Μέγας Βασίλειος: Η νηστεία είναι η ομοίωσις των αγγέλων, η σύνοικος των δικαίων, η εγκράτεια του βίου!

Μέγας Βασίλειος.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

6. Τώρα όμως οι μεν, με το να απορρίπτουν την νηστείαν, να επιδιώκουν δε την τρυφήν ως την μακαριότητα της ζωής, έχουν εισάγει και την μεγάλην εκείνην αφθονίαν των κακών και επί πλέον καταστρέφουν τα σώματά των.

Παρατήρησε, παρακαλώ, την διαφοράν των προσώπων και αυτών που σήμερα κατά το βράδυ θα σου παρουσιασθούν και των αυριανών. Σήμερα πρισμένα, κατακόκκινα, υγρά από λεπτόν ιδρώτα, μάτια ολόυγρα, αυθάδη, εστερημένα την ακρίβειαν της οράσεως εξ αιτίας της εσωτερικής συσκοτίσεως, αύριον [αρχή νηστείας] όμως εντροπαλά, σεμνά, έχοντα φυσικόν χρώμα, γεμάτα περίσκεψιν και ακρίβειαν αισθήσεων, αφού καμμία εσωτερική αιτία δεν επισκοτίζει τας φυσικάς ενεργείας.

Η νηστεία είναι η ομοίωσις των αγγέλων, η σύνοικος των δικαίων, η εγκράτεια του βίου.

Αυτή έκαμε νομοθέτην τον Μωυσήν.

Ο Σαμουήλ είναι καρπός της νηστείας.

Η Άννα επροσευχήθη εις τον Θεόν αφού ενήστευσε. «Κύριε των δυνάμεων, εάν πράγματι προσβλέψης εις την δούλην σου και μου δώσης τέκνον του ανδρός, θα σου το αφιερώσω ενώπιόν σου. Δεν θα πίη κρασί και μεθυστικά ποτά, ως την ημέραν του θανάτου».

Η νηστεία ανέθρεψε τον μεγάλον Σαμψών· και ως που συμπαρίστατο εις τον άνδρα κατά χιλιάδας εφονεύοντο οι εχθροί και κατεκρημνίζοντο αι πύλαι των πόλεων και τα λεοντάρια δεν αντείχαν εις την δύναμιν των χεριών του. Όταν όμως τον κατέλαβαν η μέθη και η πορνεία περιήλθεν εις τα χέρια των εχθρών και αφού έχασε τα μάτια του, έγινε παιχνίδι εις τους δούλους των αλλοεθνών.

Ο Ηλίας με την νηστείαν εσταμάτησε [να βρέχει] τον ουρανόν επί τρία χρόνια και έξι μήνας. Αφού είδε λοιπόν ότι από τον κόρον πολλαπλασιάζεται η ύβρις, κατ’ ανάγκην επροσκάλεσε την ακούσιον εις αυτούς νηστείαν της πείνης. Με αυτήν εσταμάτησε την αμαρτίαν των, που κιόλας εξεχύνετο χωρίς μέτρον, αφού με την νηστείαν, ωσάν με κάποιον καυτερόν σίδηρον η τομήν, διέκοψε την ολονέν και περισσότερον πρόοδον του κακού.

7. Δεχθήτε την, οι πτωχοί, την συγκάτοικον σας και ομοτράπεζον.

Οι δούλοι αυτήν που είναι η ανάπαυσις από τους συνεχείς καμάτους της υπηρεσίας.

Οι πλούσιοι αυτήν που σας ιατρεύει από την βλάβην του κόρου και που με την μεταβολήν κάμνει πιο τερπνά αυτά που από την συνήθειαν περιφρονούνται.

Οι άρρωστοι την μητέρα της υγείας.

Οι υγιείς το φυλακτήριον της ευεξίας.

Ρώτησε τους ιατρούς και θα σου απαντήσουν ότι το περισσότερον σφαλερόν από όλα τα πράγματα είναι η άκρα ευεξία. Διά τούτο οι πιο έμπειροι με νηστείαν αφαιρούν το πάχος, ώστε να μη συντριβή η δύναμις κάτω από το βάρος της παχυσαρκίας. Διότι σκοπίμως, αφού με την στέρησιν εξαφανίσουν την ασυμμετρίαν του πάχους, παρέχουν εις την θρεπτικήν δύναμιν κάποιαν άνεσιν και άσκησιν και αρχήν διά δευτέραν αύξησιν.

Έτσι εις κάθε έργον και σωματικήν έξιν ευρίσκεται η ωφέλεια της νηστείας και εις όλα ομοίως αρμόζει· εις τους οίκους, εις τας αγοράς, εις τας νύκτας, εις τας ημέρας, εις τας πόλεις και εις τας ερημίας.

Αυτήν λοιπόν, που με τόσα μέσα χαρίζει εις ημάς το καλόν, ας υποδεχθούμεν με χαράν, σύμφωνα με τον λόγον του Κυρίου να μη φαινώμεθα κατηφείς, αλλά να δεικνύωμεν χωρίς προσποίησιν το χαρωπόν της ψυχής.

Και δεν νομίζω ότι η προτροπή διά την νηστείαν χρειάζεται τόσον αγώνα, όσον το να μη περιπέσει σήμερα κάποιος εις τα κακά της μέθης. Διότι οι πιο πολλοί αποδέχονται την νηστείαν και λόγω της συνηθείας αλλά και λόγω της εντροπής του ενός προς τον άλλον.

Τρέμω όμως διά την μέθην, την οποίαν σαν πατρικήν κληρονομίαν διαφυλάσσουν οι φίλοι
του οίνου. Διότι, όπως αυτοί που κάμνουν μακρυνά ταξίδια, έτσι και μερικοί ανόητοι σήμερα πίνουν οίνον εν όψει των πέντε ημερών της νηστείας. Ποίος είναι τόσον ανόητος, ώστε προτού αρχίσει να πίνη, να κάμνη τας τρέλλας των μεθυσμένων;

Δεν γνωρίζεις ότι η κοιλία δεν κάμνει αποταμίευσιν; Η κοιλία είναι ο πιο άπιστος μεσίτης. Είναι ταμείον που δεν φυλάσσεται, διότι ενώ έχουν εναποτεθή πολλά, διατηρεί την βλάβην χωρίς να διαφυλάσση τα παρατεθέντα. Πρόσεχε μη τυχόν και εις σε, που θα έλθης αύριον από την μέθην, λεχθούν αυτά που τώρα έχουν αναγνωσθή· «δεν εδιάλεξα την νηστείαν αυτήν, λέγει ο Κύριος».

Διατί αναμιγνύεις αυτά που δεν επιδέχονται ανάμιξιν; Ποία είναι η σχέσις της νηστείας προς την μέθην; Ποία είναι η σχέσις της μέθης προς την εγκράτειαν; «Ποία συμφωνία μεταξύ του ναού του Θεού και των ειδώλων»!

Διότι ναός του Θεού είναι αυτοί εις τους οποίους κατοικεί το Πνεύμα του Θεού, ενώ ναός των ειδώλων είναι αυτοί που υποδέχονται με την μέθην τον συρφετόν της ακολασίας.

Η σημερινή ημέρα είναι τα πρόθυρα των νηστειών.

Βεβαίως αυτός που έχει βεβηλωθή εις τα πρόθυρα δεν είναι άξιος να εισέλθη εις τα άγια. Κανείς δούλος που θέλει να εξευμενίση, τον κύριόν του δεν μεταχειρίζεται τον εχθρόν αυτού ως προστάτην και μεσίτην.

Ο Θεός εχθρεύεται την μέθην.

Η νηστεία όμως είναι η αρχή της μετανοίας.

Εάν λοιπόν θέλης διά της εξομολογήσεως να επανέλθης εις τον Θεόν, να αποφεύγης την μέθην, διά να μη σου κάμη δυσκολωτέραν την αποξένωσιν. Και όμως δεν είναι αρκετή μόνη η αποχή από τα βρώματα διά την επαινετήν νηστείαν, αλλά ας νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν και ευάρεστον εις τον Θεόν.

Νηστεία αληθινή είναι η αποξένωσις από το κακόν, η εγκράτεια της γλώσσης, η αποχή από τον θυμόν, ο χωρισμός από τας επιθυμίας, την καταλαλιάν, το ψεύδος και την ψευδορκίαν.

Η στέρησις από αυτά είναι αληθινή νηστεία.

Μέσα εις αυτά λοιπόν η νηστεία είναι αγαθόν.

Από τον τόμο, «Βασιλείου Καισαρείας του Μεγάλου, Άπαντα τα έργα, τόμος 6, Ομιλίαι και λόγοι», της σειράς Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας, των Πατερικών Εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς», σε εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια του δρ. Θεολογίας, και νυν ομότιμου καθηγητή Βασιλείου Ψευτογκά.