Tο Ζ΄ Προφητικό Ανάγνωσμα του Εσπερινού της εορτής των Χριστουγέννων (Ησαΐας 9,6-7)

«Παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγενήθη ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς ἄγγελος,θαυμαστὸς σύμβουλος, Θεὸς ἰσχυρός, ἐξουσιαστής, ἄρχων εἰρήνης, πατὴρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος· ἐγὼ γὰρ ἄξω εἰρήνην ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, εἰρήνην καὶ ὑγίειαν αὐτῷ. Μεγάλη ἡ ἀρχὴ αὐτοῦ, καὶ τῆς εἰρήνης αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ὅριον ἐπὶ τὸν θρόνον Δαυὶδ καὶ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ κατορθῶσαι αὐτὴν καὶ ἀντιλαβέσθαι αὐτῆς ἐν κρίματι καὶ ἐν δικαιοσύνῃ ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ εἰς τὸν αἰῶνα·ὁ ζῆλος Κυρίου Σαβαὼθ ποιήσει ταῦτα».

Ο μέγας προφήτης Ησαϊας γεννήθηκε περί το 770 π.Χ. και έδρασε στην Ιερουσαλήμ.  Ο προφητικός του λόγος έχει ποικίλη θεματολογία. Ασχολείται με την αποστασία του Ιουδαϊκού λάου από τον Θεό, προφητεύοντας τιμωρίες για την ασέβεια των αρχόντων του,και στάθηκε παραμυθία στους δικαίους. Η φιλοασσυριακή πολιτική του βασιλιά Αχαζ είχε ως επακόλουθο την ανέγερση ειδωλολατρικών βωμών στο βασίλειο του Ιούδα, την εισχώρηση αλλοτρίων θεοτήτων και την επικράτηση του θρησκευτικού συγκρητισμού. Ο Ησαϊας ζητά απο τον βασιλιά να δείξει πίστη στο θέλημα του Θεού, ζητώντας μάλιστα θαυμαστό σημείο απο Εκείνον, γεγονός που παράκουσε ο Αχαζ. Φυσικό επακόλουθο της ανυπακοής του ήταν η υποταγή στους Ασσυρίους και η πτώση του βορείου βασιλείου το 722 π.Χ.

Όμως, η υπόσχεση του Θεού για την αποκατάσταση των δικαίων στο μέλλον με την εμφάνιση του Μεσσία παρέμενε ακλόνητη. Αυτός θα τους φέρει και εξωτερική λύτρωση από τους εχθρούς τους αλλά και πνευματική από τις αμαρτίες τους. Το μέλλον τους θα είναι λαμπρό και η δόξα της Ιερουσαλήμ περίοπτη σε όλο τον κόσμο.  Ο Ησαϊας κατέστη φορέας Θείων αποκαλύψεων, που αναφερόντουσαν στον ερχομό, το έργο και την σωτηρία του ανθρωπίνου γένους από τον Σωτήρα και Λυτρωτή, Κύριο μας Ιησού Χριστό.

Σχετικά με τον Μεσσία στον Ιουδαϊσμό υπήρχαν δύο τάσεις. Η πρώτη, επηρεασμένη απο τον Δευτεροησαϊα (49,2) θεωρούσε ότι ο Μεσσίας είναι κρυμμένος (Ενώχ 48,6) και η δεύτερη, μιλούσε για την προαιώνια εκλογή και προϋπαρξη Του (Παρ. 8,22 κ. εξ.) κάτι για το οποίο γίνεται λόγος στον προφ. Μιχαία (5,1) και στον ψαλμό 110,3[1]. Οι Ιουδαίοι ανέμεναν τον Μεσσία ως λυτρωτή του Ισραηλιτικού λαού. Ηδη, ο ψαλμωδός στον 17^ο ψαλμό,«μεγαλύνων τὰς σωτηρίας τοῦ βασιλέως αὐτοῦ»[2],δηλώνει ότι «ἐφύλαξε τὰς ὁδοὺς Κυρίου» και δεν ασέβησε, ελπίζοντας οτι  θα «ἀνταποδώσει Κύριος κατὰ τὴν δικαιοσύνην του καὶ κατὰ τὴν καθαριότητα τῶν χειρῶν του»[3], και θα φωτίσει «τό σκότος» του[4], Γενικά, οι Ψαλμοί παρουσιάζουν μια συγκεκριμένη εικόνα του Δαυϊδίδου Μεσσία. Θα είναι εκείνος ο οποίος θα απελευθερώσει την Ιερουσαλήμ, θα νικήσει και θα υποτάξει τα Εθνη[5].

Σχετικά με την μορφή του Μεσσία οι προφήτες χρησιμοποιούν τρείς εικόνες. Στην πρώτη,ο Μεσσίας παριστάνεται ως επιφανής βασιλέας,όπως γιά παράδειγμα ο Δαβίδ. Στην δεύτερη, παριστάνεται ως κάποιος που πάσχει και μάλιστα πεθαίνει για την άφεση των αμαρτιών όλων των ανθρώπων^[6]. Στην τρίτη ο Μεσσίας περιγράφεται ως η πλέον ζωντανή παρουσία τουιδίου του Θεού μεταξύ του λαού.

Οι Πατέρες και οι Εκκλησιαστικοί συγγραφείς ταυτίζουν το πρόσωπο του ερχόμενου Μεσσία – βασιλέως με τον Ιησού Χριστό[7]. Είναι «ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ»,τον οποίο  αναγνωρίζει ο Ναθαναήλ[8], που θα εισέλθει αργότερα θριαμβευτής στα Ιεροσόλυμα                              «καθήμενος ἐπὶ πῶλον ὄνου»[9]. Ο ίδιος ο Χριστός αποκάλυψε την μεσσιανική Του ιδιότητα την ώρα της ανακρίσεώς Του απο τον Αρχιερέα, μετά την σύλληψή Του[10].

Ηδη, στο 7^ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ησαϊα (14-16,) υπάρχει η περίφημη προφητεία της γεννήσεως του Εμμανουήλ απο την παρθένο[11] και της διάσπασης της αραμοϊσραηλινής συμμαχίας, με την οποία εκπληρώνονται οι θείες υποσχέσεις. Ο Εμμανουήλ (ο Θεός είναι μαζί μας) είναι αυτός που θα σώσει τον λαό,είναι κατά τον Ευσέβιο Καισαρείας η «πρόγευση» του Ιησού[12] και κατά τον ιερό Χρυσόστομο ο ίδιος ο «Θεάνθρωπος»[13].

Στην προφητεία αυτή απο το 9^ο κεφάλαιο του βιβλίου του, ο προφήτης προαναγγέλει την έλευση του Χριστού, ο οποίος προερχόμενος απο τον βασιλικό οίκο του Δαβίδ, θα αποκαταστήσει τον πικραμένο λαό. Είναι ο μεγάλης βουλής άγγελος, ο θαυμαστός σύμβουλος, ο ισχυρός εξουσιαστής, ο άρχοντας της ειρήνης, ο πατέρας του μέλλοντος αιώνος, ο αιώνιος προϋπάρχων Θεός[14]. Στους χαρακτηρισμούς αυτούς προσωποποιείται η δύναμη του Θεού στο πρόσωπο ενός υπερφυσικού παιδιού, του Εμμανουήλ, υιού της Παρθένου Μαρίας, ο οποίος θα είναι παντοδύναμος, γενναίος και ήρωας, και θα ελευθερώσει τον Ισραήλ από κάθε εχθρική δύναμη, θα επανενώσει τα δύο βασίλεια και θα προσφέρει ειρήνη και ευλογία με την θεϊκή Του δύναμη.

Ο Ησαΐας χρησιμοποίει τον «προφητικό» αόριστο θέλοντας να δείξει ότι αυτά που προλέγει έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται, στον αιώνιο χρόνο του Θεού[15].Το παιδί δεν  έχει γεννηθεί αλλά έρχεται.

Το έργο του θα έχει δύο όψεις: η μία θα είναι η Διαθήκη μεταξύ Θεού και ανθρώπων και η άλλη ο φωτισμός των Εθνών, που οδηγούν στην ταύτιση του έργου του Γιαχβέ και του παιδός. Ομως ο παίς- Εμμανουήλ υπερβαίνει το έργο του Γιαχβέ καθώς προσδιορίζει την διαθήκη τόσο με τους Ιουδαίους όσο και με τους Εθνικούς[16].Θα είναι το «μέγα φῶς»[17] για όσους πλανούνταν στο σκοτάδι, οι οποίοι πλέον θα απολαύσουν ευφραινόμενοι την χαρά της λύτρωσης απο την αμαρτία.Είναι «τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον, ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον»[18], και όποιος θα τον ακολουθήσει «οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ’ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς»[19].

Η ανάθεση της εξουσίας στους ώμους του δείχνει ότι αυτό το παντοδύναμο παιδί θα είναι φορέας της βασιλικής εξουσίας,  ο αγγελιοφόρος της προαιώνιας βουλής του Θεού και Πατρός, η ενσάρκωση της θείας σοφίας, ο αιώνιος μέγας και ύψιστος λυτρωτής- βασιλιάς που θα ενθρονιστεί στον θρόνο του Δαβίδ και θα βασιλεύσει αιώνια^[20].Είναι ο «βασιλεὺς βασιλέων καὶ κύριος κυρίων»[21], και ο θρόνος Του«εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος»[22].Είναι ο βασιλιάς για τον οποίο μιλούν οι προφήτες Ιερεμίας[23] και Μιχαίας[24], ο οποίος θα θεμελιώσει  και θα στηρίξει το βασίλειό Του στο δίκαιο και στο σωστό από τώρα και για πάντα.Αυτός θα «καταργήσῃ πᾶσαν ἀρχὴν καὶ πᾶσαν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν» και θα βασιλεύει «ἄχρις οὗ ἂν θῇ πάντας τοὺς ἐχθροὺς ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ»[25]. Ο «ζῆλος Κυρίου Σαβαὼθ»[26]για τον λαό Του,είναι η εγγύηση για τον ερχομό του Μεσσία[27].

Η βασιλεία του Χριστού «οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου»[28] και η ειρήνη που φέρνει είναι ατελεύτητος και αιώνιος.Ο Απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή του ομολογεί ότι κύρια συστατικά της Βασιλείας του Θεού είναι η «δικαιοσύνη καὶ εἰρήνη καὶ χαρὰ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ»[29].Ο ερχόμενος Ιησούς Χριστός, η πηγή της ειρήνης, είναι αυτός που ειρηνοποίησε «διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς καί τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς»[30]. Αυτή την  χωρίς όρια ειρήνη Του, μας άφησε για κληρονομιά[31].

Αυτή η προφητεία του Ησαϊα εκπληρώνεται στην Καινή Διαθήκη, στο 4^ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ευαγγελιστού Ματθαίου, ο οποίος βλέπει τον Μεσσία να ξεκινά την αποστολή του στον κόσμο με σκοπό να φέρει την βασιλεία του Θεού στους ανθρώπους:

« Γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει φῶς εἶδεν μέγα, καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς.  Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· Μετανοεῖτε· ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»[32].

 

Παραπομπές:

[1] Δεσπότης Σ. , Ο Ιησούς ως «Χριστός» και η πολιτική εξουσία στους Συνοπτικούς Ευαγγελιστές, Αθήνα 2005, σ. 115.

[2]Ψλμ. 17, 51.

[3]Ψλμ. 17, 21-25.

[4]Ψλμ. 17, 29.

[5]Παλάντζα Α., Ο «Εσχατολογικός» Προφήτης, Διδακτορική Διατριβή ΕΚΠΑ, Αθήνα 2003, σ. 187.

[6] Richards L.O., Illustrated Bible Handbook,Nelson Reference & Electronic,U.S.A.1998, σ. 307.

[7] Βλ. Ευσέβιος Καισαρείας, P.G. 22,1077 και P.G. 24, 89-528. Θεοδώρητος Κύρου, P.G. 81, 872.

[8]Ιω. 1,50.

[9]Ιω. 12,15.

[10]Μκ. 14,62.

[11] Πρβλ. Ματθ. 1,23.

[12] Ευσέβιος Καισαρείας, P.G. 24,156.

[13] Ιωάννης Χρυσόστομος, P.G. 63,821.

[14]Ερμηνείες των χαρακτηριστικών αυτών ονομάτων του Παιδίου δίνουν οι: Ιωάννης Χρυσόστομος, P.G. 48,738 και 59,100. Βασίλειος Καισαρείας, P.G. 30,505-520.Αθανάσιος Αλεξανδρείας, P.G. 26,457. Ιουστίνος Καισαρείας, P.G. 6,653. Ιγνάτιος Θεοφόρος, P.G. 5,900. Ευσέβιος Παμφίλου, P.G. 22,532. Επιφάνιος Κύπρου, P.G. 43,52.

[15]Τρεμπέλας Π.Ν., Υπόμνημα εις τόν Προφήτην Ησαϊαν, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1990.

[16]Κανάκης Ιάκωβος (Ιωάννης), Αρχιμ., Ο «πάσχων παῖς» στα Ησ. 42, 1-9 και 52, 13-53,12 του Δευτεροησαϊα και η σχέση του με το «παιδίον-Εμμανουήλ» στα Ησ. 7,14-16 και Ησ. 9,1-7, Διδακτορική Διατριβή ΕΚΠΑ, Αθήνα 2017, σ. 218-219.

[17]Ησ. 9,2.

[18]Ιω. 1,9.

[19]Ιω. 8,12.

[20]Λκ. 1,32-33: «οὗτος ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται, καὶ δώσει αὐτῷ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν θρόνον Δαυῒδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ,  καὶ βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼβ εἰς τοὺς αἰῶνας, καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος».

[21]Αποκ. 19,16.

[22]Εβρ. 1,8.

[23]Ιερ. 23,5:  «ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, λέγει Κύριος, καὶ ἀναστήσω τῷ Δαυὶδ ἀνατολὴν δικαίαν, καὶ βασιλεύσει βασιλεὺς καὶ συνήσει καὶ ποιήσει κρίμα καὶ δικαιοσύνην ἐπὶ τῆς γῆς».

[24]Μιχ. 5,1-3: «Και σύ, Βηθλεέμ, οἶκος τοῦ ᾿Εφραθά, ὀλιγοστὸς εἶ τοῦ εἶναι ἐν χιλιάσιν ᾿Ιούδα· ἐκ σοῦ μοι ἐξελεύσεται τοῦ εἶναι εἰς ἄρχοντα ἐν τῷ ᾿Ισραήλ, καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος. διὰ τοῦτο δώσει αὐτοὺς ἕως καιροῦ τικτούσης τέξεται, καὶ οἱ ἐπίλοιποι τῶν ἀδελφῶν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν ἐπὶ τοὺς υἱοὺς ᾿Ισραήλ.καὶ στήσεται καὶ ὄψεται καὶ ποιμανεῖ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ ἐν ἰσχύϊΚύριος, καὶ ἐν τῇ δόξῃ ὀνόματος Κυρίου Θεοῦ αὐτῶν ὑπάρξουσι, διότι νῦν μεγαλυνθήσονται ἕως ἄκρων τῆς γῆς».

[25]Α΄Κορ. 15,24-25.

[26]Ησ. 9,7.

[27]Γιαννακόπουλος Ι. (Αρχιμ.), Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο’, «Ο προφήτης Ησαΐας», Τόμος ΙΗ’, Θεσσαλονίκη 1970, σ. 97.

[28]Ιω. 18,36.

[29]Ρωμ. 14,17.

[30]Κολ. 1,20.

[31]Ιω. 14,27.

[32]Μτ. 4,15-17.