Page 7 - Περί των Κεκοιμημένων

www.pemptousia.gr Τεύχος 09 / Περί των Κεκοιμημένων / 26 Μαρτίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ

λος για τους κεκοιμημένους έχουν οι δεήσεις που κάνουν γνω στά τα «περίδειπνα», κατά τα οποία επιστεύετο ότι
γι’ αυτούς οι ζώντες, εφ’ όσον «εν τω άδη ουκ εστί με- συνέτρωγε και ο νεκρός μαζί με τους παρακαθημένους.
τάνοια», εμείς θα απαντήσου με επικαλούμενοι την από Τα επιμνημόσυ να δείπνα αυτά ετελούντο σε ορισμένες
αιώνων πράξη της Εκκλησίας. Το φαινομενικά απλοϊκό, τακτές από την ημέρα του θανάτου ημέρες, την τρίτη, την
«έτσι το παραλάβαμε», δείχνει όλη την εμπιστοσύνη μας ενάτη, την τριακοστή και κατ’ έτος την «γενέθλιο» ημέ-
και την αμετακίνητη και ζωντανή ελπίδα μας στο έλεος ρα του νεκρού, δηλαδή κατά την επέτειο της γεννήσεώς
του Θεού, αλλά και την βεβαιότητα ότι η πράξη της Εκ- του – όχι του θανάτου του. Η συγγένεια και εδώ με τήν
κλησίας, που εκφράζει την πίστη της και την αλήθεια της χριστιανική πρακτική είναι εμφανέστατη.
αποκαλύψεως του Θεού εν Χριστώ Ιησού στον κόσμο,
αποτε λεί για όλους μας την εγγύηση ότι οι προσευχές μας Οι χριστιανοί συνεχίζουν, όπως ήταν επόμενο, τα ανω-
γίνονται σύμφωνα με το θέλημα του Θεού και ότι θα είναι τέρω με ένα διπλό τρόπο· τις ελεημοσύνες υπέρ των τε-
ωφέλιμες για τις ψυχές των τεθνεώτων. Με ποιο τρόπο θνεώτων, ως έκφραση αγάπης προς αυτούς και προς τους
θα γίνει αυτό, το αφήνουμε στο ανεξιχνίαστο πέλαγος ενδεείς, και τις προσευχές. Ήδη οι «Αποστολικές Διατα-
της πολυμήχανης αγάπης του Θεού. Αυτή περίπου είναι η γές» (τέλος Δ’ αιώνος) συνιστούν να δίδονται «εκ των
απάντηση μας στο θέμα που άφορα στα μνημόσυνα από υπαρχόντων» του νε κρού και «εις ανάμνησιν αυτού» ελε-
λειτουργική άποψη. ημοσύνες στους φτωχούς (Η’ 42). Το ίδιο συνιστούν και
ο Χρυσόστομος, ο Ιερώνυμος, ο Τερτυλλιανός, ο ψευδο-
Πως θεωρητι κά, βάσει της περί εσχάτων και περί της Αθανάσιος και άλλοι παλαιοί πατέ ρες και εκκλησιαστικοί
μετά θάνατον ζωής και αναστάσεως διδασκαλίας της Εκ- συγγραφείς.
κλησίας και της περί κοινω νίας των αγίων θεολογίας της
αντιμετωπίζεται το θέμα, έχει επαρκώς αναλυθεί από τις Παραλλήλως όμως ετελούντο στους τάφους των νε-
προηγηθείσες θεωρητικές εισηγή σεις. Εμείς θα μείνουμε κρών και τα «περίδειπνα» ή «μα καρίαι», που έχουν
στην ιστορικολειτουργική του πλευρά μόνο. Αυτά για το επιβιώσει με διάφορες εξελιγμένες μορ φές κατά τόπους
πρώτο μέρος. μέχρι σήμερα. Και τα «περίδειπνα» δεν είναι άσχετα
προς την περί ελεημοσυνών πρακτική, αφού σ’ αυτά συ-
Η Χριστιανική Εκκλησία καθιέρωσε ευθύς εξ αρχής νέτρωγαν όχι μόνο συγγενείς και φίλοι του νεκρού, αλλά
ειδι κές προσευχές για την ανάπαυση των ψυχών των κε- και κληρικοί, πτωχοί και ξένοι (Αποστ. Διαταγαί Η’ 44,
κοιμημένων πατέρων και αδελφών μας. Αυτό αποτελεί Αυγου στίνου Εξομολογήσεις VI, 2, Βάλσαμων κ.λπ.). Εί-
συνέπεια της πίστεως και διδασκαλίας της ότι οι αποθα- ναι άξιο ση μειώσεως το πνευματικό νόημα που δίδεται
νόντες πιστοί ζουν και μετά θάνατον εν Χριστώ και ότι η από τις «Απο στολικές Διαταγές» στις συνεστιάσεις αυ-
κοινωνία πίστεως και αγάπης μεταξύ ζώντων και τεθνεώ- τές, ως μιας πράξεως προσευχής και πρεσβείας των ζώ-
των δεν παύει να υφίσταται, εκφράζεται δε με αμοιβαίες ντων υπέρ των κεκοιμημένων («εν δε ταις μνείαις αυτών
προσευχές. Οι ζώντες δέονται υπερ των κεκοιμημένων και καλούμενοι μετά ευταξίας εστιάσθε και φόβου Θεού, ως
οι κεκοιμημένοι υπέρ των ζώντων και μάλιστα οι άγιοι, δυνάμενοι και πρεσβεύειν υπέρ των με ταστάντων» Η’
που έχουν παρρησία στον Θεό. Έτσι κα θιερώνονται προ- 44).
σευχές και ακολουθίες υπέρ των τεθνεώτων εις μνήμην
αυτών, τα μνημόσυνα. Με τον τρόπο αυτόν η Εκκλησία Ηδη πάντως στις «Αποστολικές Διαταγές» υπάρχουν
συνεχίζει πανανθρώπινη παράδοση και πρακτική, νε- όχι μόνο διαμορφωμένες ευχές και διακονικές αιτήσεις
κρικά δηλαδή έθιμα που υφίσταντο κατά την εποχή της «υπέρ αναπαυσαμένων εν Χριστώ αδελφών ημών», που
ελεύσεως του Χριστού και της ιδρύσεως και εξαπλώσεως κατά βάσιν περιέχουν τα αιτήματα ακόμα και τις φρα-
της Εκκλησίας, και που, εκχριστιανιζόμενα και αποκα- στικές διατυπώσεις που μας είναι οικείες από τις εν χρή-
θαιρόμενα από προλήψεις και δεισιδαιμονίες, λαμβάνουν σει ευχές («παρίδη αυτώ παν αμάρτημα εκούσιον και
νέο περιεχόμε νο και νόημα και συνεχίζονται από αυτήν. ακούσιον και… κατάταξη εις χω ράν ευσεβών, ανειμένων
εις κόλπον Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ… ένθα απέδρα
Στην Παλαιά Διαθήκη απαντούν μαρτυρίες για την οδύνη, λύπη και στεναγμός» Η’ 41), αλλά και μαρτυρία
προ Χρίστου ιουδαϊκή πράξη. Στο Τωβίτ 4,17 υπάρχει η ότι υφίσταντο ήδη ως καθοριζόμενα από τους αποστό-
προτρο πή «έκχεον τους άρτους σου επι τον τάφον των δι- λους τα τρίτα, τα ένατα, τα τεσσαρακοστά και τα ενι-
καίων», που υπαινίσσεται την τέλεση νεκροδείπνων στους αύσια μνημόσυνα. Δίδεται δε μια βιβλική ή υποτυπώδης
τάφους ή την προσφορά ελεημοσυνών στους φτωχούς, θεολογική δικαίωση για το καθένα: « Επιτελείσθω δε
προφανώς εις μνη μόσυνο των απελθόντων. Στο Β’ Μακ- τρίτα των κεκοιμημένων εν ψαλμοίς και αναγνώσεσι και
καβαίων 12, 43-45 μαρτυρείται η τέλεση θυσιών «περί προσευχαίς διά τον διά τριών ημερών εγερθέντα· και ένα-
αμαρτίας» υπέρ των «μετ’ ευσέβειας κοιμωμένων». Ο τα εις υπόμνησιν των περιόντων και των κεκοιμημένων
Ιούδας ο Μακκαβαίος έστειλε στον ναό των Ιεροσολύμων και τεσσαρακοστά κατά τον παλαιόν τόπον, Μωϋσήν γαρ
τα απαιτούμενα για να τελεσθεί θυσία για εκείνους που ούτως ο λαός επένθησε· και ενιαύσια υπέρ μνείας αυτού»
έπεσαν στον πόλεμο. Η συγγένεια με την σχετική, μεταγε- (Η’ 42).
νέστερα βέβαια, χριστιανική πράξη είναι εμφανής.
Παρόμοιες θεολογικές ερμηνείες με αναγωγές στην
Θυσίες όμως και προσφορές υπέρ των νεκρών έκαναν Παλαιά Διαθήκη ή στην θεολογι κή σημασία των αριθμών
και οι ειδωλολάτρες. Ήδη από την εποχή του Ομήρου ήταν ή ιδιαιτέρως στον βίο και στις μετά την ανάσταση εμφα-

Σελίδα 7