Άγιος Εφραίμ Κατουνακιώτης, Μια μαρτυρία που ξυπνά το φιλότιμο για εσωτερική πνευματική ζωή!

Όσιος Εφραίμ Κατουνακιώτης (1912-1998).

Το πλήθος των αγίων γερόντων του 20ού αιώνα σκέπουν πολλαπλώς την ζωή μας και στον 21ο αιώνα. Τόσο διά των ευχών και των ευλογιών τους -απότοκο της αγωνίας και της αγάπης τους για τον κόσμο- όσο και με την διδασκαλία τους που διασώθηκε σε διάφορα βιβλία.

Αλλά δεν ήταν μόνον η διδασκαλία τους η οποία είχε και έχει επίδραση στις ψυχές των ανθρώπων οι οποίοι αναζητούν πώς να τους «συναντήσουν» ακόμη και σήμερα, αλλά και οι πνευματικές εμπειρίες που έζησαν και φανερώνουν με τον καλύτερο τρόπο την θεία χάρη που γεύτηκαν που έγιναν μέτοχοί της.

Όλα αυτά, βεβαίως, οι ίδιοι δεν τα διαφήμιζαν, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις τα εξομολογούνταν στους υποτακτικούς τους, είτε για να τους λύσουν κάποιες απορίες σχετικές με αντίστοιχες εμπειρίες δικές τους, είτε για να τους δείξουν τον σωστό ασκητικό δρόμο της χάριτος και να αποφύγουν πλανεμένες κακοτοπιές.

Ένας άλλος λόγος για τον οποίον μιλούσαν γι’ αυτές τις εμπειρίες χάριτος που έζησαν ήταν για να φιλοτιμήσουν τους υποτακτικούς τους ή ακόμη και για να τους ενισχύσουν τον αγώνα τους.

Άλλωστε, όπως γράφει ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος, «Αγαπητοί, διότι γέγονα μωρός, ουχ υπομένω φυλάξαι το μυστήριον εν σιωπή, αλλά γίνομαι άφρων, διά την των αδελφών ωφέλεια»!

Ο σύγχρονός μας άγιος Εφραίμ ο Κατουνακιώτης (1912-1998), τον οποίο γιορτάζουμε σήμερα και οι ψυχές μας αγάλλονται χαρά μεγάλη κι ας μην τον συναντήσαμε ποτέ, έζησε ανάλογες πνευματικές καταστάσεις και εμπειρίες και ήταν σε θέση να τις εκθέσει σε συνομιλητές του οι οποίοι είχαν τις προϋποθέσεις να τις καταλάβουν και να διδαχθούν από αυτές.

Σε συνομιλία του με αγιορείτη μοναχό περιέγραψε διεξοδικά την αίσθηση του «ακτίστου φωτός» με τις σχετικές καταστάσεις της θείας αλλοιώσεως. Ενώ, δεν παρέλειψε να του μιλήσει και για δικές του ανάλογες εμπειρίες. Διαβάζουμε στο βιβλίο του καθηγητή Γεωργίου Κρουσταλάκη, «Γέρων Εφραίμ Κατουνακιώτης, Ο θεολόγος και παιδαγωγός της ερήμου», των εκδόσεων Εν πλω, τα εξής:
«Το άκτιστον φως, που έβλεπε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και οι λοιποί Πατέρες, βλέπεται εν ώρα προσευχής, μέσα σου, νοερώς. Και ο Γέροντας Ιωσήφ [νυν άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής] πολλάκις έχει ιδεί το άκτιστον φως. Το άκτιστον φως, αυτό το λευκότατον φως, το υπέρλαμπρον, το βλέπει κανείς εν ώρα προσευχής, όταν βρεθεί σε κατάστασιν Χάριτος. Όταν δε βλέπει κανείς αυτό το φως, βρίσκεται σε κατάσταση που δεν περιγράφεται. Δάκρυα γλυκύτατα. Ανέκφραστος γλυκύτης και μακαριότης.
Κυρίως όμως αισθάνεται μία ειρήνη, η οποία είναι πολύ μεγάλη· ειρήνη υπέρ νουν υπερέχουσα!
Όταν αξιωθεί κανείς μία φορά να ιδεί το άκτιστον φως, τότε άρχεται κατά καιρούς να το βλέπει. Κατά την ώραν εκείνην αλλοιούται· δεν αισθάνεται ότι έχει σώμα· τότε βλέπει τα πάντα μέσα του. Είναι καταστάσεις αυτές, που δεν μπορεί κανείς να τις περιγράψει με λόγια.
Κι εγώ πολλές φορές το έχω ιδεί εν ώρα προσευχής. Το έχω ιδεί και μέσα μου να είναι, και τόσον έντονον, που νομίζεις ότι θα ιδείς όλα τα σπλάχνα σου. Το έχω ιδεί και έξω να με περιβάλλει, σε κατάσταση Χάριτος.

Κατά την πρώτη φορά που το είδα, συνέβησαν τα εξής:
Ενώ δηλαδή έκανα τα συνηθισμένα κομβοσχοίνια, μου ήρθε επιθυμία να κάνω καρδιακή προσευχή. Κάθισα στο σκαμνί και ακουμβώντας το κεφάλι εις το στήθος, έλεγα την ευχή. Δεν γνωρίζω πόση ώρα πέρασε. Ξαφνικά ένιωσα ένα σκίρτημα αγαλλιάσεως, χαράς, μακαριότητος και ανεκφράστου ειρήνης, που δεν περιγράφονται. Και ευθύς πλημμύρισε μέσα μου ένα λευκότατον φως, που έβλεπα τα πάντα μέσα μου».

Οι άγιοι γέροντές μας δεν ήταν ηθικολόγοι καθοδηγητές, αλλά είχαν ζήσει πραγματικές εμπειρίες της θείας χάριτος. Είχαν αλλοιωθεί και θεωθεί κατά χάριν οι ίδιοι  και όχι κατά φαντασία και είχαν λάβει χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Και αυτοί οι «απομονωμένοι» και «δυσπρόσιτοι» ήταν συγχρόνως και ανάμεσα στον κόσμο και ανάμεσα στα προβλήματα των ανθρώπων. Από τα πιο πρακτικά μέχρι τα πιο πνευματικά.

Ήταν πραγματικοί καθοδηγητές και φάροι οι οποίοι φώτιζαν με άκτιστο φως το υλικό και αδύνατο φως του ήλιου στο οποίο ζούσαμε, γιατί αυτοί φωτίζονταν και θερμαίνονταν από τον Ήλιο της Δικαιοσύνης.

Και έτσι και οι ίδιοι, όπως και ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος, δεν μπορούσαν να κρατήσουν μέσα τους και για τον εαυτό τους το μυστήριο και γι’ αυτό γίνονταν «άφρονες», μάλλον διά Χριστόν σαλοί, και μοιράζονταν μαζί μας τα δώρα της θείας χάριτος που γεύονταν! Έτσι παρακινούσαν και εμάς σε πνευματική φιλοτιμία αναζήτησης και γεύσης ανάλογων εμπειριών!

Οι Όσιοι Εφραίμ Κατουνακιώτης (αριστερά) και Ιωσήφ ο Ησυχαστής.

Ας δούμε τι είπε στον καθηγητή Γεώργιο Κρουσταλάκη για το πώς μπορούμε να γίνουμε μέτοχοι σε τέτοιες εμπειρίες:
«Όσο και περισσότερο προσευχόμεθα στον Θεό, τόσο και περισσότερη Χάρη λαμβάνομε. Εκ πείρας γνωρίζω, ότι η Χάρις μπορεί να ‘ρθει στον άνθρωπο να τον χαριτώσει πέντε λεπτά, μπορεί και ώρα, μπορεί και δύο ώρες, μπορεί και τρεις ώρες. Μπορεί μια στιγμή να σου ‘ρθει μία Χάρις δέκα βαθμών, να πούμε. Μπορεί εκείνη τη στιγμή να ‘ρθει Χάρις δέκα πέντε βαθμών, έστω και να είναι πέντε λεπτά. Τόσο πολύ θα μας ξεκουράσει, που λέμε, ας πάθουμε άλλα τόσα, να πούμε, κακά, μόνο να απολαύσουμε αυτή τη Χάρη!

Μπορεί να είναι και Χάρις δέκα βαθμούς, όπως είμαστε εμείς των δέκα βαθμών, καλή είναι κι αυτή. Αλλά έρχεται πολλές φορές τέτοια Χάρις, που με ανεβάζει ο Θεός στιγμιαίως σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο. Εκείνο κι αν είναι τώρα!…

Ό,τι και να πούμε, δεν μπορούμε να το φθάσουμε. Είναι σα να τρώμε τώρα νηστήσιμα. Τρώμε φασόλια. Σήμερα θα φάμε λίγο κρέας. Με τα φασόλια, μ’ ένα πιάτο μεγάλο, τρως και χορταίνεις… Αλλ᾽ άμα φας μισή μερίδα κρέας, πετάς τα φασόλια μακριά. Έτσι είναι και τα πνευματικά.

Πολλές φορές έρχεται μεγάλη, πλουσίως η Χάρις για μια στιγμή. Ε, πετάς κατόπιν, έτσι, που να λες, ας είναι ό,τι να είναι, μόνο να απολαύσω αυτή τη Χάρη. Πολλές φορές έρχεται συχνά. Πολλές φορές αργεί να έλθει. Αυτό κρίσις Θεού είναι. Μπορεί η Χάρις να έρχεται, όταν πας να κοιμηθείς. Μπορεί, όταν διαβάζεις. Μπορεί και πάνω στην τουαλέτα να έλθει η Χάρις. Δεν γνωρίζεις· αυτά είναι κρίσις Θεού.

Τώρα περπατάς στον δρόμο. Μπορεί η Χάρις να έλθει από πάνω στον δρόμο να σε πετάξει στον αέρα. Αυτό είναι κρίσις Θεού. Πώς σκέπτεται ο Θεός δεν μπορούμε να εξιχνιάσουμε. Εμείς να παρακαλούμε, να κάνουμε το χρέος μας. Την πλευρά τη δική μας να την κάνουμε. Η πλευρά του Θεού είναι δουλειά του Θεού.

Να προσευχόμεθα, να παρακαλούμε να έλθει το έλεος, να έλθει η Χάρις του Θεού σε μας, στη γυναικούλα μας, στα παιδιά μας. Πότε θα ‘ρθει; Αυτή είναι η μερίδα του Θεού. Πότε θα ‘ρθει και πώς θα ‘ρθει; Αρκεί να έρθει. Όταν έρθει, τότες…».

Ο κόσμος της αιωνιότητας, ο μυστικός κόσμος των ασκητών και των αγίων όσο απρόσιτος κι αν μοιάζει, εντούτοις είναι υπαρκτός και όλοι οι άγιοι και οι ασκητές όταν έρχονται σε επαφή με τον κόσμο αυτήν την μεγαλειώδη ζωή υπαινίσσονται διακριτικά στο φιλότιμό μας. Και ο λόγος τους είναι πάντα λόγος παρηγοριάς και παραμυθίας γιατί πρόκειται για λόγο αγάπης και μοιράσματος.

Οι ίδιοι έχουν χορτάσει την πνευματική τους πείνα και δίψα -αν χορταίνεται, μάλλον όχι- και γι’ αυτό μας προσφέρουν τις δικές τους εμπειρίες ως «ορεκτικά» ή και προσανάμματα για την δική μας ενημέρωση για έναν χαριτωμένο πνευματικό κόσμο και ζωή πρόσφορη στο εδώ και τώρα! Και η δική τους εμπειρία είναι αψευδής μαρτυρία!

Ιδιαίτερα στις μέρες μας που οι άνθρωποι μοιάζουν τόσο απομονωμένοι και μοναχικοί μέσα σε έναν τεράστιο και ιλιγγιώδη παγκόσμιο συμφυρμό και η κατάσταση στα θέματα της ψυχικής υγείας, όπως διαβάζουμε καθημερινά συνεχώς επιβαρύνεται. Και μάλιστα, όπως μας προειδοποιούν θα επιβαρυνθεί ακόμη περισσότερο.

Όλοι μας σήμερα «πολιορκούμαστε» με χιλιάδες άχρηστες πληροφορίες και κάθε είδους ειδήσεις και κουτσομπολιά σε σημείο που η ύπαρξη μας να μην μπορεί να ισορροπήσει, αφού μοιάζει συνεχώς εξαρτημένη από νέα και άλλα νέα! Κατά συνέπειαν η ανθρώπινη ψυχή φαίνεται να βρίσκεται συνεχώς μετέωρη σε ένα κενό και ως εκ τούτου αποστασιοποιημένη από την ίδιά της την υπόσταση και την ύπαρξη, της οποίας δεν αναγνωρίζει κανένα πνευματικό δικαίωμα. Και αυτό πρόκειται για απαραίτητο εσωτερικό δικαίωμα το οποίο μένει ανενεργό, παρ’ όλο που το κίνημα του δικαιωματισμού βρίσκεται σε παροξυσμό και μεριμνά και τυρβάζει περί πολλά.

Η ψυχή θέλει το δικό της κρέας, όπως θα έλεγε ο άγιος Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, τα δικά της κοψίδια και τους μεζέδες συμπληρώνουμε εμείς, για να τραφούν οι κακοπαθημένες και κακόμοιρες ψυχές του σύγχρονου ανθρώπου, αν όχι ενός νέου κόσμου ο οποίος μοιάζει, σχεδόν, να προβάλλει από το πουθενά. Ίσως, από όλα τα αδιέξοδά μας! Προσωπικά και συλλογικά!

Και πιθανόν από εσωτερικό, πνευματικό στερητικό σύνδρομο και γι’ αυτό αναγκάζεται στην απελπισία του να τρέφεται με ξυλοκέρατα, με τα αποκαΐδια του πολιτισμού του που κάηκε και τις ίδιες της εν αποσυνθέσει σάρκες του!

Γι’ αυτό και η μαρτυρία των αγίων γερόντων του 20ού αιώνα για τον πνευματικό κόσμο και πλούτο που έζησαν οι ίδιοι και που υπάρχει πολύ κοντά μας και ιδιαίτερα μέσα μας θα έλεγα πως είναι ιδιαίτερα σημαντική αλλά και αποκαλυπτική!

Πόσο πιο άδειες πρέπει να νιώσουν οι ψυχές μας για να αναζητήσουμε τις μεγάλες τράπεζες που είναι φορτωμένες με πλήθος φαγητών οι οποίες χορταίνουν ολόκληρη την ύπαρξή μας; Και ας φωνάζει συνεχώς ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος η «τράπεζα γέμει τρυφήσατε πάντες»!
Ή για να θυμηθούμε κάποιους στίχους από τραγούδι της δεκαετίας του ’70:
“Κι εμείς, κυρίες και κύριοι, εμείς/ τιτλούχοι κακής εποχής/ δε σκάμε πολύ για την ώρα./ Εμάς, κυρίες και κύριοι, εμάς/ οι μύθοι κάθε Χαλιμάς/ τη ζωή μας γεμίζουν ακόμα.// Αν πεινάς, νοιάζεσαι,/ να φας, έστω κι αν θα το κλέψεις/ Η τροφή της ψυχής δωρεάν είναι,/ μα δεν το βλέπεις». (Κώστας Τουρνάς «Κυρίες και κύριοι»)

Ίσως, να βρισκόμαστε σήμερα σε μια δίνη, σ’ έναν ιδιότυπο εγωισμό και αρνητισμό απέναντί στην εσωτερική λαχτάρα της ψυχής μας. Να μην θέλουμε, δηλαδή, να δούμε ξεκάθαρα κάποια πράγματα και ιδιαίτερα αυτό που ουσιαστικά μας λείπει και από το οποίο έχει πτωχεύσει ο εσωτερικός μας κόσμος! Αυτό δεν είναι άμοιρο και της συμπεριφοράς μας απέναντι στους συνανθρώπους μας και που κάνει συνέχεια τον κόσμο να εκτραχύνεται!

Γι’ αυτό ας ακούσουμε τον άγιο Εφραίμ τον Κατουνακιώτη, αυτόν τον φιλόσοφο της αγιορείτικης ερήμου που έζησε στο ίδιο το πετσί του και στα σώψυχα του όλην αυτήν την αγωνία του ανθρώπου να ζήσει με τον νουν και την καρδιά του την θεία χάρη που αναγεννά συνεχώς και αειφόρως τον άνθρωπο. Αυτόν τον μικρό και σκυφτό άνθρωπο που γίνεται μέγας και ατελείωτος εσαεί και εις τους αιώνας των αιώνων.

Αλλά πώς;

Λέει ο άγιος Εφραίμ:
«Χωρίς την Χάριν του Θεού, ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Ο άνθρωπος είναι ετεροκίνητος· είναι τρεπτός. Όταν έρχεται η Χάρις σε κάνει Θεόν· σε ανεβάζει μέχρι τρίτου ουρανού. Όταν σε εγκαταλείψει η Χάρις, τότε πέφτεις. Είσαι τίποτε, είσαι μηδέν. Γίνονται οι αλλοιώσεις αυτές, για να βρίσκεται ο άνθρωπος σε ταπείνωση. Θεέ μου, σώσε με. Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με.

Όταν βρίσκεσαι σε μια χαριτωμένη ώρα, όλα είναι καλά· χαρά, δύναμις, μακαριότης… Ο αγώνας του ανθρώπου είναι, όταν η Χάρις υποχωρήσει. Τότε χρειάζεται να υπομείνει.

Αυτές οι αλλοιώσεις γίνονται εις έναν έκαστον. Εάν είσαι αναλλοίωτος, τότε δεν βαδίζεις τον δρόμο των αγίων Πατέρων. Εμείς, ας προσευχόμεθα συνεχώς και ο Θεός, όταν θελήσει, θα μας δώσει την Χάριν Του».

Να έχουμε την ευχή και την ευλογία του!

Όλα τα αποσπάσματα από τους λόγους του αγίου Εφραίμ Κατουνακιώτη προέρχονται από το βιβλίο «Γέρων Εφραίμ Κατουνακιώτης, Ο θεολόγος και παιδαγωγός της ερήμου», των εκδόσεων Εν πλω.