Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός, Για την λύπη, το φόβο, το θυμό, την φαντασία!

Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού
Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως

Απόδοση στην νέα ελληνική
Αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Πάπαρης (νυν Μητροπολίτης Δράμας)

Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=384034

Για την λύπη
Τα είδη της λύπης είναι τέσσερα· η κατάθλιψη, η στενοχώρια, ο φθόνος και η συμπάθεια. Κατάθλιψη είναι η λύπη που μας αφαιρεί τη φωνή· στενοχώρια είναι η λύπη που βαραίνει την ψυχή· φθόνος είναι η λύπη για τα αγαθά των άλλων· και συμπάθεια είναι η λύπη για τη ξένη δυστυχία.

Για το φόβο
Και ο φόβος διαιρείται σε έξι είδη: στο δισταγμό, την ντροπή, την αισχύνη, την κατάπληξη, την έκπληξη και την αγωνία.
Δισταγμός λοιπόν είναι ο φόβος για μια μελλοντική μας πράξη.

Ντροπή είναι ο φόβος για προσδοκώμενη σε βάρος μας κατηγορία· αυτό το συναίσθημα μάλιστα είναι πολύ καλό.

Αισχύνη είναι ο φόβος για αισχρές πράξεις· και αυτό το συναίσθημα καλλιεργεί τη
σωτηρία μας.

Κατάπληξη είναι ο φόβος από μεγάλη φαντασίωση.

Έκπληξη είναι ο φόβος από ασυνήθιστη φαντασία.

Αγωνία είναι ο φόβος της πτώσεως, δηλαδή της αποτυχίας· έχουμε αγωνία από φόβο μήπως αποτύχουμε στις πράξεις μας.

Για το θυμό
Ο θυμός είναι ο βρασμός του αίματος γύρω από την καρδιά και προέρχεται από ερεθισμό ή αναταραχή της χολής. Γι’ αυτό ονομάζεται και χολή και χόλος.

Κάποτε ο θυμός είναι επιθυμία αντεκδικήσεως· όταν μας αδικούν ή νομίζουμε ότι μας αδικούν, τότε θυμώνουμε· στην περίπτωση αυτή έχουμε ανάμεικτο πάθος, από επιθυμία και θυμό.

Τρία είναι τα είδη του θυμού: η οργή, που λέγεται και χολή και χόλος, η μήνη και ο κότος.

Διότι ο θυμός που έχει αρχή και κίνηση, λέγεται και χολή και χόλος.

Μήνη είναι θυμός που κρατάει, δηλαδή μνησικακία· λέγεται έτσι από το γεγονός ότι παραμένει και διατηρείται στη μνήμη.

Κότος είναι η οργή που καιροφυλακτεί να εκδικηθεί· και έχει πάρει αυτή την ονομασία από το «κείσθαι» (έχει καθίσει).

Είναι μάλιστα ο θυμός υπηρέτης του λογισμού, υπερασπιστής της επιθυμίας· όταν, δηλαδή, επιθυμήσουμε κάποιο πράγμα και κάποιος μας εμποδίσει, θυμώνουμε εναντίον του ότι μας αδίκησε· ο λογισμός, δηλαδή, βγάζει την απόφαση ότι αυτό που έγινε είναι άξιο να προκαλέσει αγανάκτηση σ’ αυτούς που από τη φύση τους προστατεύουν τη σχετική τάξη.

Για την φαντασία
Το φανταστικό είναι ικανότητα του αλόγου μέρους της ψυχής, που ενεργεί με τις αισθήσεις και λέγεται αίσθηση. Φανταστό και αισθητό είναι αυτό που υποπίπτει στη φαντασία και την αίσθηση· όπως όραση είναι η ίδια η οπτική δύναμη, και ορατό είναι αυτό που υποπίπτει στην όραση, για παράδειγμα κάποια πέτρα ή κάτι παρόμοιο.

Φαντασία πάλι είναι πάθος του αλόγου μέρους της ψυχής που την προκαλεί κάποιο φανταστό· φάντασμα πάλι είναι πάθος χωρίς περιεχόμενο, στο χώρο του αλόγου μέρους της ψυχής, που δεν το προκαλεί κάποιο φανταστό.

Όργανο του φανταστικού μέρους της ψυχής είναι η κοιλότητα στο μπροστά μέρος του εγκεφάλου.

Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, «Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», απόδοση στην νέα ελληνική, Αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Πάπαρης. Από: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/paterikon/iwannhs_damaskhnos_ekdosis_akribhs.htm