Page 12 - Περί των Κεκοιμημένων
P. 12
ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 09 / Περί των Κεκοιμημένων / 26 Μαρτίου 2013 www.pemptousia.gr
προσφέρονται στο νεκρό. Αποτρεπτική κατά του
κακού ενέργεια θεωρείται ότι έχει η γύμνωση και
η επίδειξη των βραχιόνων και του στήθους από τις
γυναίκες. Ενώ με τους διάφορους τρόπους μετα-
βολής της εξωτερικής εμφάνισης στο αντίθετο από
το συνηθισμένο σχήμα, όπως η πένθιμη αμφίεση,
η διάρρηξη και η ρύπανση των ενδυμάτων, η απο-
κάλυψη της κεφαλής, η σπάραξη της κόμης και η
διάλυση των πλοκάμων της, επιδιώκεται η εξαπά-
τηση και αποπομπή των πονηρών πνευμάτων.
2. Όσο, όμως, διαδεδομένες και λαοφι-
λείς αν ήσαν οι συνήθειες αυτές, δεν έπαυαν
να αποτελούν υπερβολές που προσέκρουαν στην
κοινή ανθρώπινη ευαισθησία, για τον περιορισμό
ή και την ολοκληρωτική εξάλειψη των οποίων
αγωνίστηκαν φωτισμένα πνεύματα, ήδη απ’ αυτή
την προχριστιανική αρχαιότητα. Πρώτος ο Σόλω-
νας με ειδικά νομοθετικά μέτρα, τα οποία έλαβε,
απαγόρευσε τους επιτηδευμένους θρήνους, ιδιαί-
τερα των γυναικών, και τιμωρώντας τους παρα-
βάτες προσεπάθησε να καταστήσει τους πολίτες
«περί τα πένθη πραότερους…το σκληρόν αφελών
και το βαρβαρικόν».
Ο Πλάτωνας επίσης θεωρεί ότι επιβάλλεται μεν
να χύνουμε δάκρυα για τους νεκρούς μας, οι πολι-
τικοί όμως νόμοι θα πρέπει να απαγορεύουν τους
γοερούς θρήνους έξω από την οικία τους. Και ο
Εξεταζόμενες κάτω από το πρίσμα αυτό και Ξενοφών μάς πληροφορεί για παρόμοια στάση
οι μνημονευθείσες εκδηλώσεις, καθεμιά προσλαμ- των εφόρων της Σπάρτης οι οποίοι, όταν έμαθαν
βάνει και ξεχωριστή σημασία. Και για μεν τους για το θάνατο πολλών στρατιωτών σε μια μάχη
θρήνους και τη μουσική οι αρχαίοι πίστευαν, ότι κοντά στη Θήβα, παρήγγειλαν στις γυναίκες «μη
με τον τρόπο αυτό ηρεμούσαν και εξευμένιζαν τα ποιείν κραυγήν, αλλά σιγή το πάθος φέρειν».
πνεύματα των νεκρών και τα οδηγούσαν στο δικό
τους χώρο, δηλαδή, στον τάφο και τον Άδη, προ- Στην καταστολή των υπερβολικών θρήνων συ-
στατεύοντας έτσι τους ζώντες από την κακή τους νετέλεσε και η ανάπτυξη της ιδέας ότι οι πολλοί
επήρεια. θρήνοι ενοχλούν τους νεκρούς. Έτσι πάλι ο Πλά-
τωνας εμφανίζει τους νεκρούς να παραγγέλλουν
Με τον ίδιο όμως τρόπο θεωρούσαν ότι προ- στους ζώντες ότι «ου θρηνούντες, ουδέ ολοφυ-
στάτευαν και τους ίδιους τους νεκρούς από τα ρόμενοι ημάς ημίν μάλιστα χαριούνται». Και ο
κακά πνεύματα, τα οποία, όπως πίστευαν, διεκ- Στοβαίος τονίζει· «λύπη υπέρ το δέον χωρούσα,
δικούσαν αμέσως μετά τη θανή την κατοχή του αχαριστία έστι προς δαίμονας χθόνιους». Ως αχα-
νεκρού. Επομένως οι θρήνοι και η μουσική είχαν ριστία προς τους χθόνιους δαίμονες θεωρεί και
ταυτόχρονα και αποτρεπτικό-εξοργιστικό χαρα- ο μυθικός Χαρώνδας την υπέρμετρη λύπη. Ενώ ο
κτήρα, αφού εξασφάλιζαν τόσο στους ζώντες, όσο σαρκαστικός Λουκιανός επισημαίνει ότι όλη αυτή
και στους νεκρούς ένα είδος προστασίας, από η περί τους θρήνους αμετρία των γυναικών δεν
τους κινδύνους που αντίστοιχα τους απειλούσαν. ωφελεί σε τίποτε τους νεκρούς, αφού γίνεται συ-
Έτσι κατά μία άποψη εξηγείται και η συνήθεια να χνά για επίδειξη.
προσλαμβάνονται στις κηδείες και μισθωτοί θρη-
νωδοί, για να επαυξάνονται οι θρήνοι και η απ’ Εκείνοι όμως που στιγμάτισαν ιδιαίτερα τις
αυτούς ωφέλεια. εθνικές αυτές υπερβολές και αγωνίστηκαν για την
καταστολή τους, επειδή τις θεωρούσαν ως ασυμ-
Κατ’ ανάλογο προς τους θρήνους και τη μου- βίβαστες με την νέα περί θανάτου αντίληψη, την
σική τρόπο εξηγούνται και οι λοιπές θρηνητικές οποία έφερε ο Χριστός στον κόσμο, είναι οι Πα-
εκδηλώσεις. Έτσι η αποκοπή και η προσφορά της τέρες της Εκκλησίας. Στοιχώντας στο παράδειγμα
κόμης, όπως και η αιμάτωση των παρειών (εντομί- του ίδιου του Κυρίου, ο οποίος πρώτος προσδιό-
δες) ερμηνεύονται ως κατάλοιπα των ανθρωποθυ- ρισε τους όρους και τα μέτρα της λύπης και της
σιών και ως εξιλαστήρια προσφορά και θυσία που αλυπίας, διδάξας κατά τον Θεοφύλακτο Βουλγα-
Σελίδα 12
