Η οικονομική συνεπάγεται πάντα και την πολιτική εξάρτηση

(Προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=397475)

Πέρα από το βαρίδι της «προστασίας» που σημάδεψε τη δημιουργία του νέου κράτους, τα εξωτερικά δάνεια έπαιξαν έναν καθοριστικό ρόλο στο να τυλιχτεί βαθιά η χώρα στα δίχτυα του ξένου κεφαλαίου και των ισχυρών κυβερνήσεών του. Η θηλιά στο λαιμό της χώρας μπήκε πριν καλά-καλά αποκτήσει κρατική υπόσταση με τα λεγόμενα κατά ειρωνικό τρόπο «δάνεια της ανεξαρτησίας» το 1824 και 1825. Συνάφθηκαν με Άγγλους τραπεζίτες με όρους όχι απλά τοκογλυφικούς, αλλά ληστρικούς. Το πρώτο για ονομαστικό κεφάλαιο  800.000 λιρών και πραγματική τιμή 472.000 λιρών (59%) και το δεύτερο για ονομαστικό κεφάλαιο 2 εκατομμύρια λιρών και πραγματική τιμή 1.100.000 λιρών (55%).  Δέχτηκαν μάλιστα να δεσμεύσουν τη μοναδική περιουσία της χώρας, τα εθνικά κτήματα και τα εθνικά έσοδα, λειτουργώντας ως υπηρέτες των ξένων προστατών.

Τα δάνεια αυτά τα χρώσταγαν και οι επόμενες γενιές κι έτσι, όπως διασπαθίστηκαν, οδήγησαν στην πρώτη πτώχευση το 1827 δίνοντας στις Μεγάλες Δυνάμεις την αφορμή να επέμβουν στα εσωτερικά της χώρας μας. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια οι Μεγάλες Δυνάμεις επιλέγουν, όπως είδαμε, βασιλιά για την Ελλάδα και εγγυώνται για τη χορήγηση νέου δανείου 60 εκατομμυρίων και αποκτούν έτσι το δικαίωμα να «επαγρυπνούν» για να πληρώνονται τα τοκοχρεολύσια και επιβάλλουν τον όρο να διατίθενται τα πραγματικά έσοδα του Δημόσιου Ταμείου για την εξυπηρέτηση του δανείου.

Η μη εξυπηρέτηση των τοκοχρεολυσίων οδήγησε τη χώρα σε νέα πτώχευση το 1843 και πιέσεις από τις «εγγυήτριες» δυνάμεις για επιβολή αυστηρών οικονομικών μέτρων, γεγονός που μαζί με τον απολυταρχισμό του Όθωνα οδηγεί σε λαϊκό ξέσπασμα στις 3 Σεπτέμβρη 1843 που ζητά Σύνταγμα και απαιτεί την έξωση του Όθωνα. Αυτό το γεγονός αναγκάζει τις Μεγάλες Δυνάμεις να μην επιβάλουν οικονομικό έλεγχο προκειμένου να σωθεί ο θρόνος.

Εν κατακλείδι, οι τρεις μεγάλες Δυνάμεις, ενεπλάκησαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων για τη διασφάλιση των συγκρουόμενων συμφερόντων τους. Καθώς το νεοελληνικό κράτος που προέκυψε ήταν οικονομικά καχεκτικό και πολιτικά ασταθές, ο ρόλος των τριών μεγάλων Δυνάμεων υπήρξε καθοριστικός στη διαμόρφωση τόσο της οικονομικής όσο και πολιτικής πραγματικότητας του νεοσύστατου αυτού κράτους.

 Καποδίστριας και ο βασιλιάς Όθωνας

          Ο Καποδίστριας μετά την αρχική του άρνηση αποδέχτηκε τελικά την πρόσκληση για να γίνει κυβερνήτης της Ελλάδας, αλλά οι Άγγλοι στο πλοίο που τον μετέφεραν τον κράτησαν για έναν ολόκληρο μήνα στην Μάλτα ώστε να τον «διαφωτίσουν» για την πολιτική που θα κρατούσε. Ο Ι. Καποδίστριας δεν υπήρξε αγγλόφιλος ούτε ρωσόφιλος κι ας τον κατηγορούσαν γι’ αυτό αλλά υπήρξε πατριώτης  και πήγαινε άλλοτε με την Αγγλία άλλοτε με την Γαλλία κι άλλοτε με την Ρωσία ανάλογα με το ποια χώρα εξυπηρετούσε τα εθνικά συμφέροντα και συγκεκριμένα την επέκταση του πρώτου ισχνού κρατιδίου, που οι Μεγάλες Δυνάμεις συγκατένευσαν να αποκτήσουν οι «σκληρώς» μαχόμενοι Έλληνες.

          Με αυτήν την πολιτική όμως έθετε την ζωή του σε κίνδυνο και έτσι Άγγλοι ή Γάλλοι, ακόμη δεν διευκρινίστηκε, συνεργάστηκαν με τους Μαυρομιχαλαίους, για να τον εξοντώσουν και να εγκαταστήσουν έναν ανήλικο ακόμη βασιλιά, τον Όθωνα, για να είναι του χεριού τους. Ο Βαυαρός Όθωνας επέβαλλε την βαυαροκρατία, η οποία ήταν ξένη με την ελληνική νοοτροπία και τα ελληνικά δεδομένα, με αποτέλεσμα να εκριζωθούν ή να ανασταλούν πολλές θεσμικές καταστάσεις του ελληνικού πολιτισμού. Οι άστοχοι χειρισμοί του Όθωνα και κυρίως της Αντιβασιλείας οδήγησαν τον λαό στην επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου του 1843, οπότε εγκαθιδρύθηκε η συνταγματική μοναρχία, σε μια χώρα στην οποία γεννήθηκε η Δημοκρατία και τα πρώτα ψηφίσματα των αντιπροσώπων του ελληνικού λαού μιλούσαν για καθαρά δημοκρατικό πολίτευμα. Έτσι για 80 περίπου χρόνια οι Έλληνες κυβερνιόντουσαν από ξένους βασιλικούς οίκους, οι οποίοι προκάλεσαν περισσότερη ζημιά παρά ωφέλεια στον Ελληνικό λαό.

Συμπέρασμα

Τονίσαμε  τον ρόλο που έπαιξαν οι Μεγάλες Δυνάμεις κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1821.  Αντικειμενικά η εξέλιξη των πολιτικών των ξένων δυνάμεων γύρω από την ελληνική επανάσταση καθορίζονταν περισσότερο από γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και τις πολιτικές συνθήκες, παρά από αγνό και άδολο φιλελληνισμό. Ένα συμπέρασμα που εξάγεται έστω και έμμεσα είναι ότι πιο καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι ίδιοι οι Έλληνες στην προπαρασκευή της Επανάστασης παρά οι ξένες δυνάμεις. Οι ξένες δυνάμεις ήταν αρχικά από αμέτοχες έως αδιάφορες και εχθρικές προς την Επανάσταση, αν και η Ρωσία με την συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, με τα διαβήματα προς τις οθωμανικές αρχές για προστασία των Χριστιανών, την ανενόχλητη δράση της Φιλικής Εταιρείας στα ρωσικά εδάφη και φυσικά τον Καποδίστρια, φαίνεται σε σχέση με τις άλλες ξένες δυνάμεις να έπαιξε ένα πιο ουσιαστικό φιλικό ρόλο στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Η Μεγάλη Βρετανία έπαιξε πιο καθοριστικό ρόλο μετά την έναρξη της Επανάστασης (κυρίως μετά το 1823) για λόγους ανταγωνισμού με την Ρωσία για την πρωτοκαθεδρία στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά και την ανάληψη του ΥΠΕΞ από τον Κάνινγκ που είχε μια πιο φιλική στάση σε σχέση με τον προκάτοχο Κάσλρεϋ. Η Γαλλία άργησε περισσότερο να βοηθήσει λόγω των σχέσεων που είχε με τον Ιμπραήμ και την Αίγυπτο. Η Αυστρία με τον Μέτερνιχ ήταν τελείως αμέτοχη.