ΩΡΑ ΕΚΤΗ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ Ψαλμός 73ος
Συνέσεως τω Ασάφ = Για σύνεση από τον Ασάφ
Εισαγωγικά
Ο ψαλμός αυτός είναι διδακτικός και γράφτηκε κατά πάσα πιθανότητα από έναν απόγονο του Ασάφ, που δεν ήταν σύγχρονος του Δαυίδ, διότι αναφέρεται σε μεταγενέστερα χρόνια. Κατά άλλους γράφτηκε από τον Δαυίδ και μιλάει προφητικά για τα μελανά γεγονότα που θα συμβούν στον λαό του Ισραήλ. Στα χρόνια αυτά συντελέστηκαν τα τελευταία δυσάρεστα γεγονότα, πιθανώς από τους Ρωμαίους, οι οποίοι κατέστρεψαν εντελώς την Ιερουσαλήμ και γκρέμισαν τον ναό του Σολομώντα. Ο Θεός «απογοητευμένος» από την αμετανοησία και άστατη ζωή του Ισραήλ ύστερα από την απομάκρυνσή του από Αυτόν, επέτρεψε να τιμωρηθεί τελεσίδικα, διότι από εκεί και μετά δεν ανέκαμψαν. Περιγράφονται τις συνέπειες της απιστίας του αγαπημένου λαού, του Ισραήλ, οι οποίες είναι πολύ βαριές, αφού έπαυσαν να παρουσιάζονται ακόμη και νέοι προφήτες. Όμως ο ψαλμός μπορεί να ισχύει και για οποιονδήποτε λαό και οποιονδήποτε άνθρωπο, που απομακρύνεται από τον Θεό.
Α΄ Μέρος 1-9 Περιγραφές της απιστίας του Ισραήλ
Στίχοι 1-2
Ἴνα τί, ὁ Θεός, ἀπώσω[1] εἰς τέλος;
ὠργίσθη ὁ θυμός σου ἐπὶ πρόβατα νομῆς σου.
Μνήσθητι τῆς συναγωγῆς σου, ἧς ἐκτήσω ἀπ᾽ ἀρχῆς.
Ἐλυτρώσω ῥάβδον κληρονομίας σου,
ὄρος Σιὼν τοῦτο, ὃ κατεσκήνωσας ἐν αὐτῷ.
Ερμηνεία
Ο ψαλμωδός διερωτάται γιατί ο Θεός απώθησε τον λαό του Ισραήλ με έντονο τρόπο. Προφανώς, διότι αποδείχτηκε πολύ αχάριστος μπροστά στις ευεργεσίες που του πρόσφερε. Η αχαριστία αυτή εκδηλώθηκε με την καταδίωξη και τον φόνο των προφητών, ο οποίος συνεχίστηκε και αποκορυφώθηκε με την Σταύρωση του Υιού του Θεού, του Χριστού. Με το «Λαός μου τί εποίησά σοι και τι μοι ανταπέδωκας …» ο υμνογράφος εκφράζει το παράπονο του Χριστού για την αχαριστία των Εβραίων. Αποτέλεσμα ήταν να τον απομακρύνει από κοντά του και να προσεγγίσει άλλους λαούς και έθνη που θα δεχόταν το μήνυμά του.
Δικαιολογημένος επομένως «ο θυμός» του Θεού που εκδηλώθηκε ως οργή, δηλαδή παρατεταμένος θυμός. Τα πρόβατα οίκου Ισραήλ επαναπαύτηκαν στις ευεργεσίες του Ποιμένα Θεού και έπαψαν να δίνουν καρπούς ανάλογους των υπηρεσιών του ποιμένα. Τότε και ο καλός ποιμήν στράφηκε και στα άλλα πρόβατα εκτός της ποίμνης, που κι αυτά είναι δικά του τέκνα, και απευθύνθηκε σε αυτά και αυτά ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του. Κι έτσι η νομή του ποιμένα δόθηκε και σε άλλα πρόβατα εκτός της ποίμνης του περιούσιου Εβραϊκού λαού.
Ο ψαλμωδός αναφέρεται στις «σκανδαλώδεις» ευεργεσίες του Θεού προς το λαό του Ισραήλ και του θυμίζει τις συγκεντρώσεις στη συναγωγή των Εβραίων, την ράβδο της κληρονομίας, με την οποία το Ισραήλ έγινε ο πρώτος κληρονόμος του Θεού, τον ιερό τόπο της Σιών, όπου χτίστηκε ο μεγαλοπρεπής ναός του Σολομώντα και όπου τον λάτρευαν επί αιώνες οι Ισραηλίτες.
Στίχοι 3- 5
Ἔπαρον τὰς χεῖράς σου ἐπὶ τὰς ὑπερηφανίας αὐτῶν εἰς τέλος·
ὅσα ἐπονηρεύσατο ὁ ἐχθρὸς ἐν τῷ ἁγίῳ σου.
Καὶ ἐνεκαυχήσαντο οἱ μισοῦντές σε ἐν μέσῳ τῆς ἑορτῆς σου.
Ἔθεντο τὰ σημεῖα αὐτῶν σημεῖα,
καὶ οὐκ ἔγνωσαν, ὡς εἰς τὴν ἔξοδον ὑπεράνω.
Ερμηνεία
Εντελώς ανθρωπομορφικά ο ψαλμωδός απευθύνεται στο Θεό και του λέει να σηκώσει το κραταιό χέρι του, «η δεξιά Κυρίου δεδόξασται εν ισχύει», και να επιφέρει το τελειωτικό χτύπημα στον λαό, που είναι εχθρός του Θεού, τους Ρωμαίους, για όλα τα πονηρά και φοβερά που έκανε καταστρέφοντας και βεβηλώνοντας τα άγια των αγίων, για τα οποία καυχιόταν ασύστολα.
Η παράδοση της Ιερουσαλήμ και η καταστροφή του ναού από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα τον Τίτο, έγινε σε ημέρα εορτής του Σαββάτου, κατά την οποία οι Ισραηλίτες ήταν άοπλοι, πράγμα που το εκμεταλλεύτηκε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας και κατέκτησε την πόλη. Αυτό αποτέλεσε αντικείμενο καύχησής του, πράγμα που το δήλωναν τα σημεία, δηλαδή τα Ρωμαϊκά φλάμπουρα που στήθηκαν πάνω στα τείχη και μπροστά στον ναό του Σολομώντα κατά την έξοδο από τη πύλη.
Στίχοι 6-9
Ὡς ἐν δρυμῷ ξύλων, ἀξίναις ἐξέκοψαν τὰς θύρας αὐτῆς ἐπὶ τὸ αὐτό,
ἐν πελέκει καὶ λαξευτηρίῳ κατέρραξαν αὐτήν.
Ἐνεπύρισαν ἐν πυρὶ τὸ ἁγιαστήριόν σου,
εἰς τὴν γῆν ἐβεβήλωσαν τὸ σκήνωμα τοῦ ὀνόματός σου.
Εἶπον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῶν αἱ συγγένειαι αὐτῶν ἐπὶ τὸ αὐτό·
Δεῦτε καὶ καταπαύσωμεν πάσας τὰς ἑορτὰς τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τῆς γῆς.
Τὰ σημεῖα αὐτῶν οὐκ εἴδομεν· οὐκ ἔστιν ἔτι προφήτης,
καὶ ἡμᾶς οὐ γνώσεται ἔτι.
Η περιγραφή της καταστροφής του ναού του Σολομώντα από τον Τίτο είναι τρομακτική. Κυριολεκτικά τα «κάνανε γυαλιά καρφιά», κατέστρεψαν εντελώς την Ιερουσαλήμ και τον ναό του Σολομώντα, σπάζοντας τις πόρτες και τη στέγη με τσεκούρια και γκρεμίζοντας τους τοίχους με λοστούς και το χειρότερο βεβηλώνοντας το Σκήνωμα του Θεού, δηλαδή το θυσιαστήριο, με σκοπό να εξαφανίσουν τις εορτές για τον Θεό από όλη την γη. Που είναι τα θαύματα του Θεού, για να τους προστατέψουν, πού είναι οι προφήτες τους για να τους προαναγγείλουν τις συμφορές που υπέστησαν; Τίποτα από αυτά δεν έγινε, λέγανε με πολλή καύχηση οι Ρωμαίοι.
Είναι φανερή η απαισιοδοξία του ψαλμωδού γι’ αυτήν την κατάντια των Ισραηλιτών. Είναι μια αγανάκτηση για όλα αυτά και σε τελική ανάλυση ένα παράπονο για το τέλος των Εβραίων, οι οποίοι μόνοι τους υπέγραψαν την καταδίκη τους.
Β΄ Μέρος 10-17
Παράκληση στον Παντοδύναμο Θεό να μην εγκαταλείψει το Ισραήλ
Στίχοι 10-12
Ἕως πότε, ὁ Θεός, ὀνειδιεῖ ὁ ἐχθρός,
παροξυνεῖ ὁ ὑπεναντίος τὸ ὄνομά σου εἰς τέλος;
ἵνα τὶ ἀποστρέφεις τὴν χεῖρά σου,
καὶ τὴν δεξιάν σου ἐκ μέσου τοῦ κόλπου σου εἰς τέλος;
ὁ δὲ Θεός, Βασιλεὺς ἡμῶν πρὸ αἰώνων,
εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέσῳ τῆς γῆς.
Ερμηνεία
Ο ψαλμωδός εκφράζει την αγανάκτησή του για τους ονειδισμούς στον λαό του Θεού και την ασέβεια που δείχνει ο εχθρός του λαού, δηλαδή οι Ρωμαίοι, απέναντι στον ίδιο τον Θεό, γι’ αυτά που συμβαίνουν και παράλληλα εκφράζει και την απορία του γιατί ο Θεός δεν επεμβαίνει. Η δεξιά του Κυρίου είναι ισχυρή και ο κόλπος του γεμάτος αγαθά. Αυτή η δεξιά χάρισε πολλά αγαθά στο λαό του Ισραήλ, είναι όμως και τιμωρός και μπορεί να τιμωρήσει τον εχθρό του λαού του Θεού. Εμείς οι Ισραηλίτες, λέει, γνωρίσαμε και αναγνωρίσαμε τον Θεό για βασιλιά μας από την αρχή της ύπαρξης του έθνους μας, είναι αυτός που επεξεργάστηκε την σωτηρία μέσω αυτού του λαού για όλους τους ανθρώπους.
Στίχοι 13-17
Σὺ ἐκραταίωσας ἐν τῇ δυνάμει σου τὴν θάλασσαν,
σὺ συνέτριψας τὰς κεφαλὰς τῶν δρακόντων ἐπὶ τοῦ ὕδατος.
Σὺ συνέθλασας τὴν κεφαλὴν τοῦ δράκοντος,
ἔδωκας αὐτὸν βρῶμα λαοῖς τοῖς Αἰθίοψι.
Σὺ διέρρηξας πηγὰς καὶ χειμάρρους,
σὺ ἐξήρανας ποταμοὺς Ἠθάμ.
Σὴ ἐστιν ἡ ἡμέρα, καὶ σὴ ἐστιν ἡ νύξ·
σὺ κατηρτίσω φαῦσιν καὶ ἥλιον.
Σὺ ἐποίησας πάντα τὰ ὡραῖα τῆς γῆς,
θέρος καὶ ἔαρ σὺ ἔπλασας αὐτά.
Ερμηνεία
Τα όσα περιλαμβάνονται στους στίχους αυτούς είναι μια ομολογία πίστεως στον αληθινό Θεό, τον δημιουργό του ουρανού και της γης και παράλληλα και μια υμνολογία για όλα τα δημιουργήματά του. Πρόκειται ακόμη και για μια έξαρση λυρισμού, όταν μιλάει για την κραταιότητα της θάλασσας, την συντριβή των δρακόντων (δαιμόνων), την αυγή και τον ερχομό της νύχτας με τη δύση του ηλίου, τα καλοκαίρια και τους χειμώνες και όλα τα ωραία πάνω στη γη. Αυτή η ομολογία πίστεως είναι και μια διαβεβαίωση ότι οι Εβραίοι εξακολουθούν να πιστεύουν στον αληθινό Θεό, που ήρθε και επισκέφτηκε πρώτα αυτούς. Δεν μένει τώρα παρά η παράκληση για βοήθεια, που θα την διατυπώσει αμέσως μετά.
Γ΄ Μέρος 18-23 Ευχή προς βοήθεια του Ισραήλ
Στίχοι 18-21
Μνήσθητι ταύτης·(της συναγωγής) ἐχθρὸς ὠνείδισε τὸν Κύριον,
καὶ λαὸς ἄφρων παρώξυνε τὸ ὄνομά σου.
Μὴ παραδῷς τοῖς θηρίοις ψυχὴν ἐξομολογουμένην σοι,
τῶν ψυχῶν τῶν πενήτων σου μὴ ἐπιλάθῃ εἰς τέλος.
Ἐπίβλεψον εἰς τὴν διαθήκην σου,
ὅτι ἐπληρώθησαν οἱ ἐσκοτισμένοι τῆς γῆς οἴκων ἀνομιῶν.
Μὴ ἀποστραφήτω τεταπεινωμένος καὶ κατῃσχυμμένος,
πτωχὸς καὶ πένης αἰνέσουσι τὸ ὄνομά σου.
Ερμηνεία
Έρχεται τώρα να διατυπώσει με απόλυτη ειλικρίνεια την απαράδεκτη συμπεριφορά των συμπατριωτών του, οι οποίοι έφτασαν στο σημείο να βρίζουν το όνομά του και να προκαλούν τον Θεό με τις αφροσύνη τους. Παρ’ όλα αυτά είναι πολύ σκληρό αυτός ο αγαπημένος σου λαός, που ομολογούσε πίστη στο όνομά σου, να παραδοθεί στα δόντια άγριων θηρίων και να ξεχάσεις εντελώς τις φτωχές ψυχές που ζητούν το έλεός σου.
Θυμίζει ακόμη την Διαθήκη που υπέγραψε ο Θεός με αυτόν τον λαό, η οποία τώρα με τους άνομους εχθρούς δεν τηρείται και δεν εφαρμόζεται. Η παρανομία κατέκλυσε τα πάντα. Ακόμη παρακαλεί τον θεό να μην γυρίσει ταπεινωμένος και φτωχός ο λαός του Θεού, διότι αυτοί οι καταφρονημένοι δοξάζανε και δοξάζουν το όνομά το άγιο του Θεού.
Στίχοι 22- 23
Ἀνάστα ὁ Θεός, δίκασον τὴν δίκην σου,
μνήσθητι τοῦ ὀνειδισμοῦ σου, τοῦ ὑπὸ ἄφρονος ὅλην τὴν ἡμέραν.
Μὴ ἐπιλάθῃ τῆς φωνῆς τῶν οἰκετῶν σου·
ἡ ὑπερηφανία τῶν μισούντων σε ἀνέβη διαπαντός.
Ερμηνεία
Το «ανάστα ο Θεός κρίνον την γην» το ακούμε και κατά την Ανάσταση του Χριστού, μετά την οποία έρχεται η τελική κρίση των ανθρώπων. Προς το παρόν πρέπει να περάσουν από δίκη αυτοί που προκάλεσαν άφρονες ονειδισμούς, και εννοεί τους Ρωμαίους κατακτητές. Ας ακούσει την φωνή των δούλων του Θεού, γιατί οι καυχησιές αυτών που σε μισούν ανέβηκαν και μέχρι τον ουρανό.
Πρόκειται για μια δραματική επίκληση βοηθείας από έναν λαό που παρανόμησε και καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Αυτή η δραματική επίκληση δυστυχώς επαναλαμβάνεται σε όλες τις εποχές και τα μέρη της γης, διότι παντού υπάρχουν οι άνομοι και παράνομοι κατακτητές, με την καθοδήγηση των δαιμόνων και του Αρχιδαίμονα, που βάλθηκε να καταστρέψει τον λαό του Θεού. Ας το έχουμε υπόψη μας και ας πολεμάμε με τον τρόπο που μας υποδεικνύει η πίστη μας, δηλαδή με την αγάπη απέναντι στην μισαλλοδοξία του Άρχοντος αυτού του κόσμου.
[1] Απώσω είναι β΄αορίστου Μέσης φωνής: ααωσάμην, απώσω, απώσατο κλπ. του ρήματος απωθούμαι που είναι μέσο δυναμικό και σημαίνει απωθώ με έντονο τρόπο.
