Στάρετς Σέργιος: Η προσευχή είναι η τροφή και η ζωή της ψυχής!

Στάρετς Σέργιος (1903-1987).

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Η προσευχή

Στη διδασκαλία του γέροντα Σεργίου η προσευχή κατέχει εξίσου πρωταρχική θέση όπως και η μετάνοια.

Όταν μιλάει για προσευχή ο στάρετς Σέργιος περιλαμβάνει όλους του τύπους των προσευχών που η Εκκλησία καθόρισε για τους πιστούς. Ο ίδιος ήταν υπέρμαχος των εκκλησιαστικών ακολουθιών, τις οποίες προσπαθούσε με ζήλο, τόσο ως ιερέας όσο και ως μοναχός, να τελεί με όλη την ιεροπρέπεια και ακρίβεια που προσδίδει το Τυπικό.

Συνιστούσε διάφορους τύπους προσευχής που η εκκλησία προτείνει για το πρωί και για το βράδυ. Θεωρούσε ότι κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η προσευχή του αγίου Εφραίμ του Σύρου έπρεπε να αποτελεί ένα ελάχιστο καθημερινό πρόγραμμα.

Ωστόσο λέγοντας πως η προσευχή πρέπει να είναι αδιάλειπτη (βλ. παρακάτω), είχε πάντα υπόψη του την προσευχή του Ιησού, τη μονολόγιστη ευχή, η οποία λόγω της βραχύτητάς της και της επαναληπτικής της μορφής έχει τη δυνατότητα αφενός να συνοδεύει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, και αφετέρου, αφού καταστεί αδιάλειπτη, να εμπεριέχεται στις καθημερινές δραστηριότητες του ανθρώπου, ακόμη και στον ύπνο του.

Υποστήριζε ακόμη ότι η προσευχή του Ιησού δεν πρέπει να σταματά κατά τη διάρκεια των εκκλησιαστικών ακολουθιών, διότι κάνει βαθύτερη τη συμμετοχή μας σ’ αυτές.

Μέσα σε όλες αυτές τις μορφές, η προσευχή έχει δύο όψεις: η μία είναι η έκκληση για βοήθεια, και η άλλη θεωρία που παίρνει συχνά τη μορφή της δράσεως της Χάριτος.

Η δεύτερη όψη να μη μας κάνει να παραμελούμε την πρώτη, διότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε απόδειξη της υπερηφανείας μας, ότι δηλαδή μπορούμε να πορευθούμε και χωρίς τη βοήθεια του Θεού.

Η έκκληση για βοήθεια αφορά πράγματα πνευματικά και όχι υλικά που είναι χρήσιμα για την ψυχή μας. Κυρίως όμως θα μας βοηθήσει να ζούμε τα πάντα εν Θεώ, ακόμη και τα υλικά.

Η δράση της Χάριτος πάντοτε να συνοδεύει ό,τι κάνουμε, αλλά και ό,τι δεν κάνουμε. Όπως έλεγε ένας Πατέρας, «Έχεις να φας; Ευχαρίστησε τον Θεό! Δεν έχεις να φας; Ευχαρίστησε τον Θεό»!

Το κυριότερο χαρακτηριστικό της διδασκαλίας του γέροντα Σεργίου, όσον αφορά την προσευχή είναι η ζωτική σημασία που της προσδίδει. Η προσευχή είναι η τροφή και η ζωή της ψυχής.

Η αγαπημένη του όμως έκφραση που την επαναλαμβάνει αναρίθμητες φορές, είναι ότι: «η προσευχή είναι η αναπνοή της ψυχής».

Τη θεωρούσε τόσο σημαντική για τη ζωή της ψυχής, όσο είναι και η φυσική αναπνοή για τη ζωή του σώματος. Με τον ίδιο τρόπο που ο άνθρωπος πεθαίνει βιολογικά αν το ανθρώπινο σώμα σταματήσει να αναπνέει, έτσι πεθαίνει και πνευματικά αν πάψει η ψυχή να προσεύχεται. Η πτωτική μας κατάσταση και τα πάθη μάς εμποδίζουν να αντιληφθούμε αυτή την πραγματικότητα.

Όπως λοιπόν μας είναι αδιανόητο να στερηθούμε τη βιολογική μας ζωή σταματώντας εκούσια την αναπνοή μας, το ίδιο αδιανόητο είναι να στερηθούμε την πνευματική μας ζωή με το να αρνηθούμε ή να σταματήσουμε την προσευχή.

Από το βιβλίο του Jean-Glaude Larchet, «Στάρετς Σέργιος», των εκδόσεων Ακρίτας. Μετάφραση Ευαγγελία Δ. Κισλά – Κοντογουλίδου.