Page 13 - Περί των Κεκοιμημένων
P. 13
www.pemptousia.gr Τεύχος 09 / Περί των Κεκοιμημένων / 26 Μαρτίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
ρίας, «ότι το ασυμπαθές και άδακρυ θηριώδες τρόπο αυτοχειριαζόμενοι. Μάλιστα επί Βενετο-
και το πολύδακρυ και φιλόθρηνον και πολύλυπον κρατίας στην Κρήτη απαγορεύονταν τα μοιρολό-
γυναικώδες», και καλλιεργώντας σε χριστιανική για και οι παραβάτες ετιμωρούντο με δεκαπενθή-
πλέον βάση τον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πα- μερη φυλάκιση και καταβολή πέντε υπερπύρων.
ραμυθητικό λόγο (consolatio), αποδέχονται κατ’
αρχήν τη φυσική ανάγκη του ανθρώπου να λυπεί- Όμως, πέραν των ανωτέρω, η κύρια συμβολή
ται για την απώλεια προσφιλών προσώπων. Διότι των πατέρων στην αντιμετώπιση του μεγάλου
η έκφραση όλων αυτών των συναισθημάτων του αυτού προβλήματος, που κληρονόμησε η Εκκλη-
πόνου και της θλίψης ανακουφίζει την ψυχή του σία από την προχριστιανική αρχαιότητα, ήταν η
ανθρώπου και συντελεί στην ψυχική του ισορρο- καθιέρωση της ψαλμωδίας κατά την χριστιανική
πία, ενώ το αντίθετο είναι δυνατόν να αποβή κα- ταφή των νεκρών και η δι’ αυτής προσπάθεια
ταστροφικό στην ψυχική του υγεία. Αυτό τονίζει αντικατάστασης, ή τουλάχιστον, περιορισμού των
ο ιερός Χρυσόστομος όταν γράφει ότι «πολλαί θρήνων. Διότι η ψαλμωδία έχει από τη φύση της
πολλάκις γυ¬ναίκες αποβαλούσαι παίδας, αν μεν έναν εύθυμο χαρακτήρα. «Ευθυμεί τις ψαλλέτω»,
κωλυθώσιν θρηνήσαι και ολοφύρεσθαι, διαρρή- λέγει ο απόστολος Ιάκωβος (Ιακ. 5, 13). Μ’ αυτήν
γνυνται και απόλλυνται, αν δε τα των αθυμού- την έννοια κατέστη η πλέον χριστιανοπρεπής απ’
ντων ποιήσουσιν άπαντα κουφίζονται και πα- όλες τις άλλες τιμές και φροντίδες, με τις οποί-
ραμυθίαν λαμβάνουσιν». Και συμπληρώνει· «Ου ες ανέκαθεν η Εκκλησία προπέμπει τους νεκρούς
τούτο, λέγω, άνθρωπε, ουδέ τούτο νομοθετώ, μηδ’ της μέχρι του τάφου. Διότι αποτελεί την τελειό-
όλως δακρύειν επί τοις τέκνοις- καν γαρ είπω, τερη έκφραση αυτής της νέας χαρούμενης περί
αδύνατον λέγω. Και γαρ καγώ νόμοις της φύσεως θανάτου αντίληψης που έφερε ο Χριστός στον κό-
πείθομαι… έπεί καγώ εκ μητρός γεγέννημαι». σμο. Ο Ιερός Χρυσόστομος είναι επ’ αυτού κατη-
γορηματικός: «Διά τούτο παρά μεν την αρχήν επί
Αντίθετα η προσπάθεια των πατέρων αναφέ- τοις νεκροίς κοπετοί τινές εγίνοντο και θρήνοι,
ρεται στην περιστολή αυτής της ασχημοσύνης και νυνί δε ψαλμοί και υμνωδίαι… επειδή θάνατος
απαιδευσίας περί την πίστη, που μαρτυρούν οι τότε θάνατος ην. Νυν δε ουχ ούτως, αλλ’ υμνω-
κατά την έκφραση του πένθους σημειούμενες και δίαι και ευχαί, δηλούντων απάντων ότι ηδονήν
από χριστιανούς υπερβολές. «Μη ούτως ασχη- έχει το πράγμα. Οι ψαλμοί ευθυμίας σύμβολον.
μονώμεν επί τοις κεκοιμημένοις, παρακαλεί και Επεί ουν ευθυμίας εσμέν πεπληρωμένοι, διά τού-
πάλιν ο ιερός Χρυσόστομος,… μη τους χιτώνας το ψάλλομεν επί τοις νεκροίς ψαλμούς, θαρρείν
διαρρήξωμεν… μη τους βραχίονας τύψωμεν, ίνα υπέρ της τελευτής παρακελευομένους».
μη τους Έλληνας ζηλώσωμεν… μη τας τρίχας της
κεφαλής γυμνώσω-μεν». Και σ’ άλλο σημείο πα- Η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνεται και ιστορικά,
ρατηρεί· «Κλαίωμεν τους ούτως απερχόμενους, κατ’ αρχήν μεν από τους ψαλμούς και ύμνους
ου κωλύω, κλαίωμεν, αλλά μη ασχημόνως, μη τους οποίους, όπως μαρτυρείται ήδη από τον 2ο
τρί¬χας τίλλοντες, μη βραχίονας γυμνούντες, μη αι., έψαλλε η αρχαία Εκκλησία κατά την επέτειο
όψιν σπαραττοντες». Παρόμοια εκφράζεται και ο του μαρτυρίου, την οποία εόρταζε ως γενέθλια
Μ. Βασίλειος: «Ούτε ουν γυναιξίν, ούτε ανδρά- ημέρα του μάρτυρα στην αιωνιότητα. Αλλά και
σιν επιτέτραπται το φιλοπενθές και πολύδακρυ, αυτή καθ’ αυτή η ταφή των νεκρών είχε ευθύς
αλλ’ όσον επιστυγνάσαι τοις λυπηροίς και μικρόν εξ αρχής για την Εκκλησία έναν θρησκευτικό χα-
τι δάκρυον αποστάξαι και τούτο ησυχή, μη ανα- ρακτήρα. Γι’ αυτό και η κατά την περίοδο των
βρυχώμενον, ουδέ άλλο τι τοιούτον ασχημονούντα διωγμών τελεσθείσα κηδεία του αγίου Κυπριανού
των επιτηδευομένων παρά των απαιδεύτως εχό- συνοδεύτηκε από πολλούς ύμνους που αντικατέ-
ντων προς τα ουράνια». στησαν τους θρήνους. Ιδιαίτερα όμως μετά τους
διωγμούς η κατά την χριστιανική ταφή των νε-
Οι πατέρες της Εκκλησίας καταδικάζουν ιδιαί- κρών ψαλμωδία εμφανίζεται ως γενικευμένη πα-
τερα τη συνήθεια να προσκαλούνται στις κηδείες ράδοση όχι μόνο στις μονές, αλλά και στις κατά
επαγγελματίες γυναίκες θρηνωδοί. Το ατόπημα κόσμο Εκκλησίες. «Και εν ταις εξόδοις των κε-
αυτό χαρακτηρίζει ο ιερός Χρυσόστομος ως «νό- κοιμημένων ψάλλοντες προπέμπετε αυτούς, εάν
σημα των γυναικών. Επίδειξιν γαρ εν τοις θρήνοις ώσιν πιστοί εν Κυρίω, παραγγέλουν οι Αποστολι-
ποιούνται και τοις κωκητοίς, γυμνούσαι βραχίο- κές Διαταγές». Έτσι κατά την κηδεία του αγίου
νας, σπαράττουσαι τρίχας, χαράδρας ποιούσαι Παύλου, του πρώτου ερημίτου, ο μέγας Αντώνι-
κατά των παρειών», επιτηδεύσεις που τις κάνουν ος έψαλλε ύμνους και ψαλμούς τηρώντας, όπως
ασυμπαθείς στο λαό. Ενίοτε οι εκδηλώσεις αυτές αναφέρεται, παλαιά χριστιανική παράδοση. Την
γίνονταν και αιτία θανάτου ανθρώπων. Γι’ αυτό παράδοση αυτή γενικεύει ο άγιος Παχώμιος ορί-
και πέραν των ποιμαντικών μέσων ελαμβάνοντο ζοντας ότι οι μοναχοί πρέπει να ψάλλουν κατά τις
και άλλα κατασταλτικά μέτρα, όπως η απόφαση κηδείες. Το ίδιο αυτό πνεύμα φαίνεται ότι κυρι-
του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατά τον 15ο αι. άρχησε και στην περίπτωση της οσίας Μακρίνας,
να μη θάπτονται εκκλησιαστικά οι κατ’ αυτό τον κατά την κηδεία της οποίας ακούστηκαν πανηγυ-
Σελίδα 13
