Page 14 - Περί των Κεκοιμημένων
P. 14
ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 09 / Περί των Κεκοιμημένων / 26 Μαρτίου 2013 www.pemptousia.gr
ρικές ψαλμωδίες, ανάλογες προς αυτές που συνη- οικείοι της πίστεως, μακαρίζουν όποιον αποθνή-
θίζονταν κατά τις μνήμες των μαρτύρων. Και το σκει κατ’ αυτό τον τρόπο, και με την ελπίδα ότι
πένθος της αγίας Νόννας για τον θάνατο του υιού και οι ίδιοι θα τύχουν της ίδιας απολαβής τον
της Καισαρίου καταπράυναν οι ύμνοι, «δάκρυσιν μεταφέρουν στο ναό, όπου «τω της νίκης αιτίω
ηττωμένοις φιλοσοφία, ψαλμωδίαις κοιμιζούσαις χαριστηρίους ωδάς αναπέμπουσιν προσέτι και
τους θρήνους», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο αυτούς αφικέσθαι προς την ομοίαν ευχόμενοι λή-
άλλος υιός της, ο Θεολόγος Γρηγόριος. Από δε ξιν». Πρόκειται για τους ευχαριστήριους ύμνους
τους δυτικούς πατέρες αναφέρουμε ενδεικτικά και τα επινίκεια άσματα προς τον αίτιο της νί-
τον ιερό Αυγουστίνο, ο οποίος διηγούμενος τα κης Θεό, τα οποία προσδίδουν στη λειτουργική
του θανάτου της μητέρας του Μόνικας γράφει ότι αυτή σύναξη τον χαρακτήρα ενός τελετουργικού
«δεν έπρεπε να ιερολογήσουμε το πένθος εκείνο πλαισίου ανακήρυξης νικητού, όπου ο επίσκοπος,
με δάκρυα και στεναγμούς, με τα οποία συνηθί- ως άλλος ελλανοδίκης, απονέμει τους στεφάνους
ζεται να θρηνείται η υποτιθέμενη δυστυχία των στον νικητή, παροτρύνοντας και τους άλλους σε
θνησκόντων ή, η πλήρης εκμηδένισή των. Διότι η παρόμοιους νικηφόρους αγώνες.
μητέρα μου δεν απέθανε δυστυχής, ούτε απέθανε
ολοκληρωτικά… Έτσι όταν έπαυσε το παιδί εκεί- 3. Η μορφή της νεκρώσιμης ακολουθίας,
νο (ο Αδεοδάτος) να θρηνεί, ο Ευόδιος πήρε το όπως την γνωρίζουμε σήμερα, αποτελεί τον καρπό
Ψαλτήριο και άρχισε να ψάλλει κάποιον ψαλμό, μιας μακροχρόνιας εξέλιξης, που αρχίζει από
στον οποίο εμείς αποκρινόμαστε “έλεος και κρί- τον 8ο αι., και οριστικοποιείται βασικά κατά την
σιν άσομαί σοι, Κύριε”». εποχή της εφεύρεσης της τυπογραφίας (15ος αι.).
Αρχίζοντας με τη μορφή μεμονωμένων επιμέρους
Δυστυχώς από την προ του 8ου αι. περίοδο δια- ευχών, που περιέχουν τα αρχαιότερα των χειρο-
σώθηκαν ελάχιστες πληροφορίες για το είδος των γράφων ευχολογίων, περνάει στη συνέχεια από
ψαλμών και ύμνων και γενικά των λειτουργικών μια φάση έντονης τελετουργικής πολυμορφίας με
προσευχών που ψάλλονταν κατά την εκκλησιαστι- την ανάπτυξη ειδικών για κάθε περίπτωση ακο-
κή ταφή των νεκρών. Έτσι έκτος από την μεμονω- λουθιών, (Νεκρώσιμη ακολουθία εις ιερείς, μονα-
μένη «Ευχή περί τεθνεώτος και εκκομιζομένου», χούς κ.λπ.), για να καταλήξει στη σημερινή ενι-
που εμπεριέχεται στο Ευχολόγιο του Σεραπίω- αία για όλους τους ενήλικες πιστούς μορφή, όπως
νος, αναφέρονται ακόμη ορισμένοι ψαλμικοί στί- αυτή διαμορφώθηκε με ειδική απόφαση του Οι-
χοι τους οποίους μνημονεύει ο ιερός Χρυσόστομος κουμενικού Πατριαρχείου.
και το βιβλίο των Αποστολικών Διαταγών. Εκείνο
όμως που έχει ιδιαίτερη για το θέμα μας σημασία Έστω όμως και με τη σημερινή απλουστευμένη
είναι ότι, όπως και τα άλλα επί μέρους μυστήρια, της μορφή η Νεκρώσιμη Ακολουθία της Ορθοδό-
έτσι και η Νεκρώσιμη Ακολουθία έτελείτο αρχικά ξου Εκκλησίας δεν έπαυσε ποτέ να εντυπωσιάζει
σε συνάρθρωση με τη Θεία Ευχαριστία. Αναπό- ιδιαίτερα με τον έντονο δραματικό της χαρακτή-
φευκτα δε το δοξολογικό πνεύμα της ευχαριστι- ρα, που υπενθυμίζει σε πολλά σημεία το αρχαίο
ακής σύναξης, ως της κατ’ εξοχήν εόρτιας φανέ- ελληνικό δράμα. Δεν υπάρχει δε αμφιβολία ότι
ρωσης του σώματος της Εκκλησίας, διαπότισε και ένας από τους κυριώτερους λόγους που οδήγησε
τις νεκρώσιμες προσευχές της, παρεμποδίζοντας την Εκκλησία σ’ αυτήν την διά μέσου της Νεκρω-
ταυτόχρονα κάθε υπέρμετρη θρηνητική εκδήλωση σίμου Ακολουθίας λειτουργική δραματοποίηση
κατά την ταφή των νεκρών. του θανάτου, όπου πρωταγωνιστούν ο δημιουρ-
γός Θεός, οι ουράνιες δυνάμεις, ο κηδευόμενος
Το πνεύμα αυτό δεν έπαυσε να συνοδεύει τις νεκρός, οι οικείοι του και η Εκκλησία, ήταν η ποι-
επικήδειες προσευχές της Εκκλησίας και μετά την μαντική χειραγώγηση των πιστών στην εν Κυρίω
αποσύνδεσή τους από τη Θεία Ευχαριστία. Γεγο- αντιμετώπιση του φυσικού ψυχικού πόνου, που
νός που φαίνεται ιδιαίτερα στην μόνη πριν από προκαλεί ο θάνατος ενός προσφιλούς προσώπου.
τον 8ο αι., σχετικά πλήρη περιγραφή της λειτουρ-
γικής ακολουθίας, που ψαλλόταν κατά τις κοιμή- Όπως εύστοχα παρατηρεί ο αείμνηστος Σ. Ζα-
σεις των ιερών ανδρών, όπως μας την διασώζουν μπέλιος «η στενή του ελληνικού θεάτρου σκηνή
τα αρεοπαγιτικά συγγράμματα. δεν ήρκει στην απέραντον του Χριστιανισμού
πνευματικότητα. Το σοβαρόν δράμα του θανά-
Έτσι στο κεφάλαιο «Περί των επί τοις κεκοι- του έπρεπε εις το εξής να παρασταθή επί σκη-
μημένοις τελουμένων» ο θάνατος ενός πιστού, ως νής τοσούτον ευρυχώρου, όσον ευρύχωρος ήτον
το χριστοειδές τέλος της παρούσας ζωής, παρα- ήδη η αποκεκαλυμμένη νέα ζωή. Αλλά τίς σκηνή
βάλλεται προς το τέλος ενός νικηφόρου πνευμα- καταλληλότερα της Εκκλησίας, ταύτης της εικο-
τικού αγώνα. «Ο προς το πέρας ερχόμενος των νικής αγκάλης της ανθρωπότητος; Τίς δε τόπος
οικείων αγώνων ευφροσύνης ιεράς αποπληρούται αρμοδιώτερος εκείνου, ανθώ μυστήρια Θεού και
και συν ηδονή πολλή προς την οδόν επιβαίνει της ανθρώπου, θανάτου και αθανασίας ευχερώς συ-
ιεράς παλιγγενεσίας». Οι υπόλοιποι δε πιστοί, ως μπαριστάνονται;… Ούσης της νέας σοφίας δίδαγ-
Σελίδα 14
