Πάμε…κατηχητικό; Η Κυριακή της Παγκόσμιας Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης
22 Μαρτίου 2024
|
Αγαπημένε μου κατηχητή
Αγαπημένη μου κατηχήτρια,
Τι να πρωτοεπιλέξει κανείς σήμερα, προκειμένου να εστιάσει την προσοχή και κατ΄ επέκτασιν τον λόγο του, απευθυνόμενος σε παιδικά ή εφηβικά ματιά, που περιμένουν λόγο παρηγοριάς και ελπίδας, εν μέσω καιρών αφυδατωμένων και από τα δύο;
Πρώτη επιλογή είναι η προσέγγιση της ευαγγελικής , αλλά και της αποστολικής περικοπής.
Δεύτερη επιλογή, η σημασία της αναστηλώσεως των εικόνων για τη ζωή και τη διδασκαλία της Εκκλησίας.
Και τρίτη επιλογή, η αναφορά στην Ορθοδοξία, στην οποίαν, η Κυριακή αυτή είναι αφιερωμένη.
Παράλληλα, το πνεύμα της Σαρακοστής διαποτίζει κάθε συζήτηση και δεν μπορούμε να παραλείψουμε μια αναφορά-τουλάχιστον-στον δρόμο που μας καλεί να βαδίσουμε.
Προσωπικά θα ξεκινούσα από την τρίτη επιλογή, όχι μόνο για διδακτικούς αλλά και για συναισθηματικούς λόγους. Η λέξη αυτή –ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ– ανακεφαλαιώνει ό,τι περιεκτικότερο σε ευγένεια, αρχοντιά, νόημα ζωής, ελπίδα και προοπτική επεφύλαξε στην ταλαιπωρημένη ανθρωπότητα, το σχέδιο του Θεού. Και μάλιστα, συνοδευόμενο από ήχος γλυκείς πάνω στο στασίδι, ευωδίες από θυμίαμα, φιλάνθρωπα βλέμματα αγίων μέσα από τις εικόνες, που μπροστά τους σε τόσες και τόσες ταπεινές κάμαρες καίει μέχρι και την ώρα ετούτη άσβεστο ένα καντήλι, άγρυπνος αποδέκτης προσευχών με δάκρυα και μετάνοιες.
Κι όμως! Όλος αυτός ο νοηματικός και συναισθηματικός πλούτος πρέπει να χωρέσει σε λόγο λιτό, σχεδόν επιγραμματικό και συγχρόνως μεστό και κατανοητό. Διότι όλο και πληθαίνουν οι νέοι άνθρωποι, οι οποίοι ουδέποτε γεύτηκαν τέτοιες εμπειρίες, αλλά και των οποίων οι ψυχές διψούν για μια πρόταση ζωής, διατυπωμένης με τους όρους ενός καταιγιστικού σε εικόνες και πληροφορίες πολιτισμού.
«Τι είναι αυτή η Ορθοδοξία, κύριε;», ήταν η ερώτηση που με προσγείωσε απότομα πριν 20 χρόνια, και που την συναντώ σχεδόν κάθε χρόνο, θέλοντας να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο μάθημα της Γ΄ Γυμνασίου (εικονομαχία), την πρώτη εβδομάδα της Σαρακοστής. Κάθε φορά προσπαθώ να είμαι όσο το δυνατόν πιο σαφής και επιγραμματικός. Ξεκινώ πάντα από την απάντηση του Κάλλιστου Ware, σε αντίστοιχη ερώτηση ραδιοφωνικής συνέντευξης που μου είχε δώσει στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης το 1995:
«Ορθοδοξία είναι η πίστη στην ανάσταση του Χριστού και η εμπιστοσύνη στους αγίους της Εκκλησίας».
Νομίζω, πως πάνω στη βάση αυτή μπορεί κανείς να οικοδομήσει έναν διάλογο με τις προτεραιότητες, που θα του υποδείξει το ακροατήριό του.
Μια άλλη ερώτηση, που με αιφνιδίασε κατά το παρελθόν και που μπορεί όμως να τεθεί από μας ως αφορμή για συζήτηση είναι:
«Άλλο ‘Χριστιανισμός΄ και άλλο ΄Ορθοδοξία΄;»
Πριν την απάντηση στο ερώτημα αυτό, θα ήθελα να σου παραθε΄σω την άποψη ενός παλαιού καθηγητή της Θεολογιής Σχολής της Αθήνας, του μακαριστού Κ. Παπαπέτρου, ο οποίος, σε σχετική του εργασία, κατέληγε στον όρο «Ορθόδοξη Καθολική Εκκλησία» ως τον πληρέστερο για την Εκκλησία μας. Τώρα, όσον αφορά την ερώτηση αυτή, θέλησα να δώσω μια απάντηση μέσω του τίτλου του σημερινού σημειώματος. Νομίζω, πως πρέπει να τονίσουμε εξ αρχής, πως ο όρος «Ορθόδοξος» έρχεται ως επίθετο να συνοδεύσει το, γραμματικώς και κυριολεκτικώς, ουσιαστικό Χριστιανισμός,αλλά και κατ΄ επέκτασιν, την ουσία όλων , το ίδιο το πρόσωπο του Χριστού. Η δική Του παρουσία νοηματοδοτεί επίθετα και δόγματα, η δική Του αγάπη παραμένει διαρκώς παρούσα μέσα στην ιστορία. Το επίθετο «Ορθόδοξος» εμφανίζεται όταν εμφανίστηκαν οι αιρέσεις και η Εκκλησία του Χριστού αισθάνεται την ανάγκη να διαχωρίσει τη θέση της από πρόσωπα και κύκλους, οι οποίοι –δυστυχώς, δυστυχέστατα για όλους μας- απεφάσισαν να διακόψουν την ιστορική αυτή διαδρομή του δόγματος, αλλά και του τρόπουζωής της Εκκλησίας.
«Και τι είναι δόγμα , κύριε;»
Να μια ερώτηση, που είναι πιθανόν να ακολουθήσει.
Αν θέλετε, μπορείτε να γίνετε λίγο…προκλητικοί, ενεργοποιώντας την φυσιολογικήαντίδραση της ηλικίας των εφήβων ακροατών σας για κάθε αυθεντία:
«Δόγμα είναι κάτι που δεχόμαστε χωρίς αμφισβήτηση»
Αν καταφύγουμε σ΄ αυτό τον ορισμό πρέπει οπωσδήποτε να επακολουθήσεισυζήτηση, που θα οδηγεί στο γεγονός, πως τα δόγματα στην Εκκλησία δεν είναι νοητικές κατασκευές και προσωπικοί στοχασμοί μεμονωμένων προσώπων. Αντίθετα, αποτελούν διατύπωση της ζωής και της αλήθειας της Εκκλησίας, που έχει επαληθευτεί και επαληθεύεται διαρκώς μέσα από την ίδια της ζωή εκείνων που ακολουθούν με συνέπεια τους οδοδείκτες που ο ίδιος ο Χριστός και οι άγιοι του έθεσαν.Αλλοίωση, συμβιβασμός και προσαρμογή του δόγματος ανάλογα με τις συγκυρίες, στερεί από τον κόσμο τη δυνατότητα σωτηρίας του. Η Εκκλησία σέβεται μέχρις κεραίας το δόγμα της, γιατί θέλει μέχρι κεραίας λυτρωμένο τον άνθρωπο.
Καιρός όμως είναι να διαβάσει ένα παιδί μας το κείμενο:
Ο Ιησούς καλεί το Φίλιππο και το Ναθαναήλ
Κατά Ιωάννην, 1:44-52
44 Την άλλη μέρα ο Ιησούς αποφάσισε να πάει στη Γαλιλαία. Βρίσκει τότε το Φίλιππο και του λέει: «Έλα μαζί μου». 45 Ο Φίλιππος καταγόταν από τη Βηθσαϊδά, την πατρίδα του Ανδρέα και του Πέτρου. 46 Βρίσκει ο Φίλιππος το Ναθαναήλ και του λέει: «Αυτόν που προανήγγειλε ο Μωυσής στο νόμο και οι προφήτες, τον βρήκαμε· είναι ο Ιησούς, ο γιος του Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ». 47 «Μπορεί από τη Ναζαρέτ να βγει τίποτα καλό;» τον ρώτησε ο Ναθαναήλ. «Έλα και δες μόνος σου», του λέει ο Φίλιππος. 48 Ο Ιησούς είδε το Ναθαναήλ να πλησιάζει και λέει γι’ αυτόν: «Να ένας γνήσιος Ισραηλίτης, χωρίς δόλο μέσα του». 49 «Από πού με ξέρεις;» τον ρωτάει ο Ναθαναήλ. Κι ο Ιησούς του απάντησε: «Προτού σου πει ο Φίλιππος να ’ρθείς, σε είδα που ήσουν κάτω απ’ τη συκιά». 50 Τότε ο Ναθαναήλ του είπε: «Διδάσκαλε, εσύ είσαι ο Υιός του Θεού, εσύ είσαι ο βασιλιάς του Ισραήλ». 51 Κι ο Ιησούς του αποκρίθηκε: «Επειδή σου είπα πως σε είδα κάτω από τη συκιά, γι’ αυτό πιστεύεις; Θα δεις μεγαλύτερα πράγματα απ’ αυτά». 52 Και του λέει: «Σας βεβαιώνω ότι σύντομα θα δείτε να έχει ανοίξει ο ουρανός, και οι άγγελοι του Θεού να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν πάνω στον Υιό του Ανθρώπου».
Πρώτα, ας επισημάνουμε πως στην περικοπή αυτή περιγράφεται μια σχέση.
«Ανάμεσα σε ποιούς;»…. Ανάμεσα στον Χριστό και του αυριανούς μαθητές του.
«Μπορείτε να εντοπίσετε το σημείο που η σχέση αυτή ξεκινάει;»….. «ἀκολούθειμοι».
Εκείνος που καλεί πάντα είναι ο Χριστός. Χωρίς το κάλεσμά Του, κανείς δεν μπορεί να τον συναντήσει. Δεν είναι όμως όλοι έτοιμοι, όταν πραγματοποιηθεί αυτή η κλήση. Ο Φίλιπποςείναιέτοιμος. Όταν παρουσιάζεται ο Ναθαναήλ, ο Χριστός μας φανερώνει την προϋπόθεσησυνάντησης μαζί Του.
«Μπορείτε να βρείτεαυτήν την προϋπόθεση, που την υπογραμμίζει και ο Χριστός;»
«Να, αλήθεια, ένας Ισραηλίτης μέσα στον οποίο δεν υπάρχει δόλος». Δόλος, δηλαδή πονηριά, καχυποψία, ιδιοτέλεια. Τον Χριστό Τον προσεγγίζει κανείςμόνο με καρδιά καθαρή.
«Με ποια λέξη φανερώνεται η αποδοχή των μαθητών στην πρόσκλησηαυτή;» … «Εὑρήκαμεν»
Στη συνέχεια, μπορεί να εστιάσει κανείς στην υπέροχη φράση«ἔρχου καὶ ἴδε».Μια φράση, που κατ΄ αρχήν φανερώνει την ανάγκη μοιράσματος μιας μεγάλης χαράς. Αυτό τα παιδιά εύκολα θα το επιβεβαιώσουν, οπότε εύκολα γίνεται η αναγωγή σε μια Εκκλησία, που εάν βιώνει τη χαρά τη συνάντησης δεν μπορεί, παρά να θέλειδιαρκώς να τη μοιράζεται. Βρισκόμαστε στον πυρήνα της Ιεραποστολής, αλλά και στην αιτία της ραγδαίαςαύξησης του Χριστιανισμού στουςπρώτους αιώνες. Επιπλέον, η φράση αποκαλύπτει, πως κάποια στιγμή, τα λόγια είναι αδύνατον να πείσουν. Τότε αναλαμβάνει να πείσει η ζωντανή εμπειρία της χαράς που πλημμυρίζει την ζωή των πιστών, χαρά που αποτελεί το τελευταίο, αλλά μέγιστο επιχείρημα, ισχυρότερο και από την αρτιότερη απολογητική. Και , αντιστρόφως, ίσως εκεί να βρίσκεται και η απάντηση στη σημερινή συρρίκνωσης της Εκκλησίας.
Τέλος, με τη φράση «ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγότα», (θα δείτε ανοιχτό τον ουρανό), αποκαλύπτεται η χωρίς τέλος και γεμάτη εκπλήξεις εξέλιξη της συνάντησης με τον Χριστό.
Αν τώρα θελήσουμε να δείξουμε με ποιους τρόπους μια σχέσηστεριώνει, ας ρωτήσουμε τα παιδιά, τι βλέπουν πως χρειάζεται να κάνει κανείς, για αν διατηρήσειμια σχέση. ….Υποχωρήσεις, υποχωρητικότητα …….θυσίες….
«Στη σχέση Του με εμάς, ο Χριστός κάνει θυσίες;»…….. Η θυσία στον Γολγοθά.
«Εμείς;»
Εδώ μπορούμε να αναφερθούμε στην αποστολική περικοπή:
Προς Εβραίους, 11: 24-26, 32-40
24 Με την πίστη ο Μωυσής, όταν πια μεγάλωσε, αρνήθηκε να ονομάζεται γιος της κόρης του Φαραώ· 25 προτίμησε να υποφέρει μαζί με το λαό του Θεού, παρά ν’ απολαμβάνει την πρόσκαιρη αμαρτωλή ζωή. 26 Θεώρησε μεγαλύτερο πλούτο από τους θησαυρούς της Αιγύπτου τον εξευτελισμό, σαν εκείνον που υπέφερε ο Χριστός, γιατί απέβλεπε στην ανταπόδοση.
….
32 Χρειάζεται να συνεχίσω; Δε θα με πάρει ο χρόνος να διηγηθώ για το Γεδεών, το Βαράκ, το Σαμψών, τον Ιεφθάε, το Δαβίδ, το Σαμουήλ και τους προφήτες. 33 Με την πίστη κατατρόπωσαν βασίλεια, επέβαλαν το δίκαιο, πέτυχαν την πραγματοποίηση των υποσχέσεων του Θεού, έφραξαν στόματα λεόντων· 34 έσβησαν τη δύναμη της φωτιάς, διέφυγαν τη σφαγή, έγιναν από αδύνατοι ισχυροί, αναδείχτηκαν ήρωες στον πόλεμο, έτρεψαν σε φυγή εχθρικά στρατεύματα· 35 γυναίκες ξαναπήραν πίσω στη ζωή τούς ανθρώπους τους, κι άλλοι βασανίστηκαν ως το θάνατο, χωρίς να δεχτούν την απελευθέρωσή τους, γιατί πίστευαν ότι μπορούσαν ν’ αναστηθούν σε μια καλύτερη ζωή. 36 Άλλοι δοκίμασαν εξευτελισμούς και μαστιγώσεις, ακόμη και δεσμά και φυλακίσεις. 37 Λιθοβολήθηκαν, πριονίστηκαν, πέρασαν δοκιμασίες, θανατώθηκαν με μαχαίρι, περιπλανήθηκαν ντυμένοι με προβιές και κατσικίσια δέρματα, έζησαν σε στερήσεις, υπέφεραν καταπιέσεις, θλίψεις και κακουχίες 38 –ο κόσμος δεν ήταν άξιος να ’χει τέτοιους ανθρώπους– πλανήθηκαν σε ερημιές και βουνά, σε σπηλιές και σε τρύπες της γης.
39 Όλοι οι παραπάνω, παρά την καλή μαρτυρία της πίστης τους, δεν πήραν ό,τι τους υποσχέθηκε ο Θεός. 40 Αυτός είχε προβλέψει κάτι καλύτερο για μας, έτσι ώστε να μη φτάσουν εκείνοι στην τελειότητα χωρίς εμάς.
Η Μ. Σαρακοστή, με τις νηστείες και την όλη ατμόσφαιρά της, μπορεί να παρουσιαστεί ως η δική μας μικρή θυσία, προκειμένου να στηριχτεί αυτή η σχέση. Γι αυτό ας τελειώσουμε, λέγοντας στα παιδιά, πως η αναμονή μιας συνάντησης που την επιθυμούμε πολύ, κάνει τον κόπο της προετοιμασία ελαφρύτερο.
Και κάτι προσωπικό:
Όταν ακόμη εκτιμούσα κυρίως τις αναλύσεις και του συλλογισμούς, ρώτησα μια αγία γυναίκα, αμόρφωτη αλλά ευσεβέστατη, να μου πει γιατί νηστεύει. Μετά από τόσα χρόνια, είμαι σε θέση να αναγνωρίσω μια μικρή δόση καταφρόνησης και υποτίμησης της αναμενόμενης απάντησης. Άλλωστε, ούτε του Γυμνασίου δεν ήταν. Κι εκείνη, απλά και χαμογελαστά, με έβαλε στη θέση μου και την απάντησή της την κρατώ, για να με στηρίζει τις ώρες της αμέλειας και της ραθυμίας:
«Εγώ παιδί μου νηστεύω για τον Χριστό»
Αν Αυτός χαθεί ως η μεγάλη και μοναδική αιτία, όλα γίνονται κουραστικά, γραφικά και ανούσια.
