές της γιορτής και μέχρι της 2 Νοεμβρίου για υιοθεσία «φοβούμενες βαναυσότητες προς τα αιλουροειδή, τα οποία συνήθως γίνονται το επίκεντρο αυτή την εποχή του χρόνου»12, ενώ άλλες απαγορεύουν την υιοθεσία μαύρων γατών όλο τον Οκτώβριο13. Σύμφωνα με την αρθρογράφο Rachel Quigley ο φιλοζωικός οργανισμός “Animal Orphanage” αναφέρει, ότι πολλοί άνθρωποι θυσιάζουν μαύρες γάτες την ημέρα του Halloween14. Οι οπαδοί του Halloween υποστηρίζουν πως τα σχετικά με τις θυσίες των ζώων αποτελούν μύθο, αν όμως έτσι έχουν τα πράγματα, γιατί οι φιλοζωικές οργανώσεις απαγορεύουν την υιοθεσία μαύρων γατών ή καλούν τους ιδιοκτήτες των γατών να προσέχουν τα ζώα τους αυτή την περίοδο;

Όσον αφορά στο επιχείρημα, ότι η γιορτή του Halloween είναι σήμερα μόνο μία γιορτή ευθυμίας, τραγουδιού και μεταμφιέσεων και έχει χάσει τον παλιό παγανιστικό της χαρακτήρα, πως δικαιολογείται το γεγονός, ότι γιορτάζεται από τους σατανιστές, αλλά και από τις μάγισσες (Wicca), οι οποίες μάλιστα στις ιστοσελίδες τους δίνουν οδηγίες για τον τρόπο του εορτασμού (κατασκευή βωμού15, διακόσμηση του βωμού με κρανία, οστά, καρπούς16 κ.α.);

Η γιορτή του Halloween, όπως αυτή γιορτάζεται σήμερα σε αρκετές χώρες του δυτικού κόσμου δεν είναι τόσο αθώα, όσο προσπαθούν οι θιασώτες της να αποδείξουν. Το Halloween προβάλλει παγανιστικές θεωρήσεις περί κόσμου και της σχέσεως των πνευμάτων με αυτόν και αποτελεί προσπάθεια εξοικείωσης των μικρών παιδιών με το μαγικό στοιχείο17. Η γιορτή αυτή δημιουργεί την εντύπωση στους οπαδούς της, πως είναι δυνατή η επικοινωνία με τα πνεύματα του κάτω κόσμου18, ενώ μπορεί να αποτελέσει προθάλαμο για την ένταξη σε ομάδες μαγισσών (Wicca)19 ανθρώπων, που θέλουν να ασχοληθούν ιδιαίτερα με αυτήν.

Για τους παραπάνω λόγους καλό θα είναι οι χριστιανοί να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με τη συμμετοχή τους ή τη συμμετοχή των παιδιών τους σε αυτή τη γιορτή, η οποία επιχειρείται τα τελευταία χρόνια να εισαχθεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, λαμβάνοντας υπ᾽ όψη τους, πως το Halloween αποτελεί μία σύγχρονη εκδοχή του αρχαίου κελτικού παγανισμού, η οποία βεβαίως είναι ασυμβίβαστη με την ορθόδοξη χριστιανική πίστη.