Άγιος Κοσμάς Αιτωλός, Το επαναστατικό του πρόταγμα και η συνεχής σπονδυλωτή γιορτή και πανήγυρις εν κινήσει που δημιούργησε!

Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779).

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και η πορεία του μοιάζουν σαν ένα φτερό στον άνεμο, μέσα στους μακάβριους τούρκικους αγέρηδες. Και ταυτόχρονα φαίνεται σαν ένα ωδικό πουλί απαράμιλλης φωνής και γλυκύτητας που με τον λόγο του γλύκανε και συγχρόνως έθρεψε και φώτισε τους Ρωμιούς και τον ελληνισμό εν μέσω της σκοτεινής και σκληρής τουρκοκρατίας.

Ένας περιφερόμενος Ιωάννης Χρυσόστομος, τηρουμένων των αναλογιών, που περιέφερε το λυόμενο και φορητό βάθρο του που συμβόλιζε τον τάφο του, όπως έλεγε ο ίδιος, σε αποστολικές περιοδείες οι οποίες εξελίχθηκαν και σε πολιτισμικές!

Ο λόγος του ήταν πάντα καρδιακός απευθυνόταν κατευθείαν στις καρδιές των υποδούλων Ελλήνων, ρίχνοντας για μια ακόμη φορά τους σπόρους της πίστης, όπως και των ελληνικών γραμμάτων, σχεδόν, σε χέρσα γη. Άλλωστε και η χριστιανική πίστη εδραιώθηκε εκεί όπου είχαν καλλιεργηθεί τα ελληνικά γράμματα, η ελληνική ευαισθησία των ποιητών, της φιλοσοφίας, της τέχνης. Και ας χρειάστηκε να μαρτυρήσουν χιλιάδες πρώην λάτρεις του Δωδεκάθεου από μεγάλη αγάπη και εσωτερική πεποίθηση! Πραγματικά, στα αίματα των αρχαίων Ελλήνων στερεώθηκε ολόκληρος ο χριστιανισμός! Φαίνεται πως μπρος στην αλήθεια που γεύτηκαν τίποτε δεν μπορούσε, πλέον, να τους κρατήσει μακριά της!

Και να ο μετέπειτα μάρτυρας-νεομάρτυρας Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ως περιφερόμενος Ιωάννης Χρυσόστομος και «πατριάρχης» εν πορεία και αποστολή να στήνει το βάθρο-τάφο του το οποίο ήταν η εν αιχμαλωσία Αγία Σοφία, το καθολικό του ελληνισμού, και με τον λόγο του να αγκαλιάζει και να αγαλλιάζει τις ψυχές των σκλάβων!

Λόγος ευγένειας και αγάπης, γιατί γεμάτος αγάπη ήταν ο ίδιος και γι’ αυτό βγήκε στο κήρυγμα με αίσθημα ευθύνης και διάκρισης. Δεν βγήκε για να ελέγξει, όπως κάνουν συνήθως θεολόγοι και ιερωμένοι από τον άμβωνα. Οι λόγοι του, τα κελαηδήματα του αγιορειτικού αυτού ωδικού πουλιού αποτελούν από τα κορυφαία μνημεία λόγου της τουρκοκρατίας. Και μάλιστα λαϊκού λόγου!

Κατάφερε, εν τούτοις, ο άγιος Κοσμάς μέσα από τον λαϊκό αυτό λόγο να μεταφέρει στους απλούς ανθρώπους και αγράμματους μέχρι και δογματικά νοήματα. Όπως για παράδειγμα περί Αγίας Τριάδας.

Και εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο! Ποτέ δεν τον κατατάξαμε, τουλάχιστον, στην μνήμη μας ανάμεσα στους μεγάλους και διαπρεπείς θεολόγους, αλλά ούτε και στους λόγιους εκκλησιαστικούς άνδρες. Τον ταυτίσαμε σύμφωνα με τον «απλό», «λαϊκό» του λόγο, με μια ναΐφ, απλή, σχεδόν αφελή παρουσία! Έτσι ήταν;

Κάθε άλλο! Μάλλον, η παρουσία του ήταν πολύ πιο καίρια και δραστική από πολλούς λόγιους της τουρκοκρατίας οι οποίοι έγραψαν σε γλώσσα, μάλλον, ακατανόητη για τον λαϊκό κόσμο. Και οι λόγοι τους παραμένουν και σήμερα δυσκολοανάγνωστοι. Αντιθέτως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός κατάφερε να μιλήσει στην γλώσσα των ανθρώπων που απευθυνόταν και, μάλιστα, στις καρδιές τους κι αυτοί τον άκουσαν! Με την έννοια τον αποδέχτηκαν! Γιατί ο «απλός» του λόγος διέθετε ψυχωμένη, καρδιακή και χαριτωμένη πειθώ και σε καμιά περίπτωση δεν περιείχε ίχνος καταναγκασμού.

Έτσι ο «ναΐφ», ο «απλοϊκός», ο «αφελής» ιεραπόστολος ήταν στην ουσία βαθύς, λόγιος, θεολογικότατος και διακριτικός και αναδείχθηκε σε απόστολο, δάσκαλο, καθηγητή, πρύτανη και υπουργό Παιδείας, άμα και θρησκευμάτων ο οποίος αναδιοργάνωσε τον κόσμο της πίστης και των ελληνικών γραμμάτων των σκλάβων.

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, προφανώς, δεν βγήκε στο κήρυγμα για να κάνει το… κομμάτι του! Επίσης, γνώριζε πως ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να κάνουν τον ίδιο κομμάτια, όπως και πολλούς άλλους νεομάρτυρες! Παρ’ όλα αυτά οι περιοδείες του έλαβαν χαρακτήρα πάνδημο και έτυχαν μεγάλης αποδοχής που κάποιος νέος άνθρωπος με τις σημερινές παραστάσεις θα μπορούσε να τις χαρακτηρίσει ως ενός… ροκ σταρ! Μαζί του είχε πολυάριθμο ιεραποστολικό «συνεργείο», όπως και πολύ κόσμο ο οποίος τον ακολουθούσε.

Ένα πραγματικό κίνημα καθ’ οδόν που συνόδευε το φτερό στον άνεμο μέσα στην τουρκική νυχτιά και αντάρα, για να ακούσει την μελωδική του λαλιά και τα χυμώδη κελαηδήματά του τα οποία τους μετέδιδαν περίσσια ζωή  και ομορφιά που τους έλειπε. Έτσι, ο ίδιος και η πολυμελής του συνοδεία ήταν τα τροχιοδεικτικά τα οποία φανέρωναν και αποκάλυπταν τον δρόμο, την πορεία και την ζωή μέσα στο σκότος!

Άγιος Κοσμάς [Αιτωλός] ο Νέος Μάρτυρας.

Πράγματι, ήταν ένας πολύ μεγάλος ολοφώτεινος αστέρας που με τον γλυκό και μεστό του λόγο ζέστανε τους Έλληνες! Και να μια ακόμη ιδιότητα του φωτός την οποία σκορπούσε: να ζεσταίνει! Ήταν, ουσιαστικά, ένας πολύ μεγάλος επαναστάτης που δημιούργησε και ένα τεράστιο πολιτισμικό κίνημα, με τα σχολειά που ίδρυσε και την προτροπή να μιλάνε την ελληνική γλώσσα.

Ενώ, θα πρέπει να τονίσουμε, πως όλο αυτό το οικοδόμημα στηριζόταν στον αναστάσιμο του λόγο και προπαντός τον αναστημένο εαυτό του. Ο άγιος Κοσμάς δημιούργησε με τις περιοδείες του μια συνεχή σπονδυλωτή γιορτή, ένα πανηγύρι εν κινήσει, ένα Πάσχα!

Και να το επίκεντρο και η έδρα της υπόστασης και της ψυχής του, όπως και του έργου του.

Η Ανάσταση που βίωνε ο ίδιος και μάλλον τον… τυραννούσε! Από εκεί η αγωνία του για τους αδελφούς του και γι’ αυτό βγήκε στον… δρόμο για να τους συναντήσει, να τους μεταφέρει και να μοιραστεί αυτό το οποίο ζούσε ο ίδιος. Αυτό που δεν μπορούσε να το κρατά, πλέον, μυστικό μέσα του. Γι’ αυτό μπορούμε να ισχυριστούμε με σιγουριά πως δεν μετέφερε όμορφα και ωραία λόγια από εκείνα τα οποία διάβασε, αλλά τους μετέφερε τους παλμούς αγάπης από την πυρίκαυστη από θείο έρωτα καρδιάς του.

Δηλαδή, ο λόγος του ουσιαστικά ήταν αυτός ο ίδιος και όπως αναφέραμε σε άλλο κείμενο με παραδείγματα η διδασκαλία του επιδρούσε, λειτουργούσε ιαματικά, θαυματουργικά και βέβαια βαθύτατα παραμυθητικά στα σώματα και τις ψυχές των ακροατών του! Των συμποσιαστών του!

Έτσι κάθε επίσκεψη στο έργο του θα πρέπει να ξεκινά από τον ίδιο, από την πνευματική του «κατάσταση», την αγία προσωπικότητά του. Γιατί πέραν από νεομάρτυρας-ιερομάρτυρας ήταν και οσιομάρτυρας. Έτσι, και το όλο έργο του δεν ήταν αποτέλεσμα μιας ατομικής στόχευσης μιας διάνοιας και ιδιοφυΐας κατά κόσμο, αλλά ένα πνευματικό κατόρθωμα μιας αγίας μορφής!

Ο άγιος Κοσμάς βγήκε στον κόσμο με ταπεινή ορμή, σχεδόν σαν σίφουνας, για να μιλήσει και συγχρόνως να κτίσει και να ανοικοδομήσει, γνωρίζοντας την κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει το Γένος και ο Ελληνισμός! Και όπως φαίνεται δεν τον τρόμαξε ο κόπος και οι μεγάλες προσπάθειες που έπρεπε να κάνει για να ανέβει λίγο ψηλότερα ο ελληνικός κόσμος με την πίστη και τα ελληνικά γράμματα.

Η πίστη και τα ελληνικά γράμματα, αποτελούν ένα δημιουργικό κράμα, ένα συναμφότερον πολύ πιο πραγματικό και ουσιαστικό από το ποιητικό «τρισύνθετο» που προτείνει ο Οδυσσέας Ελύτης. Λέει ο ποιητής: «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».

Πολύ δύσκολο μου φαίνεται!

Ο ίδιος ο άγιος Κοσμάς απευθυνόταν σ’ αυτούς που είχαν τις ελιές, τα αμπέλια, τα στάρια και τα λοιπά γεννήματα, τα πρόβατα και τις στάνες, αλλά και τα καράβια στα νησιά και τους τόνιζε πως χρειάζονται πιο πολύ την πίστη και τα ελληνικά γράμματα. Άλλωστε, χωρίς αυτά πώς θα μπορούσαν οι απόγονοί των σκλάβων πολλά χρόνια αργότερα να αποκωδικοποιήσουν την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη; Για να μην πούμε σε ποια γλώσσα και με ποια νοήματα θα έγραφε ο ίδιος ο ποιητής χωρίς το… επαναστατικό πρόταγμα του Αγίου Κοσμά «πίστη και ελληνικά γράμματα»;

Λοιπόν, άγιος Κοσμάς Αιτωλός, άξιος εστιν!

Και όταν θολώνει το μυαλό μνημονεύετε και άγιο Κοσμά τον Αιτωλό και πάσης ρωμηοσύνης και ελληνισμού και των ελληνικών γραμμάτων!

Να ’χουμε την ευχή του χαριτωμένου αυτού ανθρώπου, του αγίου που έβαλε το οσιακό και μαρτυρικό του σώμα ανάμεσα στον ξεπεσμό και τον βαρβαρισμό της σκλαβιάς και έγινε ο ίδιος γεφύρι πέτρινο, ηπειρώτικο το οποίο σήκωσε και ύψωσε το ρωμαίικο, τον ελληνισμό!

Ενώ, ο ίδιος υψώθηκε ολόσωμος και ολόψυχος στην αγχόνη για ότι αγάπησε πιο πολύ και έως θανάτου και έτσι επιστέγασε το έργο του με την πυρίκαυστη για τον Θεό και τους συνανθρώπους του αγάπη!

Ότι, «κραταία ως θάνατος αγάπη»!

Τον ευχαριστούμε!